لبخند بازار به فوتبال
مهدی بیک
هر طرف که سر می‌چرخانی، نشانه‌یی از شادی، لبخند و امید در شهر پیدا است؛ حتی آن‌دسته از افراد غیر فوتبالی هم که معمولا در مجامع فوتبالی حاضر نمی‌شوند بعد از پیروزی تیم ملی فوتبال کشورمان بر مراکش؛ چهره برانداختند و از خانه برون تاختند تا از جشن و شادمانی عمومی ایرانیان عقب نمانند. نوع خاصی از نشاط عمومی که هرچند نسل‌های قبل‌تر، نمونه‌هایی از آن را در جریان رقابت ایران و استرالیا در ملبورن و پیروزی بر امریکا در فرانسه به خاطر دارند؛ اما نسل‌های جوان‌تر و متولدین دهه‌های 70 و 80 خورشیدی که در زمان حماسه ملبورن یا به دنیا نیامده بودند یا خردسال بودند؛ برای نخستین‌بار است که چنین تجربه‌هایی را از سر می‌گذراندند.
به اعتقاد اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان، صنعت ورزش فوتبال، اثرات مستقیم و ملموسی در حوزه‌های مسائل اقتصادی و اجتماعی مانند افزایش تولید ناخالص داخلی (GDP)، کاهش هزینه‌های بهداشتی و درمانی و کاهش آمار بزهکاری و... به همراه خواهد داشت. اثراتی که هم به صورت کوتاه‌مدت و هم به‌طور بلندمدت اقتصاد کشورهایی که به نوعی با این پدیده شگفت‌انگیز ارتباط پیدا می‌کنند را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. یکی از موضوعاتی که بلافاصله پس از پیروزی تیم ملی فوتبال کشورمان برابر مراکش در محافل کارشناسی مطرح شد؛ مطالباتی است که جامعه جوان ایرانی برای ابراز شادی‌های عمومی از آن برخوردار است و نقشی که ورزش می‌تواند در این زمینه ایفا کند. خبرنگار تعادل در جریان این گزارش سراغ مردم کوچه و بازار و کسبه رفته تا درباره تبعات پیروزی تیم ملی فوتبال ایران بر مراکش و تاثیر آن در بازار کسب و کار گفت‌وگو کند.
کرج؛ خیابان‌های شلوغ با مردم شاد
فهمیدن این نکته که بعد از پیروزی دراماتیک تیم ملی فوتبال کشورمان بر مراکش مردم برای شادی به کوچه و خیابان خواهند آمد نکته چندان پیچیده‌یی نیست. هنوز چند ثانبه از سوت پایان بازی نگذشته بود که صدای ممتد بوق خودرو‌ها و ترانه‌های شاد در شهر پیچید؛ معمولا خیابان‌های اصلی و بازارهای شهر محل اصلی تجمعات مردم برای شادی است. ردپای تمام طبقات اجتماعی در همایش‌های شاد بعد از برد تیم ملی پیداست؛ مردمی با سطوح اقتصادی و تحصیلات متفاوت به بهانه برد فوتبال ایران در کنار هم شادی می‌کنند؛ هرچند ساعت به نیمه‌های شب نزدیک است اما مغازه‌ها و کسبه باز هستند و در حال سرویس دهی به مردم هستند و به نظر می‌رسد که استقبال خوبی از رستوران‌ها و مراکز خرید شده است. با یکی از کسبه یکی از مجتمع‌های تجاری گلشهر درباره پیروزی تیم ملی فوتبال و شادی مردم و تاثیر آن در کار و کاسبی مردم صحبت می‌کنم؛ مهران سامانی در جریان گفت‌وگو با «تعادل» می‌گوید: «بعد از مدت‌ها مردم یه نفس راحت کشیدند؛ خسته شدیم اینقدر اخبار ناامید‌کننده شنیدیم؛ این چند وقته فقط صحبت خروج از برجام و تحریم‌های اقتصادی و مشکلات اقتصادی و رکود و... بود؛ خدایی‌اش مردم به این پیروزی و این شادمانی احتیاج داشتند. خدا رو شکر که شادی در خونه این مردم رو هم زد.»
از مهران درباره تاثیر حس و حال مردم در کاسبی و بازار کسب و کار می‌پرسم؛ می‌گوید: «مشخصه که هرچقدر حال مردم خوب باشه؛ دست و دلشون برای خرید هم بیشتر میره؛ من شاید از اقتصاد مملکت سر در نیارم اما این نکته کوچیک رو می‌فهمم که مردم وقتی شادند و خوشحال وضعیت اقتصادی و معیشتی‌شون هم بهبود پیدا می‌کنه و خیلی از کمبودها اصلا به چشمشون نمیاد؛ از اون طرف همزمانی که مردم استرس داشته باشند و نگرانی اصلا حال و حوصله خودشون رو هم ندارند. یه مدت کار و کاسبی‌ها به خاطر زلزله راکد شد؛ چون مردم فکرشون مشغول زلزله بود و حوصله خرید نداشتند؛ بعد هم که نوسانات دلار و مشکلات تحریم‌ها باعث شد که کسب و کار اصناف کساد بشه؛ خدا رو شکر حداقل فوتبال باعث شده مردم حداقل چند روز یا چند هفته نگرانی هاشون رو از یاد ببرند و حس و حال خرید کردن هم پیدا کنند.»
برنامه‌ریزی برای فروش
درحالی که با مهران مشغول صحبت کردن هستم همسایه‌اش در پاساژ به بحث اضافه می‌شود و درباره نتایج پیروزی‌های ورزشی در بازار کسب و کار صحبت می‌کند. پیرمرد که فروشنده لوازم خانگی است معتقد است که حرف‌های زیادی درباره ورزش و بازار کسب و کار دارد که به درد روزنامه‌ها می‌خورد. خودش را عباس سلطانی معرفی می‌کند و می‌گوید که چندین نسل خانواده‌اش کاسب بوده‌اند؛ پدرش فرش فروشی در بازار کرج داشته و برادرش در تهران در کار رستوران‌داری است؛ عباس که در جریان برگزاری جالم جهانی 98 فرانسه در لیون بازی ایران و امریکا را از نزدیک تماشا کرده درباره خاطراتش از فرانسه می‌گوید: «اگر خاطرتان باشد ایران آخرین تیمی بود که به جام جهانی 98 صعود کرد در آن زمان با یکی از شرکت‌های فرانسوی برای واردات لوازم خانگی همکاری می‌کردم که از من دعوت کرد برای دیدن بازی‌های جام جهانی به پاریس و از آنجا به لیون بروم؛ استفاده‌یی که اقتصاد فرانسه از جام جهانی کرد به اندازه فروش چند ساله اصناف بود. شاید تعجب کنید که بدانید میزان فروش لوازم خانگی در فرانسه در زمان برگزاری جام جهانی قبل و بعد از آن بیش از 40درصد افزایش پیدا کرده بود؛ این اطلاعاتی است که من از صنف خودم کسب کردم؛ سایر اصناف هم بطور متوسط رشد چشمگیری را تجربه کرده بودند؛ از کوچک‌ترین واحدهای صنفی تا بزرگ‌ترین اصناف از این سفره جام جهانی بهره خود را می‌بردند؛ اما در ایران نه تنها برای بازی‌های جام جهانی بلکه برای هیچ ترنمنت دیگری پیوست اقتصادی نمی‌بینیم. به همین خاطر است که همه 31 تیم فوتبال از موضوعات مختلف به نفع کشورشان درآمدزایی می‌کنند؛ اما ما در ایران برنامه مدونی برای استفاده نداریم. حتی در لیگ‌های داخلی خودمان هم صدا و سیما حاضر نیست حق پخش تلویزیونی بدهد. حق پخش تلویزیونی یه امر پذیرفته شده در دنیای امروز است اما در ایران ما برنامه‌یی برای رشد اقتصادی از طریق ورزش نداریم.»
چانه عباس حسابی گرم شده و از تجربه‌هایی که در زمینه فوتبال داشته صحبت می‌کند و در ادامه می‌گوید: «باید مسوولان ورزشی از کارشناسان بازار اقتصادی و خبره‌های این حوزه دعوت کند تا برای فعالیت‌های ورزش برنامه‌ریزی کنند. اینکه شما امروز می‌بینید برای پیروزی ایران شهر شلوغ شده و مغازه‌ها رونق نسبی پیدا کرده‌اند بدون هیچ برنامه‌یی است؛ باید از قبل برنامه‌های درست و حسابی برای ورزش تدارک ببینیم. ان‌شاءالله که تیم ملی هم ببره و بریم دور دوم.»
از عباس درباره وضعیت فروش لوازم خانگی در ایام برگزاری جام جهانی می‌پرسم که می‌گوید: «خب در آستانه جام جهانی بازار تلویزیون‌های خانگی یه تکونی می‌خوره؛ چون مردم دوست دارند فوتبال رو از طریق سینماهای خانگی تماشا کنند. غیر از تلویزون برای سایر اقلام خانگی اتفاق خاصی نمی‌افته؛ چراکه نوسانات دلار باعث شده که فروشنده از فروش محصولاتش بترسه؛ باید بازار آروم بگیره تا بشه جنس عرضه کرد.» گوشی عباس اقا که زنگ می‌خوره بهانه‌یی پیدا می‌کنم و از او خدا حافظی می‌کنم تا به شادی مردم در خیابان‌های کناری ملحق شوم؛ جایی نزدیک مجموعه‌یی از رستوران‌های سنتی و مدرن که مردم استقبال خوبی از آنها کرده‌اند.
میدان ونک؛ لبخند به بازار
کیلومترها دورتر از کرج در پایتخت ایران در میدان ونک نمونه‌های دیگری از شادی و هیجانات مردمی پیداست که بر اثر پیروزی تیم ملی فوتبال ایران بر مراکش به وجود آمده است؛ در میان کسبه‌های میدان ونک دستفروشان در دسترس ترند و راحت‌تر می‌توان با آنها ارتباط برقرار کرد. سراغ دختر گلفروشی در میدان ونک می‌روم تا درباره وضعیت کاسبی‌اش صحبت کنیم. دختر گلفروشی که خود را دانشجو معرفی می‌کند و معتقد است که مردم واقعا احتیاج به چنین شادی‌هایی دارند: «اگر دولت می‌خواست اینقدر شادی در جامعه ایجاد کنه خدایی‌اش چقدر باید هزینه می‌کرد؛ چند هزار میلیارد تومان باید خرج می‌کرد تا این میزان شور و نشاط اجتماعی ایجاد کنه.» از مهناز می‌پرسم که شادی مردم چه تاثیری روی کاسبی دستفروشان دارد؛ می‌گوید: «من فقط به خودم نگاه نمی‌کنم؛ همه کسبه نفع حال خوب مردم رو می‌برند؛ همه می‌دونیم اگه حال مردم خوب نباشه؛ کاسبی هم کساده؛ فرقی نداره دستفروش باشی یا در بهترین برج تهران مغازه داشته باشی، کارت کساده؛ اما وقتی حال مردم به هر دلیلی خوب باشه کسب و کار مردم هم رونق داره؛ شما خودت خبرنگاری اگه مردم حالشون خوب نباشه فکر می‌کنی حال خوندن روزنامه دارن. نه ندارن. پس کار شما هم لنگ حس خوب مردمه.»
مهناز روزهایی رو به یاد میاره که مردم بعد از انتخابات سال 96 و پیروزی روحانی حال خوبی داشتند و تو همین میدون ونک پایکوبی می‌کردند؛ تعریف می‌کنه که در عرض یک هفته انتخابات
3 میلیون تومان گل فرخته ولی بعد از خروج ترامپ از برجام کاسبی‌اش کساد بوده و اشاره می‌کند: «این موضوعات نشون میده که حال خوب مردم اثرش رو روی همه بخش‌های بازار می‌گذاره. خدا کنه بچه‌ها بازی دوم رو هم موفق بشوند که صعود کنند اونوقت حال مردم واقعا خوب میشه و حتی ترامپ هم نمی‌تونه حال مردم رو خراب کنه.»
زمانی برای استفاده از ظرفیت‌های فوتبال
واقعیت آن است که امروز از فعالیت‌های ورزشی به‌عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه اجتماعی و اقتصادی یاد می‌شود؛ با نگاهی به شرکای اصلی فیفا مشخص می‌شود که شرکای اصلی سازمان بین‌المللی فوتبال را بنگاه‌های بزرگی مانند نایک؛ آدیداس، سونی و... تشکیل می‌دهند؛ بنگاه‌هایی که تلاش می‌کنند از انرژی آزاد شده در ورزش به نفع توسعه ساختارهای اقتصادی خود در تمام نقاط زمین استفاده کنند.
اما توجه به تاثیرات غیرقابل انکار ورزش در فعالیت‌های ورزشی موضوعی است که پرونده آن در فضای تحلیلی کشورمان تازه گشوده شده است و ضرورت دارد که اساتید اقتصادی و عالمان علوم اجتماعی پژوهش‌های بیشتری را در این زمینه انجام دهند تا زاویای پنهان این بخش از منظر تحلیلی روشن شود.
