نسخه تجویزی فصل جدید تحریم‌ها
تعادل|
«طی یک دهه اخیر، یک غول بزرگ در عرصه جهانی با عنوان مقررات بانکی بین‌المللی شکل گرفته که در ایران کسی با آن آشنا نیست؛ کنترل مطلق این غول عظیم مالی نیز در نقاط معدودی است که اتفاقا ایران به‌شدت با آنها درگیری دارد. » این بخشی از اظهارات احمد عزیزی، مدیرعامل سابق بانک ملی در لندن بود که در نشست تیرماه اتاق تهران عنوان شد. به گفته این چهره ماندگار بانکی در جمع فعالان اقتصادی، فشار امریکا و تجربه شرکت‌ها از دوره قبل تحریم‌ها یک سلاح بی‌بدیل در اختیار امریکا قرار داد و یک آموزش به بنگاه‌داری بین‌المللی داد؛ موضوعی که ما از آن غافلیم. ایران از ظرفیت‌های به‌وجود آمده در دوران پساتحریم به‌خوبی بهره نبرده، اما امیدوار است تا بازیگران کوچک و بزرگ در عرصه جهانی ایفای نقش کنند. اما غافل از اینکه اتفاقاتی در دنیا افتاده که نقش دولت‌ها و اتحادیه‌ها و حتی اتحادیه اروپا را حتی بیشتر از گذشته محدود کرده است. از این‌رو، شرکت‌هایی که ما می‌خواهیم با آنها کار کنیم در یک وضعیت فوق‌العاده بغرنجی هستند؛ به‌طوری‌که حتی جبران زیان شرکت‌هایی که می‌خواهند با ایران کار کنند از سوی اروپا، انگیزه قوی برای ورود آنها به ایران نخواهد بود. این همان موضوعی است که از نگاه این مقام بانکی درک آن را برای افسران دیپلماسی ایران ضرورت دارد. معاون سابق ارزی بانک مرکزی اما برای شرایط فعلی نسخه‌ای را تجویز می‌کند که براساس آن باید در بلندمدت تغییر رویکرد داد و در میان مدت هم اقدام به تاسیس مرکز تحریم‌های بین‌المللی کرد. نکته دوم ومهم دیگر از نگاه او، پیوستن به معاهدات بین‌المللی از جمله «پالرمو و اف ای تی اف» است. «آزادسازی نرخ ارز، مقررات‌زدایی، رفتن به سمت ارزهای غیر از دلار، ایجاد خطوط سوآپ با ارز ملی و تهاتر» از دیگر راهکارهایی بود که در این نشست برای فرونشاندن بحران‌های ایجاد شده در بازار ارز باید در پیش گرفته شود. از آن‌سو، اما نایب‌رییس اتاق ایران از اختصاص اعتبار توسط شبکه زیر مجموعه اتحادیه اروپا جهت تسهیل در روابط تجاری بین شرکت‌های کوچک و متوسط ایران و اروپا خبر داد.
بی‌اطلاعی از مقررات بانکی بین‌المللی
نشست تیرماه 97 هیات نمایندگان اتاق تهران حول دو محور مهم «چگونگی انجام مبادلات خارجی و توسعه صنایع نفت و گاز و صادرات» بود. احمد عزیزی، چهره ماندگار بانکی و مدیرعامل سابق بانک ملی در لندن مهمان اتاق تهران بود به بررسی وضع موجود و راهکاری پیش روی دولت و بخش خصوصی برای توسعه مراودات اقتصادی پرداخت.
مشاور رییس کل بانک مرکزی در سخنرانی خود با عنوان (برجام، دیپلماسی و بانکداری بین‌المللی) گفت: یک غول مهیب در 10 سال گذشته به عنوان مقررات بانکی بین‌المللی ایجادشده و کسی تقریبا در کشور ما آن را نمی‌شناسد و کنترل مطلق این غول مهیب تقریبا در جاهای معدودی است که ما با آن جاهای محدود به‌شدت در سطح حرفه‌یی و سیاسی درگیر هستیم و اساسا خیلی هم متوجه نیستم که آن چه هست و راه‌حل در این است که ما یاد بگیرم و سازمان‌دهی کنیم.
احمد عزیزی افزود: امروز من اطلاع ندارم که در کل ایران و در دولت به معنای تمام قوا و فرا قوه‌یی و بخش خصوصی یک نفر در مورد تحریم‌ها 24 ساعته کار کند، در حالی که با کارکرد امریکا در خصوص تحریم‌ها مواجه هستیم.
مشاور رییس کل بانک مرکزی به این موضوع برجام پرداخت وگفت: ما در برجام خیلی متوجه نشدیم که چه اتفاقی می‌افتد و نتوانستیم از پتانسیل‌های آن استفاده کنیم؛ زیرا یک سری موانع بیرونی داشت و متوجه نبودیم که ادامه تحریم‌های باقیمانده چه میزان اثر خواهد گذاشت ضمن اینکه یک سری موانع داخلی هم بود که در کنار آن فقدان اجماع داخلی و ضعف مدیریت داشتیم.
از نگاه او، از ثباتی که در 5 سال اول دولت دوازدهم برای سرمایه‌گذاری در اجرای اصلاحات ایجاد شده بود استفاده نکردیم و بالاخره امروز امریکا از برجام خارج شده و حتی صادرات نفت ایران را تهدید می‌کند وقصد دارد صادرات نفت ایران به صفر برسد.
به گفته او، پیام اروپا به ایران این است که شما اگر برجام را رعایت کنید ما شما را تحریم نمی‌کنیم. اما بنظر من برجام اجرای صلح آمیز قطعنامه‌های سازمان ملل متحد علیه ایران است.
عزیزی گفت: این شرکت‌هایی که ما می‌خواهیم با آنها کار کنیم در یک وضعیت فوق‌العاده بغرنجی هستند و در بهترین حالت این است که اروپا زیان شرکت‌هایی که می‌خواهند با ایران کار کنند را جبران کند که البته این کار را نمی‌کند اما باز هم این کار انگیزه حداقل را به شرکت‌ها برای کار با ایران نمی‌دهد و درک این شرایط برای افسران دیپلماسی ما حیاتی است. او با اشاره اینکه شرایط جهانی فوق‌العاده سیال است و بازیگران کوچک و بزرگ امیدوارند که در این شرایط می‌توانند نقش ایفا کنند، گفت: اما در عین حال اتفاقاتی در دنیا افتاده که نقش دولت‌ها و اتحادیه‌ها و حتی اتحادیه اروپا را محدود کرده است، تمام بازیگران با محدودیت و حتی بیشتر از گذشته مواجه هستند و در نتیجه اگر ما با مرجع ذیربط بنگاه‌های کوچک و زودبازده (SME) اروپایی صحبت می‌کنیم، باید مراقب باشیم که قدرت فقط آنجا نیست. به گفته معاون سابق ارزی بانک مرکزی، فشار امریکا و تجربه شرکت‌ها از دوره قبل تحریم‌ها یک سلاح بی‌بدیل در اختیار امریکا قرار داد و یک آموزش به بنگاه‌داری بین‌المللی داد.
وی افزود: فضای بین‌المللی و مشاوران حقوقی و مالی و فعالان اقتصادی تجربه‌ای کسب کردند که حتی قبل از اینکه دور جدید تحریم‌ها آغاز شود به‌شدت به استقبال تحریم‌ها رفتند و این سرعت آثار منفی تحریم‌ها را برای ما به‌شدت بالا می‌برد. عزیزی اظهار کرد: مولفه‌های قدرت فقط نظامی نیست و ما باید بدانیم که در مقابل چه کسی قرار داریم. عزیزی با اشاره به مسائل بانکی برجام گفت: ما یک اشتباه برداشت از برجام داشتیم و این بود که همه تحریم‌ها برداشته می‌شود، در حالی که اصلا در متن برجام اینگونه نبود ولی در طول مذاکره چنین نکاتی القا می‌شد.
او با اشاره به دو کتاب در خصوص تحریم‌ها اظهار داشت: براساس این کتاب‌ها هدف تحریم اجرای سیاست‌های امریکا بدون جنگ است که خودشان ادعا می‌کنند از سه کانال آن را اجرا می‌کنند؛ یکی جهانی‌سازی و دیگری بازار امریکا و قدرت دلار است و مدعی هستند که اینها را با کمک بخش خصوصی اهرم می‌کنند و در اینجا نه اروپا و نه چین و نه روسیه و هیچ قدرت دیگری نیست و اگر این ادعا درست باشد این یک الگوی خودکفا است که به قدرت‌های دیگری نیاز ندارد.
اما به گفته او، مطالعه 180 ساله تحریم‌ها نشان داده که تحریم‌ها شکست خورده ولی این به معنای بی‌تاثیری تحریم هم نیست. عزیزی البته تاکید کرد: اگر ppp ارز را بر اساس نرخ سال 78 اصلاح کنیم، در آخر سال 95 به رقم 8265 تومان می‌رسیم و در آخر سال 96 به نرخ بالای 9 هزار تومان می‌رسیم و اگر احساسات را کنار بگذاریم نباید از نرخ‌هایی که وجود دارد خیلی تعجب کرد. او بر این باور بود که باید در بلندمدت تغییر رویکرد داد؛ زیرا اینگونه در حوزه‌های اقتصادی و سایر حوزه‌ها نمی‌توانیم کاری از پیش ببریم و در میان مدت و کوتاه‌مدت هم تاسیس مرکز تحریم‌های بین‌المللی فوق‌العاده مهم است و باید در جایگاه سازمانی بسیار ارشد قرار بگیرد و نکته دوم هم پیوستن به معاهدات بین‌المللی از جمله «پالرمو و اف‌ای تی اف» است. او در نهایت تاکید کرد: اگر دنیا در حال کار کردن با یکسری قواعد است ما می‌خواهیم به آن قواعد بپیوندیم یا اینکه می‌خواهیم آن را عوض کنیم که به نظر می‌رسد ما نتوانستیم این قواعد را در 4 دهه گذشته عوض کنیم.
53 هشدار ارزی از سوی اتاق
از آن‌سو، اما رییس اتاق تهران در سخنرانی روز گذشته خود بیشتر مباحث ارزی را مورد اشاره قرار داد. مسعود خوانساری، بار دیگر از تریبون بخش خصوصی از دولت درخواست کرد تا نظرات بخش خصوصی را بیشتر مورد توجه قرار دهد و درعین حال به آماری اشاره کرد که براساس آن در چهار سال گذشته در اتاق تهران 53 بار نسبت به لزوم تک‌نرخی کردن ارز و احتمال جهش ناگهانی قیمت ارز هشدار داده است. اما بی‌توجهی دولتمردان به این مساله، وضعیت کنونی را رقم زده است. او در عین حال تاکید کرد که بخش خصوصی با هر گونه انحصار و دو نرخی بودن، که چیزی جز فساد و رانت به دنبال نخواهد داشت، مخالف است. البته اقتصاد ایران را باید بر اساس یک بازار آزاد کنترل شده، در مسائل ارزی هدایت کرد. او در مورد سبد کالایی واردات با دلار 4200 تومانی نیز گفت: باید کنترل‌های لازم صورت گیرد تا از راه مالیات و جریمه، با سوءاستفاده به فروش نرسد. او همچنین اینکه ارز را به قیمت پایین به برخی واردکنندگان داده‌اند، انتقاد کرد و گفت: دولت از ابتدا اعلام کرد که به هر کالایی که نیاز به ارز داشته باشد، دلار دولتی می‌دهد، بر این اساس ۲۰۰ میلیارد دلار تقاضا برای واردات وجود داشت؛ حال در بازار کنترل تعزیری کردن، جواب نخواهد داد. بلکه ارز دولتی باید فقط برای دارو و کالاهای اساسی داده شود و بخش خصوصی واقعی به دنبال دریافت ارز رانتی نیست.
خوانساری مشکل دیگر اقتصاد ایران را نقدینگی دانست. از نگاه او، نقدینگی یکی از خطرناک‌ترین مسائل اقتصاد ایران است که از ارز نیز خطرناک‌تر است، پس هر روز دیر پرداختن به حل مشکل نقدینگی آفات زیادی را برای اقتصاد خواهد داشت. او تصمیم‌گیری درباره بازار ثانویه را اگرچه دیر بود، اما یک اقدام مثبت توصیف کرد. چراکه بنابه گفته او، با راه‌اندازی بازار ثانویه صادرات تقویت شده و واردکنندگان نیز به ارز مورد نیاز خود دسترسی خواهند داشت. او این راهم گفت که بسیاری از شرکت‌های دارویی با کمبود مواد اولیه روبرو هستند و از دولت و وزارت صنعت می‌خواهیم فکری برای این موضوع کنند.
امتیاز اتحادیه اروپا به بنگاه‌های ایران
از آن‌سو، اما نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران از اختصاص اعتبار توسط شبکه زیر مجموعه اتحادیه اروپا جهت تسهیل در روابط تجاری بین شرکت‌های کوچک و متوسط ایران و اروپا خبر داد. پدرام سلطانی با اعلام این خبر افزود: یک تشکل اقتصادی اروپایی مسوول این کار شده تا در ارتباط با اتاق بازرگانی ایران زمینه همکاری میان بنگاه‌های کوچک و متوسط طرفین را به وجود آورد. سلطانی با بیان اینکه ارتباط بین اتاق بازرگانی ایران و اتحادیه اروپا شکل گرفته گفت: مدیریت بین منابع مالی و شرکت‌های کوچک و متوسط در اتحادیه اروپا تحت شبکه‌یی است که زیر مجموعه اتحادیه اروپاست و کمیسیونر صنایع کوچک و متوسط اتحادیه اروپا سه هفته پیش در ایران بود و قرار است اتاق ایران به عنوان نماینده بخش خصوصی با آن ارتباط برقرار کند.
دبیرکل سابق سازمان کشورهای صادرکننده گاز دیگر سخنران مهمان نشست روز گذشته اتاق تهران بود، که در ادامه پشت تریبون قرار گرفت تا از محدودیت‌ها وچالش‌های حوزه صادراتی بخش بگویید. او با بیان اینکه کشورهای دنیا برای کسب قدرت از پتانسیل‌هایی غیر نظامی بهره می‌گیرند، گفت: یکی از این پتانسیل‌ها گاز است که ما این پتانسیل را صرف قدرت استراتژیک کشور در سطح جهانی نکرده‌ایم. محمد حسین عادلی افزود: این در حالی است که سایر کشورهای دارنده ذخایر گازی از جمله ایالات متحده امریکا و روسیه به بازیگران اصلی این عرصه در جهان تبدیل شده‌اند. به گفته او، در امریکا به‌شدت قوانین محدود‌کننده تولید انرژی در عموم و تولید گاز در خصوص همه اینها را ترامپ لغو کرده تا بتواند افزایش تولید دهد و به سمت صادرات در حال حرکت است. او با اشاره به چین به عنوان قول اقتصادی دنیا گفت: این کشور هم تصمیم گرفته که درصد مصرف گاز بالا ببرد و این مساله به‌شدت در افزایش تقاضا تاثیرگذار است و هند هم در حال کاهش مصرف زغال سنگ است اما در ژاپن به‌دلیل بهره‌مندی از انرژی هسته‌یی استراتژی مشخص نیست. عادلی اظهار داشت: اکنون وضعیت گاز در دنیا اینگونه است که اگرچه برخی می‌گویند افزایش تقاضا است ما می‌گوییم فراوانی عرضه وجود دارد و رشد تقاضا برای گاز همچنان ادامه دارد اما رشد مانند قبل نیست و به همین دلیل محیط رقابتی شدیدی بین کشورهای تولید‌کننده و صادرکننده گاز وجود دارد و این موضوع فرصت برای نفوذ بیشتر گاز در بازارها را در مقایسه با ذغال سنگ به وجود آورد است.
