بیمه واقعی برای شاغلان مجازی
داشتن شغل امروزه دیگر در معنای سنتی آن خلاصه نمی‌شود، بلکه با ظهور اپلیکیشن‌ها و گسترش شبکه‌های اجتماعی، بازار دورکاری و مشاغل مجازی بیشتر از قبل داغ شده، اما این سبک از اشتغال هنوز خود را با برخی قوائد شغلی وفق نداده و در حال گذار از نوعی بی‌ضابطگی به سمت قانونمند شدن است. با زیاد شدن تعداد مشاغل اینترنتی و دورکاری و حضور هر چه بیشتر آنها در سطح جامعه مانند رانندگان تاکسی آنلاین و پیک‌های موتوری اینترنتی، برقرار کردن پوشش بیمه برای شاغلین در این مشاغل به یکی از موضوعاتی تبدیل شد که از چندی پیش راه خود را میان اخبار مربوط به مشاغل مجازی و استارت اپ‌ها باز کرد. با وجود این اگرچه ضرورت برقراری بیمه برای افراد مشغول به کسب و کار مجازی امروزی جدی‌تر از گذشته دنبال می‌شود اما همچنان صاحبان برخی از این مشاغل اینترنتی زیر بار برقرار کردن بیمه برای کارمندان خود نرفته و معتقدند چون کارمندانشان حضور ثابت نداشته و دورکاری می‌کنند، مشمول بیمه نمی‌شوند با وجود این معاون بیمه سازمان تامین اجتماعی معتقد است از نظر این سازمان رابطه بین شرکت‌های استارت آپی و افرادی که در مشاغل مرتبط با این حوزه مشغول به کار هستند، مشمول قانون تامین اجتماعی بوده و کارفرمایان این مشاغل باید هر چعه زودتر بر سر این موضوع با تامین اجتماعی توافق کنند. محمدحسن زدا درباره جزییات این موضوع بیان کرد: « بیمه شاغلین مرتبط با استارت آپ‌ها از وظایف سازمان تامین اجتماعی بوده و این سازمان برای حل این مشکل با 11 استارت آپ و کسب و کار نوین وارد مذاکره شده است. زیرپوشش گرفتن مشاغل مجازی در دستور کار اداره کل امور بیمه‌شدگان قرار دارد و جلسات متعددی با صاحبان این مشاغل برگزار شده است. تحت هر شرایطی شاغلین مجازی بیمه خواهند شد اما اگر با کارفرمایان توافق حاصل شود کارمان بهتر پیش می‌رود و پیش‌بینی می‌شود در این توافق بیش از 30 هزار نفر بیمه شوند. »
او با تاکید بر اینکه افرادی که در مشاغل مرتبط با استارت آپ‌ها مشغول به کار هستند، این حق را دارند که از خدمات سازمان تامین اجتماعی برخوردار شوند، گفت: «ما نمی‌خواهیم که شرکت‌های استارت آپی درگیر بروکراسی اداری شوند و به همین دلیل بهترین و سریع‌ترین راهکار را برای ارائه خدمات سازمان تامین اجتماعی به این مشاغل پیشنهاد کرده‌ایم که استفاده از مدل بیمه‌یی توافقی است. زدا افزود: « نوع رابطه این کارفرمایان با افراد خود، یک رابطه جدید است. به عنوان مثال در شرکت‌های تاکسی آنلاین چون اسنپ و تپسی، راننده از کارکنان آنجا نیست ولی ارتباط ارگانیک هم دارد؛ حقوق بگیر نیست ولی درصدی یا پورسانتی هم دریافت می‌کند. این نوع از رابطه باعث می‌شود به سمت شکل جدیدی از کار برویم، با این حال تحت هر شرایطی شاغلان مجازی بیمه خواهند شد. اگر به توافق نرسیم ناچار هستیم از طریق قانون بیمه اجباری وارد شویم و چاره دیگری برایمان نمی‌ماند و نتیجه آن می‌شود که موسسه حسابرسی ما حسب دستور به این واحدها مراجعه و از طریق بررسی اسناد و دفاتر مالی و نرم افزارها، افراد مرتبط را شناسایی و برای بیمه اقدام می‌کند.»
تکلیف قانونی استارت آپ‌ها
اظهارات محمد حسن زدا درباره اینکه مشاغل اینترنی هم مشمول بیمه تامین اجتماعی می‌شوند، در حالی است که مدیرکل امور فنی بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی، برقراری بیمه کارمندان این مشاغل را تکلیف قانونی مدیران استارت آپ‌ها در قبال نیروهایشان می‌داند. منصور آتشی، درباره این موضوع بیان کرد: «به‌طور کلی قانون بیمه تامین اجتماعی برای هر فرد شاغلی در هر صنفی یک الزام محسوب می‌شود و یک حق مسلم فردی هر فرد شاغل به شمار می‌رود. اشتغال نیز دو حالت دارد: یکی رابطه مستقیم بین کارفرما و نیروی تحت کار وی و یک مدل دیگر رابطه کاری غیر مستقیم و حتی دریافت غیر مستقیم مزد از سوی کارفرما که با توسعه فضای مجازی و شاغلین در این حوزه، مدل نوع دوم روز به روز گسترده‌تر می‌شود. این افراد شاید در شکل و شمایل جدیدی از کار مشغول هستند ولی آنها هم بالاخره روزی به سن بازنشستگی می‌رسند که در این حالت با نبود بیمه تامین اجتماعی در تاریخ شغلی‌شان، یقینا برای معیشت زندگانی خود در سنین بالا به مشکل برخواهند خورد.»
او افزود: « طی برگزاری جلساتی که با 11شرکت اینترنتی شناسایی شده داشتیم سعی کردیم که تکالیف قانونی آنها در قبال نیروهایشان را به آنها گوشزد کنیم و حق و حقوق افراد را برایشان شفاف‌سازی کنیم و حالا سازمان منتظر واکنش این مجموعه‌هاست تا بلکه خود آنها همکاری بیشتر و بهتری را برای تحقق این موضوع با ما داشته باشند. باور داریم که شاید شرایط ذکر شده چندان قابل لمس نبوده چرا که تا به امروز همکاری‌های لازم را ندیدیم، البته این در صورت عدم تعامل نیز دست سازمان بیمه تامین اجتماعی کوتاه نیست و از اهرم‌های خاص خود می‌تواند برای اجباری شدن این امر استفاده کند ولی در حال حاضر ترجیح ما یک تعامل سازنده است.»آتشی درباره جزییات قانونی این موضوع گفت: «طبق قانون 7درصد از حقوق پرداختی (که حداقل باید طبق قانون وزارت کار باشد) به فرد بابت بیمه وی کسر شده و حدود 20 الی 23 درصد (بستگی به نوع مشمول مقررات بیمه بیکاری) از سوی کارفرما نیز پرداخت می‌شود. حالا در شرکت‌های استارتاپی این مقدار با توجه به نوع فعالیت آنها می‌تواند متغیر باشد و کارفرما باید از داخل لیست و دیتاهای استارتاپ خود نحوه کار فرد را مشخص کند. البته موارد مشکوک توسط سازمان پیگیری می‌شود چرا که برخی کارفرماها برای اعطای بیمه کمتر گاهی تعداد روزهای کاری یک نیروی کار را کمتر از واقعیت اظهار می‌کنند با این حال امروزه وارد شدن دولت به این موضوع لازم و ضروری است چرا که در آینده با رشد بیشتر این مساله قطعا با مشکلات عدیده‌یی در زمینه شاغلین فضای مجازی و بیمه آنها روبرو خواهیم بود. »
چالش‌های بیمه کارمندان مجازی
با این حال اگرچه مسوولان سازمان تامین اجتماعی، بر قانونی بودن بیمه کارمندان کسب و کارهای مجازی تاکید دارند اما کارشناسان معتقدند چالش‌های قانونی در این میان وجود دارد که راه‌حل و فصل این موضوع را با
دست اندازهایی مواجه می‌کند. حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس حوزه کار، درباره این موضوع گفت:
« یکی از شرایطی که باید برای بیمه شدن شاغلان وجود داشته باشد، ثبت رسمی شغل است اما ثبت جدی و رسمی درباره کسب‌وکارهای مجازی در وزارت کار وجود ندارد. ممکن است در مورد برخی کسب‌وکارها اتفاق افتاده باشد، مثل تاکسی‌های اینترنتی اسنپ و تپسی که بیشتر از بقیه نرم افزارها در کشور و میان مردم فراگیر شده است ولی این کسب‌وکارها هم هنوز به‌طور رسمی فعالیتشان جدی نشده و جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده‌اند. در حوزه کسب و کار اینترنتی موردی وجود ندارد که کسب و کار به معنای واقعی ثبت شده و مجوز جدی گرفته یا ارتباط سازمانی با اداراتی نظیر بیمه و مالیات داشته باشد. »
او افزود: » اگر عزم مسوولان برای برقراری بیمه کارمندان مشاغل مجازی جدی است، باید در گام نخست ساز و کار و هویت این مشاغل از سوی نهادهای دولتی مرتبط همچون وزارت کار به رسمیت شناخته شود در این شرایط می‌توان به آینده بیمه برای کارمندان این شغل‌ها امیدوار بود چرا که تکلیف صاحبان شغل‌ها در قبل کارمندان رسمیت بیشتری به خود می‌گیرد.»
