نداشتن راهبرد صادرات گاز فراتر از وزارت نفت است

دبیرکل پیشین مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ای‌سی‌اف) درباره اینکه چرا ایران به عنوان نخستین دارنده ذخایر گاز، در صادرات توفیق چندانی نداشته، تقصیر اصلی را متوجه تحریم‌ها دانست. با این‌همه وی گفت: در کنار این موضوع، روند تصمیم‌گیری در ایران و دخالت ارگان‌های مختلف در کار یکدیگر و همچنین روند طولانی اجماع برای تصمیم‌های بزرگ نیز مطرح است.

محمدحسین عادلی در گفت‌وگو با شانا با یادآوری موجی که در مقطعی ایجاد شد که با صادرات گاز به عنوان خام‌فروشی به‌شدت مخالفت می‌کرد گفت: «در آن زمان استدلال می‌شد که گاز پس از ایجاد ارزش افزوده روی آن باید صادر شود، در حالی که کشورهای دیگر با ذخایر کمتر به فکر کسب و تسخیر بازارهای صادراتی بودند».

عادلی درباره برنامه‌های صادرات گاز کشور گفت: «این برنامه‌ها همواره با چالش‌های سختی روبرو بوده و لا‌اقل در عمل ما را از داشتن یا عملی کردن راهبرد کلان و جامع صادراتی باز داشته است». وی در ادامه گفت که اگر بخواهیم در بازار گاز به یک قدرت جهانی تبدیل شویم، در درجه اول و با اولویت خاص افزون بر اینکه پروژه ایران ال‌ان‌جی را تکمیل می‌کنیم، بطور حتم ۲ پروژه دیگر ال‌ان‌جی تعریف و به سمت تولید حدود ۵۰ میلیون تن ال‌ان‌جی حرکت کنیم. در این شرایط می‌توانیم سهم خوبی در بازارهای جهانی و به‌ویژه اروپا و آسیا به دست آوریم. دبیرکل پیشین جی‌ای‌سی‌اف، نداشتن راهبرد صادرات گاز را بالاتر و فراتر از وزارت نفت دانست و گفت: « ظرفیت در وزارت نفت وجود داشت که سال‌های بسیار قبل و در دوره پیشین مسوولیت آقای زنگنه به یک راهبرد درباره صادرات گاز و ال‌ان‌جی دست یابد».

عادلی 3 پیشنهاد اصلی برای پررنگ شدن نفش ایران در صادرات گاز را نیز مطرح کرد. وی گفت: «نخست اجماع بر سر موضوع صادرات گاز است. سپس باید در مورد ال‌ان‌جی به تفاهم برسیم. همین‌طور، باید مسوولیت واحد صادرکننده گاز به‌صورت کامل مشخص باشد تا اگر موفقیت یا ناکامی در این بخش به دست آمد واحد مربوطه مسوولیت آن را بپذیرد.»

محمدحسین عادلی همچنین درباره مزایای صادرات از طریق خط‌لوله یا ال‌ان‌جی گفت: «هرکدام مزیت‌های ویژه خود را دارد و باید متناسب با پروژه قضاوت کرد. اگر ۲ کشور همسایه باشند و مقوله‌های سیاسی بین آن دو نباشد صادرات گاز با خط لوله بهتر است، اما اگر دو کشور همسایه نباشند یا مشکلاتی احتمالی بین آنان یا کشورهای ترانزیت باشد ال‌ان‌جی با توجه به اینکه انعطاف بیشتری دارد، بهترین است». با این همه وی صادرات از طریق ال‌ان‌جی را ارجح دانست چرا که «صادرات ال‌ان‌جی در واقع مشکلات سیاسی و ژئوپلیتیک بین کشورها را دور می‌زند».

دبیر کل سایق جی‌ای‌سی‌اف با اشاره به این نکته که «در چند دهه گذشته، امریکا از هر طرحی که سبب توسعه صنایع نفت و گاز ایران شود جلوگیری کرده»، درباره قابلیت عملیاتی شدن خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (تاپی) گفت: «این خط از عوامل اقتصادی خود تبعیت می‌کند. همچنین گذشت زمان نشان داده که کشورها، با زور و پول (پول عربستان و زور امریکا) تمایل بیشتری به قانع شدن دارند تا با همکاری اقتصادی یا مهربانی با ایران. در نتیجه هیچ مانعی نیست که این خط لوله اجرایی نشود».

عادلی همچنین با تایید این واقعیت که تکمیل پروژه تاپی به کاهش بازارهای احتمالی ایران در آینده در منطقه می‌انجامد، گفت: «اعتقاد دارم به هر نحوی که شده و با هزینه‌های بین‌المللی باید ال‌ان‌جی را در ایران راه‌ انداخت و به پاکستان، آسیا و اروپا گاز صادر کرد».

این کارشناس بازار انرژی همچنین گفت که چون ذخایر ما زیاد و هزینه تولید ما پایین است، حتی «نباید در مورد جذابیت ایران برای توسعه میدان‌های نفت و گاز شک کرد». وی در توضیح حرف خود عنوان داشت: «تنها کاری که باید انجام داد، این است که نخست کشور باید تصمیم‌سازی اجماعی داشته باشد و سپس زمینه و شرایط مشارکت‌های خارجی را برای سرمایه‌گذاری فراهم کند. به عبارت دیگر، سیاست خارجی از این کار حمایت کند»

محمدحسین عادلی درباره شرایط کنونی ایران و تحریم‌های امریکا علیه تهران بر تفاوت شرایط تحریم‌های پیش از برجام با شرایط کنونی تاکید کرد و گفت: « تفاوت اساسی در این دو برهه عبارت است از اینکه ما پیش از برجام به لحاظ رسمی و حقوقی از نظر قواعد بین‌المللی، تحریم بودیم و به موجب قطعنامه‌های شورای امنیت کشورهای عضو سازمان ملل متحد موظف بودند ایران را تحریم کنند، اما اکنون ما ازسوی امریکا تهدید به تحریم شده‌ایم که آن هم یکجانبه است. یعنی ما از نوامبر به بعد تحریم رسمی و حقوقی بین‌المللی نمی‌شویم».