رشد صنعت از پیش‌بینی‌ها بازماند

مرکز آمار و اطلاعات راهبردی در گزارشی به بررسی مقدار تولید در سه بخش صنعت، کشاورزی و معدن پرداخته و براین اساس اعلام کرده میزان تولید در بخش صنعت و کشاورزی در بهار سال جاری نسبت به بهار سال گذشته کاهش داشته است. در بخش صنعت این کاهش نسبت به زمستان 96 بسیار چشمگیر بوده به گونه‌ای که میزان تولید صنعتی در ایران دربهار سال 1397درقیاس با زمستان 96 که یکی از بهترین آمارها را از آن خود کرده بود، نزدیک به 10 درصد کاهش داشته است. با توجه به آغاز مرحله جدید تحریم‌های کاخ سفید علیه ایران از میانه آبان‌ماه، به نظر می‌رسد تا پایان سال این روند ادامه داشته باشد. در همین رابطه یکی از نمایندگان پیشین مجلس به« تعادل» گفت: شرایط اقتصادی کشور به‌شدت سخت شده اما هنوز نمی‌توان گفت کشور در وضعیتی مشابه با سال‌های 91و 92 قرار دارد و نباید انتظار تکانه‌های بزرگ و سر سام آور را در اقتصاد کشور داشت. مشکل اصلی در کاهش صادرات نفت است که حتی اگر با افزایش قیمت نفت جبران شود، باز هم ممکن است نتواند تمام مشکلات ناشی از تحریم‌های یک جانبه امریکا را حل کند. اما اگر اروپایی‌ها حمایت سیاسی خود را به حمایت اقتصادی تبدیل کنند، آن‌گاه می‌توان انتظار عبور از این روزها را با کمترین عوارض داشت.

به گزارش «تعادل»، آنگونه که مرکز آمار و اطلاعات راهبردی گزارش داده است: شاخص کلیدی عملکرد اقتصادی در اکثر کشورها و از مهم‌ترین نماگرهای کوتاه‌مدت اقتصادی در آمار رسمی است که در برخی کشورها هم به صورت مستقل و هم در مقایسه با سایر شاخص‌های کوتاه‌مدت برای ارزیابی عملکرد اقتصادی و تهیه حساب‌های ملی مورد استفاده قرارمی‌گیرد. این شاخص اطلاعاتی را برای ایجاد سیاست‌های اقتصادی و همچنین پیش بینی آینده اقتصادی فراهم می‌کند.

شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی در بهار 97 به 84.0 واحد رسیده است که نسبت به دوره قبل (زمستان 96) نزدیک به 36.0 درصد افزایش داشته است. ولی نسبت به دوره مشابه سال قبل (بهار96) به میزان 1.3 درصد کاهش داشته است.

 شاخص مقدار تولید بخش معدن (به استثنای استخراج نفت و گاز طبیعی) در بهار 97 به 98.4 واحد رسیده است که نسبت به دوره قبل (زمستان 96) حدود 1.5 درصد و نسبت به دوره مشابه سال قبل (بهار1396) به میزان 2.0 درصد افزایش داشته است.

 شاخص مقدار تولید بخش صنعت، در بهار 97 به 93.0 واحد رسیده است که نسبت به دوره قبل (زمستان 96) و دوره مشابه سال قبل (بهار 96) به ترتیب به میزان 9.8درصد و 1.0درصد کاهش داشته است. نکته قابل توجه آن است که در زمستان 96 این شاخص به عدد 103.1 واحد رسیده که حاکی از مطلوبیت مقدار تولید بخش صنعت در دوره مذکور است. شاخص مقدار تولید صنعتی، تغییر در مقدار کالاها و خدمات تولیدشده توسط بخش‌های اقتصادی مورد نظر را در طول زمان نشان می‌دهد. از آنجایی که جمع‌آوری داده‌های با مقادیر بالا برای سنجش ارزش افزوده دشوار است، این شاخص برای اندازه‌گیری‌های تولید ناخالص یا حجم معاملات بالا، مورد استفاده قرار می‌گیرد. باید در نظر داشت که این شاخص، یک شاخص مربوط به مقدار است. به این معنی که شاخص، تحت تاثیر نوسانات قیمت نیست.

مقایسه عملکرد اقتصادی طی ادوار زمانی یک عامل کلیدی در تحلیل اقتصادی و نیاز اساسی برای سرمایه‌گذاری است. از لحاظ تاریخی شاخص مقدار تولید، یکی از شناخته شده‌ترین شاخص‌ها برای رمزگشایی فعالیت های تولیدی در کشور است.

شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی در بهار 1397 به 84.0 واحد رسیده است که نسبت به دوره قبل (زمستان 1396)، نزدیک به36.0 درصد افزایش داشته است، ولی نسبت به دوره مشابه سال قبل (بهار 1396) به میزان 1.3 درصد کاهش داشته است. شاخص مقدار تولید بخش معدن (به استثنای استخراج نفت و گاز طبیعی)، در بهار 1397 به 98.4 واحد رسیده است که نسبت به 1.5 درصد و نسبت به دوره مشابه سال قبل (بهار 1396) به میزان 2.0 درصد افزایش داشته است.

همچنین شاخص مقدار تولید بخش صنعت، در بهار 1397 به 93.0 واحد رسیده است که نسبت به دوره قبل (زمستان 1396) و دوره مشابه سال قبل (بهار 1396) به ترتیب به میزان 9.8 درصد و 1.0 درصد کاهش داشته است. نکته قابل توجه آن است که در زمستان 1396 این شاخص به عدد 103.1 واحد رسیده که حاکی از مطلوبیت مقدار تولید بخش صنعت در دوره مذکور است.روندها در نمودار قابل مشاهده است:

با توجه به نمودار فوق می‌توان گفت طی دوره یکساله بهار 1396 تا بهار 1397، مقادیر تولید بخش معدن (به جز استخراج نفت و گاز طبیعی) روند افزایشی داشته، ولی مقادیر تولید بخش کشاورزی ابتدا روند نزولی و سپس روند صعودی را طی نموده است. از سوی دیگر مقادیر تولید بخش صنعت، ابتدا روند افزایشی داشته و سپس با کاهش مواجه بوده است.

  روند فعلی تا پایان سال ادامه دارد

هادی حق شناس، نماینده اسبق مجلس و مدرس اقتصاد دانشگاه، در رابطه با چرایی به وجود آمدن این مشکل در اقتصاد کشور گفت: اقتصاد ایران از آغاز سال جاری با مجموعه‌ای بحران‌ها و مشکلاتی مواجه شد که ابعاد آن بخش‌های مختلف را درگیر کرد. در این رابطه، خروج امریکا از برجام و نوسانات ارزی مهم‌ترین تاثیرات را داشتند و همانطوری که آمارها نشان می‌دهد، در تولید بخش صنعت و در حالی که زمستان سال گذشته بهترین وضعیت تولید صنعتی وجود داشته، با بروز بحران‌ اقتصادی، عملا روندی معکوس را طی کرد.

او افزود: در مورد آمارها، آن‌چه مسلم است، این است که ما در سال جاری به دلایل گوناگون، به آن رشد اقتصادی که در گذشته پیش‌بینی شده بود، نخواهیم رسید. بطور مثال برخی از نهادهای بین‌المللی از رشد اقتصاد ایران صحبت می‌کردند اما با تحولاتی که از آغاز سال به وجود آمد، این روند متوقف شد. دلیل آن هم قبل از هر چیز به کاهش فروش نفت و همچنین کاهش میزان واردات کالاهای صنعتی باز می‌گردد. یعنی بطور مشخص هم در بخش خودروسازی کاهش تولید حتمی خواهد بود و هم در میزان فروش نفت. گرچه ممکن است افزایش قیمت نفت به گونه‌ای باشد که تا حدودی جبران‌کننده کاهش فروش باشد اما در مجموع و در این صورت نیز باز هم اقتصاد ایران امسال کوچک‌تر خواهد شد. این مهم را هم مرکز پژوهش‌های مجلس پذیرفته و هم در گزارش صندوق بین‌المللی پول طرح شده است.

وی ادامه داد: با توجه به توضیحاتی که دادم، فکر می‌کنم اینکه بخش صنعت کشور کاهش رشد را تجربه کرده کاملا طبیعی است و اصلا نباید بابت آن تعجب کرد. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که اگر قیمت نفت در فصل بهار بالا نمی‌رفت، امروز میزان کاهش تولید در بخش صنعتی کشور به مراتب بیش از ارقام اعلام شده از سوی وزارت کار می‌بود.

  بازگشت به تکانه‌های ابتدای دهه 90 نامحتمل است

حق شناس در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه روند کاهش تولید در کشور تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، گفت: به نظر می‌رسد تا پایان امسال این روند ادامه داشته باشد. حتی می‌توان گفت در سال آینده نیز وضعیت بدتر از امروز شود. درنتیجه باید برای این شرایط آماده بود. از سوی دیگر اگر روند بارندگی در کشور مانند روزهای ابتدایی پاییز باشد؛ بطوری که در شمال کشور ظرف 14 ساعت، 260 میلیمتر باران ببارد که بیش از میانگین سالانه مناطق مختلف کشور در سال است و سالی پر آب داشته باشیم، احتمالا بخش کشاورزی می‌تواند روند منفی خود را متوقف کند. بخش صنعت و خدمات چنین شانسی را ندارند. نماینده اسبق مجلس در رابطه با تولید در بخش ساختمان گفت: در بخش ساختمان و براساس آمارهای رسمی منتشر شده، میزان ساخت و ساز در سال جاری از سال گذشته کمتر شده است. با این رشد قیمت مسکن یک روزنه امید ایجاد کرده که احتمال افزایش ساخت و ساز در نیمه دوم سال بیشتر می‌شود و این بخش هم می‌تواند نسبت به سال گذشته روندی مثبت‌تر را تجربه کند.

او با طبیعی دانستن وضعیت کشور گفت: اینکه تولید ناخالص داخلی در ایران شدیدا متاثر از سه بخش نفت، گاز و پتروشیمی است، اقتصاد را در مقابل فشارهای بیرونی تضعیف می‌کند. در سال گذشته اقتصادی ایران صادرات بالای غیر نفتی را تجربه کرد ولی ادامه این روند برای سال جاری بسیار نامحتمل است. علاوه بر این تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه ایالات متحده نیز علاوه بر صنعت نفت ایران، بر صنعت پتروشیمی و حتی صادرات محصولات معدنی نیز اثر می‌گذارد که همین امر، کار را برای بهبود وضعیت اقتصاد سخت‌تر می‌کند.

حق شناس در رابطه با وضعیت اقتصاد کشور تا پایان سال 98 گفت: این موضوعاتی که تاکنون مطرح کردم، منجر به این نمی‌شود که اقتصاد ایران تکانه‌های شدیدی را تحمل کند و اگر تکانه‌ای به وجود آمد، ناشی از سیاست‌گذاری‌های غلط داخلی است. به بیان دیگر فکر نمی‌کنم شوک‌هایی مانند آن‌چه در سال‌های 91 و 92 دیدیم که منجر به کاهش هشت درصدی کل اقتصاد کشور، روبرو شویم. من فکر نمی‌کنم اکنون در شرایطی مشابه با سال‌های نخستین دهه 90 باشیم و اگر اروپایی‌ها وفای به عهد کنند و حمایت سیاسی را تبدیل به حمایت اقتصادی کنند، آن‌گاه اقتصاد ایران می‌تواند با حداقل عوارض این دوره از تحریم‌های امریکا را هم سپری کند و پشت سر بگذارد.