ایجاد سازمان آماری واحد

گروه اقتصاد کلان|

رییس مرکز آمار ایران برای چندمین بار درباره تفاوت‌های آماری بانک مرکزی و مرکز آمار توضیح داده و دلیل آن را پوشش دادن جزئیات بیشتری توسط مرکز آمار ایران عنوان کرده است. پارسا همچنین با انتقاد از اینکه بانک مرکزی هم آمارهای مربوط به شاخص‌های اقتصادی را منتشر می‌کند گفته است ارایه آمارهای اقتصادی توسط دو نهاد منجر به اتلاف منابع می‌شود.

امیدعلی پارسا، رییس مرکز آمار ایران  روز گذشته  درباره تفاوت‌های آماری بانک مرکزی و مرکز آمار ایران سخنانی اظهار کرد. او در توضیح چند باره در این خصوص گفته است: شاخص تورم بانک مرکزی آمار خود را با تاکید بر شهرهای بزرگ به دست می‌آورد، در حالی که برای مرکز آمار جامعه آماری همه شهرها و روستاهای کشور است که این مساله قاعدتا باعث تفاوت نرخ آمار اعلام شده دو سازمان خواهد بود. او در ادامه توضیحات خود درباره تفاوت نرخ‌های تورم اعلام شده توسط مرکز آمار و بانک مرکزی، تعیین سال پایه واحد را چاره کار ندانست، هر چند این عمل را باعث نزدیک‌تر شدن آمارها ارزیابی کرد. وی همچنین با اشاره به ارایه دو آمار مختلف از شاخص‌های واحد توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران، اظهار کرد: رشد اقتصادی و تورم دو متغیر مورد اختلاف مرکز آمار و بانک مرکزی است.

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که دو آمار اخیر رشدی که بانک مرکزی و مرکز آمار ایران ارایه کردند بسیار نزدیک به هم بود. مثل رشد اقتصادی بهار 1397 توسط بانک مرکزی 1.8 درصد و توسط مرکز آمار ایران 1.7 درصد اعلام شد. از سوی دیگر هر دو مرکز رشد اقتصادی سال 96 را معادل 3.7 درصد اعلام کردند! این در حالی است که در سال‌های گذشته تفاوت آماری میان دو مرکز بسیار بالا بود. همچنانکه نرخ رشد 95 را بانک مرکزی 12.5 درصد اعلام کرد ولی در همان سال نرخ رشد اقتصادی مرکز آمار 8 درصد اعلام شد.

پارسا البته در سخنان روز گذشته خود از ارایه آمار رسمی توسط دو مرجع آماری انتقاد کرده و چنین گفته است: یک راهکار اصلی برای حل این اختلاف تشکیل یک سازمان آماری واحد است. پایش نظام آماری باید زیرنظر سازمان آمار صورت بگیرد. نقش مرکز آمار در تولید آمار همانند نقش بانک مرکزی در نظام پولی کشور است. اینکه هر دو سازمان بخواهند یک آمار واحد را از شاخص‌های واحد ارایه دهند، نتیجه‌ای جز اتلاف منابع در پی نخواهد داشت. در حال‌ حاضر علاوه بر ایران تنها چند کشور مانند هندوراس، اریتره، پاراگوئه و لیبی هستند که نرخ تورم‌شان را بانک مرکزی ارایه می‌دهد.

در سال‌های گذشته همواره بحث این مطرح بوده است که کدام مرکز برای ارایه آمارهای اقتصادی مرجع بهتری هستند؟ عده‌ای معتقدند که باتوجه به اینکه بانک مرکزی سیاست‌گذار پولی است در نتیجه اعلام آمار توسط بانک مرکزی چندان اقدام مورد وثوقی نیست چراکه متولی سیاست‌گذاری پولی نمی‌تواند خود متولی اعلام آمار رسمی باشد، طبیعی است که کشش این نهاد برای بهتر نشان دادن عملکرد خود ممکن است آن را به سمتی هدایت کند که آمارهای رسمی را به جهتی خاص هدایت کند. نکته‌ای که البته درباره مرکز آمار در ایران هم صدق می‌کند. این مرکز در ایران مستقیما زیرنظر سازمان برنامه و بودجه است و لذا سیاست‌گذار بودجه‌ای که خود در مواردی متهم به افزایش تورم در کشور به دلیل سیاست‌های بودجه‌ای است مسوولیت اعلام آمار را هم دارد، بنابراین ممکن است این شائبه را ایجاد کند که شاید در ارایه برخی آمارها اعداد را به نفع خود دستکاری می‌کند.

هر چند که رییس کنونی مرکز آمار ایران بارها چنین اتهامی را رد کرده و چنین بیان کرده است: مرکز آمار نمی‌تواند عددی سفارشی یا با ذائقه‌های سیاسی مختلف ارایه دهد. او حتی برای چندمین بار برای تاکید بر سخنان خود قسم جلاله خورده و گفته است: تاکید می‌کنم که از وقتی که در مرکز آمار بوده‌ام هیچ کسی از من چنین چیزی (ارایه آمارهای سفارشی) نخواسته است.

او البته بعضا تلاش هم کرده که ثابت کند تفاوت آمارهایی که مردم حس می‌کنند با آمارهایی که مراجع آماری منتشر می‌کنند در چیست: ‌در این باره چنین گفته است: اینکه مثلا گفته می‌شود که شاخص کلی بورس افزایش پیدا کرده است به معنای افزایش شاخص قیمت سهام همه شرکت‌ها نیست، بلکه معدل کلی بورس افزایشی است. در مورد آمارهای اعلام شده هم وضعیت به همین ترتیب است.

رییس مرکز آمار با تفکیک دوره‌های مختلف شیوه‌های آماری در دنیا، اظهار کرد: کل نظام آماری باید بتواند آمار با کیفیت و قابل مقایسه با دنیا را تولید کند. لازمه این عمل هم این است که آمار ما یک استاندارد منظم داشته باشد. وی سپس این را هم گفت که نظام آماری ایران به سمت استاندارد شدن پیش می‌رود. بر مبنای سخنان پیشین پارسا نظام آماری در ایران و در افق 5 ساله به سمت نام آماری ثبتی مبنا حرکت کرده و بسیاری از متدها در آن مدل به روز خواهد شد.

او در بخشی از سخنانش درباره تفاوت‌های موجود میان تورم حسی و تورمی که مرکز آمار ارائه می‌کند هم توضیح داد و گفت: تورم ۱۱ درصدی به معنای این نیست که همه اقلام به همین اندازه افزایش قیمت داشته‌اند، بلکه این متوسط و معدل همه شاخص‌ها در همه دوره‌ها بوده است.

پارسا با اشاره به تفاوت آمارهای اعلام شده از اوضاع اقتصادی کشور، اظهار کرد: تورم نقطه به نقطه، شرایط اقتصادی و تورمی مردم را نشان می‌دهد و ما اگر می‌خواهیم اوضاع خانوارها را بررسی کنیم باید به این آمارها دقت کنیم، اما تورم و آمارهای سالانه عملکرد اقتصادی دولت را نشان می‌دهد. ما تا سال ۱۳۹۶ که ثبات قیمتی داشتیم تفاوت چندانی بین تورم نقطه‌ای و تورم کل نداشتیم، اما در چند ماه اخیر این دو شاخص از هم دور‌تر شده‌اند.

  تاثیر آمار رسمی بر سرمایه اجتماعی

یکی دیگر از حاضرین این نشست مدیرکل دفتر ریاست مرکز آمار ایران بود که با تاکید بر ضرورت ارایه آمارهای رسمی واحد بر اثرگذاری ارایه آمارهای رسمی بر سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی تاکید کرد.

سید حسین پیمان - مدیرکل دفتر ریاست مرکز آمار ایران - در نشست خبری مدیران این سازمان با خبرنگاران، برخی از مهم‌ترین آمارهای حوزه رسانه‌ها را به این شرح اعلام کرد: عناوین رسانه‌های بر خط تا سال ۱۳۹۶ حدود ۲۵۹۲ رسانه بوده است که نسبت به سال‌ ۱۳۹۳، حدود ۷۱ درصد افزایش داشته است. از این تعداد همچنین ۸۴ درصد پایگاه‌های خبری، ۱۶ درصد خبرگزاری‌های رسمی و ۱۹ درصد هم دولتی بوده‌اند. تعداد خبرگزاری‌های دولتی هم حدود ۴۶ درصد افزایش پیدا کرده است. استان کرمانشاه با ۴۰۰۰ و قزوین با ۱۲۰۹ دکه روزنامه‌ فروشی بیشترین آمار روزنامه‌ فروشی را در کشور دارند.

وی با تاکید بر اینکه آمارها ما را از یک جامعه محاوره‌ای دور می‌کند، گفت‌: شفافیت آماری ارتقای همبستگی و سرمایه اجتماعی را به وجود می‌آورد. ضمن اینکه اساسا بدون آمارهای رسمی ما نمی‌توانیم نظام بودجه‌ریزی مناسبی داشته باشیم.

او با اشاره به ضرورت حذف موازی‌کاری‌ها در حوزه آمار، تاکید کرد: ایجاد ساز و کار یکپارچه یک ضرورت است، چرا که با موازی‌کاری نمی‌توان به حاکمیت مطلوب رسید. موازی‌کاری سازمان‌ها باعث می‌شود تا اینگونه القا شود که سیاست‌گذاران ما صادق نیستند و همین مساله می‌تواند باعث کاهش سرمایه اجتماعی در جامعه شود.

مدیرکل دفتر ریاست مرکز آمار ایران با اشاره به ارایه برخی از آمارهای اقتصادی توسط بانک مرکزی، اظهار کرد: نمی‌شود که یک نهاد سیاست‌گذاری خودش هم سیاست‌گذاری کند و هم سنجش را انجام دهد. این نتیجه‌ای جز دوباره‌سازی هزینه‌ها ندارد.

او همچنین به برخی از آمار حوزه‌های رسانه‌ای هم اشاره کرد و گفت‌: تا سال ۱۳۹۵، ۶۰۷۹ عنوان رسانه چاپی داشته‌ایم که پنج درصد آن را روزنامه‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین تعداد کل نشریات در ۱۳۹۶، ۴۶درصد نسبت به ۱۳۸۵ افزایش یافته است.

پیمان با بیان اینکه آمار رسمی به واسطه دولت شکل گرفته است، گفت‌: آمار رسمی جزو کالاهای اساسی یا سرمایه‌ای محسوب می‌شود. یکی از امتیازاتی که آمار رسمی ایجاد می‌کند، ایجاد فهمی مشترک است. بطوری که زمانی که از درآمد سرانه یا ارزش افزوده صحبت به میان می‌آوریم همه یک برداشت واحد از آن دارند.