آفت کمبود بودجه، ریشه جنگل‌ها را خشکاند
خشکسالی و شیوع آفات، جان جنگل‌های ایران را می‌گیرد تا جایی که براساس آمارهای منتشر شده مساحت جنگل‌های کشور از 18 میلیون هکتار به حدود 14 میلیون هکتار کاهش پیدا کرده و طی 5 دهه گذشته حدود 4 میلیون هکتار از مساحت جنگل‌ها از دست رفته است. 42درصد از رویشگاه‌های جنگلی در شمال کشور رو به نابودی رفته در حالی که اقتصاد جوامع محلی شمال کشور تا حد زیادی به جنگل‌ها وابسته بوده و قرار بود پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی شمال هم در یونسکو ثبت شود اما با چنین روندی، معلوم نیست به چه سرنوشتی دچار می‌شود، از طرف دیگر حدود یک‌میلیون و 400 هزار هکتار از جنگل‌های بلوط زاگرس هم با آفت « زغال بلوط» دست و پنجه نرم می‌کند، درختانی که با مرگ آنها باید منتظر فاجعه‌ای به وسعت 6 برابر دریاچه ارومیه بود، زیرا سرچشمه 40 درصد از آب شیرین کشور، جنگل‌های زاگرس است و این رویشگاه، بزرگ‌ترین فیلتر طبیعی برای مقابله با ریزگردها هم به شمار می‌رود، با این وجود اگرچه از مدت‌ها قبل هشدارهای بسیاری نسبت به تبعات خشک شدن و از بین رفتن جنگل‌ها به دلیل تغییر اقلیم و بروز آفت از سوی کارشناسان مطرح شد، تنها پنج میلیارد تومان اعتبار برای رویشگاه‌های جنگلی در استان‌هایی که درگیر آفات هستند در نظر گرفته شده است که معلوم نیست با میزان وسیع جنگل‌های آفت زده در شمال و غرب کشور، این بودجه اندک دقیقا چند درصد از مناطق آسیب دیده را پوشش می‌دهد.
مرگ دسته‌جمعی درختان
از سال ۱۳۷۵ تا کنون جنگل‌های شمالی کشور شاهد بروز ۷۰ گونه طغیان آفت بوده بطوری که در این مدت حدود ۳۵۰ هکتار از جنگل‌ها بر اثرآفت‌زدگی از بین رفته و ۴۰ میلیون درخت در سال‌های اخیر در این جنگل‌ها نابود شده‌اند، هادی کیادلیری، رییس انجمن علمی جنگلبانی ایران، معتقد است مرگ دسته جمعی گونه‌های کلیدی در جنگل‌های شمال را باید به عنوان هشدار تلقی کرد. او درباره این موضوع بیان کرد: “ متاسفانه بهره‌برداری بی‌رویه از جنگل‌های شمالی کشور تعادل اکوسیستم جنگلی را به مخاطره انداخته و شرایط برای افزایش مشکلات و خشک شدن درختان بیش از پیش فراهم شده است.به عنوان مثال شاهد مرگ ومیر دسته جمعی بلوط‌های بلند مازو و ممرزها در زاگرس هستیم.کشورهایی مثل ایران به دلیل شرایط جغرافیایی، قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه خشک و از سوی دیگر به دلیل عدم توسعه یافتگی مناطق جنگلی شمال زاگرس و همچنین توسعه یافتگی‌های بی‌قاعده، کارخانه‌ها و بزرگراه‌هایی که بدون کارشناسی ایجاد شده و معادنی که در مناطق احداث شده مشکل حفظ جنگل‌های ایران را حاد کرده و در دهه اخیر این چالش‌ها و مشکلات بسیار افزایش پیدا کرده است. همچنین تغییر اقلیم و سدسازی‌ها نیز می‌تواند باعث فشار بر اکوسیستم موجود شود و در این شرایط در ۶ سال اخیر در زاگرس بیش از یک میلیون از جنگل‌ها در حال خشک شدن است.»
او افزود: «شرایط اقلیمی کشور و همچنین مسائل اقتصادی و مشکلاتی که گریبانگیر کشور شده مانع از بهبود وضعیت جنگل‌ها می‌شود زیرا متاسفانه در کشور ما مسائل دیگری غیر از جنگل‌ها در اولویت رسیدگی قرار دارد و باید توجه داشته باشیم که علاوه بر این موضوع افزایش جنگل‌های کشور نیاز به برنامه‌ای بلندمدت دارد در حالی که مدیران جنگلبانی ایران هر دو سال یک بار تغییر می‌کنند و تا مدیر جدید بتواند نسبت به وضعیت موجود آگاهی یابد باید کرسی مدیریت را به فرد دیگری واگذار کند.
نگهداری و احیای طبیعت و جنگل‌ها نیاز به مدیران آگاه و متخصص در این زمینه دارد در حالی که مدیریت کشور در این زمینه ضعیف است و از سوی دیگر با کمبود اعتبارات و امکانات نیز مواج هستیم بطوری که با وجود پیشرفت‌های چشمگیر دنیا در زمینه اطفای حریق ما هنوز هم برای اطفاء حریق جنگل از ابزارهای ساده‌ای مانند آتش کوب استفاده می‌کنیم.
برای حفظ، نگهداری و توسعه جنگل‌های شمال کشور با کمبود اعتبارات مواجه هستیم بطوری که بودجه طرح تنفس جنگل‌های شمالی از یک باشگاه ورزشی هم کمتر است و حاضر نیستند به اندازه حقوق یک بازیکن فوتبال برای جنگل‌های کشور هزینه کنند در حالی که موضوع اعتبارات و بودجه به عنوان یکی از ابزارهای مدیریتی محسوب می‌شود.»
اظهارات ضد و نقیض سازمان جنگل‌ها
اظهارات کیادلیری در حالی است که عباس پاپی‌زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی هم بر موضوع کمبود بودجه برای رسیدگی به وضعیت جنگل‌ها تاکید داشته و درباره این موضوع بیان کرد: «دولت و وزارت جهاد کشاورزی توجه چندانی به وضعیت بحرانی جنگل‌های بلوط زاگرس ندارد، برای مقابله با بیماری زغال بلوط با کمبود بودجه و اعتبار مواجه هستیم این در حالی است که این بیماری می‌تواند درختان بلوط را از بین ببرد و از سویی بررسی و تحقیقات مناسبی برای بررسی این بیماری انجام نشده است هر چند در برخی موارد با سم پاشی موضعی می‌توان با آفات و بیماری‌ها مقابله کرد اما متاسفانه به این مهم نیز بی توجهی نشده است. حفظ جنگل‌های بلوط زاگرس در اولویت برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی قرار ندارد. مدیران و مسوولان این وزارت خانه دغدغه‌ای نسبت به این مهم ندارند. بودجه‌ای در لایحه سال 95 برای صیانت از درختان بلوط زاگرس پیش بینی شد اما متاسفانه این بودجه تحقق پیدا نکرد.»
با این وجود میان اظهارنظرهای مسوولان سازمان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، بر سر بودجه مورد نیاز برای حفاظت از جنگل‌ها به ویژه جنگل‌های زاگرس در برابر آفت تناقض‌هایی وجود دارد. در حالی که رییس مرکز جنگل‌های خارج از شمال این سازمان معتقد است برای حفظ و احیای این جنگل‌ها نیاز به اعتبار و ردیف خاصی از بودجه وجود دارد، مدیرکل حفاظت و حمایت از منابع طبیعی سازمان جنگل‌ها، بودجه پنج میلیارد تومانی در نظر گرفته شده را کافی می‌داند. فریبرز غیبی، رییس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری درباره این موضوع بیان کرد: «بالغ بر ۷۰ عامل سبب کاهش توان اکولوژیک و اکوسیستم جنگل زاگرس و بیماری زغال بلوط شده است. از جمله این عوامل می‌توان به وجود دام مازاد، قطع درختان، فعالیت‌های معدنی، ریزگردها، تغییر اقلیم اشاره کرد.
آماری که سال ۸۷ داشتیم بیانگر این بود که 130 هکتار از جنگل‌های زاگرس به بیماری زغال بلوط آلوده شده‌اند ولی در حال حاضر این سطح بیشتر شده و آخرین آمارها که مورد تایید سازمان جنگل‌ها است حاکی از این است که حدود یک‌میلیون و 400هزار هکتار از سطح این جنگل‌ها به بیماری زغال بلوط آلوده شده‌اند.»
او افزود: «برای حفظ و احیای این جنگل‌ها نیاز به اعتبار و ردیف خاصی از بودجه داریم. سازمان جنگل‌ها و مراتع ۱۰ درصد اعتبارات زاگرس را برای مدیریت جنگل و رفع خشک شدن بلوط در نظر گرفته است ولی این کافی نیست و ما نیاز داریم که تمام مسوولان توجه ویژه‌یی به زاگرس داشته باشند تا بتوانیم از زاگرس حمایت کنیم.»
با این وجود بهمن افراسیابی، مدیرکل حفاظت و حمایت از منابع طبیعی سازمان جنگل‌ها، روز گذشته ضمن تشریح آفات و بیماری‌هایی که در رویشگاه‌های مختلف کشور به دلیل تغییرات اقلیمی به وجود آمده است، گفت: «نزدیک به پنج میلیارد تومان اعتبار برای رویشگاه‌ها و استان‌هایی که درگیر آفات و بیماری‌هایی هستند در نظر گرفته شده است.»
او افزود: «خوشبختانه در حال حاضر مشکلی از نظر اعتباری برای مبارزه با آفات و بیماری‌ها نداریم و به کلیه استان‌ها اعلام کرده‌ایم که به محض مشاهده هر نوع آفت و بیماری حاد آن را به سازمان جنگل‌ها اعلام کنند تا کارشناسان سازمان را برای شناسایی آفت و بیماری اعزام کنیم، همچنین نزدیک به پنج میلیارد تومان اعتبار برای رویشگاه‌ها و استان‌هایی که درگیر آفات و بیماری‌هایی هستند در نظر گرفته شده است که حدود ۷۵ درصد آن به استان‌ها تخصیص داده شده است.»
