نقشه راه تغییر چارت شهرداری تهران
گروه راه و شهرسازی|آزاده کاری|
رییس شورای شهر تهران معتقد است کلان‌شهرهای دنیا با حداکثر 40 هزار نیروی انسانی مدیریت می‌شوند، و اگر فعالیت‌های شهرداری تهران به حد کافی برون‌سپاری شده باشد، باید تعداد پرسنل شهرداری تهران نیز تا 40 هزار نیرو کاهش یابد.
محسن هاشمی‌رفسنجانی با اشاره به لزوم کوچک‌سازی شهرداری تهران اظهار کرد: براساس برنامه سوم که هنوز تصویب نشده، مقرر است سالانه 6 درصد از پرسنل شهرداری تهران تعدیل شوند. این رقم قبلا 4 درصد بود. به گفته وی، باید چارت تشکیلاتی شهرداری تهران کاملا بررسی و ساختار آن دوباره مورد بازنگری قرار گیرد تا معلوم شود شهرداری تهران به چه تعداد پرسنل نیاز دارد.
رییس شورای شهر تهران با بیان اینکه در دنیا شهرهایی در حد تهران معمولا با 30 تا 40 هزار نفر مدیریت می‌شوند، گفت: بسیاری از فعالیت‌ها در کلان‌شهرهای دنیا برون‌سپاری می‌شوند. اگر این اتفاق در شهرداری هم رخ داده باشد، شهرداری تهران باید حداکثر 40 هزار پرسنل داشته باشد اما اگر بعضی فعالیت‌ها هنوز برون‌سپاری نشده باشد، باید بررسی کنیم چه تعدادی از پرسنل تعدیل شوند. هاشمی اظهار کرد: در حال حاضر شهرداری تهران دارای 67 هزار نیرو است. به علاوه 50 هزار نیروی پیمانکاری نیز با شهرداری تهران همکاری می‌کنند که شهر را نظافت می‌کنند و انتظامات و فعالیت‌های مرتبط با خودرو را انجام می‌دهند، بنابراین مجموعا 120 هزار نیرو برای شهرداری تهران کار می‌کنند.
استخدام نیرو در شهرداری تهران از ماه‌های آخر مدیریت اسبق شهرداری تهران به معضل شهرداری تبدیل شد و برخی از اعضای شورای چهارم بارها نسبت به استخدام‌های فله‌ای در شهرداری تهران تذکر دادند.
اولین‌بار رحمت‌اله حافظی، عضو شورای چهارم شهر تهران بود که از استخدام 4 هزار و 200 نفر در شرکت مترو بدون برگزاری آزمون و مصاحبه خبر داده و گفته بود: از تیرماه سال 92 تغییرات وسیعی در حوزه معاونان و مدیران شرکت بهرهبرداری مترو ایجاد شده به نحوی که در برخی موارد افراد غیرمتخصص و دارای مد‌‌‌‌‌‌رک تحصیلی غیرمرتبط جایگزین افراد متخصص و باتجربه شدهاند. جذب 4 هزار و 200 نفر نیرو بدون‌آزمون و مصاحبه در شرکت مترو تهران در دوره مدیریت اسبق شهرداری اعتراضات بسیاری را برانگیخت و نام شهرداری تهران را سر زبان‌ها انداخت. علاوه بر این استخدام 300 نفر بدون هیچ‌گونه تجربه و پیوستن آنها به ساختار نیروی‌انسانی شهرداری آمار استخدام‌های غیرقانونی را به 4 هزار و 500 نفر رساند.
محمدعلی نجفی، اولین شهردار منتخب شورای پنجم نیز در گزارش 100 روزه خود بعد از روی کار آمدن از استخدام 13 هزار نفر در 4 ماه پایانی مدیریت دوره قالیباف خبر داد. تاکنون آمارهای متفاوتی از سوی مدیران شهری در خصوص تعداد نیروهای شهرداری عنوان شده است.
ابراهیم شیخ، معاون توسعه منابع انسانی شهرداری تهران معاون شهردار تهران سال گذشته با اشاره به استخدام‌های صورت گرفته در شهرداری گفت: ۶ ماه اول سال ۹۶ شهردار سابق ۶ هزار و ۸۰۰ نیروی انسانی جدید استخدام کرد و از سوی دیگر در این مدت ۵ هزار نفر هم رسمی شدهاند. از سوی دیگر حجم نیرویی که در شرکت بهرهبرداری مترو کار می‌کنند غیر معمول است. به گفته وی تعداد نیروهای انسانی شهرداری هم‌اکنون حدود 68هزار نفر است. اما چندی پیش محمد علی افشانی، شهردار کنونی تهران آمار دیگری در این باره ارایه کرد و گفت: اکنون در شهرداری 15 هزار پست مصوب وجود دارد، اما بیش از 80 هزار نفر مستقیما از شهرداری حقوق دریافت می‌کنند. این تعداد به غیر از 30 هزار نفری هستند که در حوزه پسماند فعالیت می‌کنند. روز گذشته نیز محسن هاشمی تعداد نیروهای شاغل در شهرداری را 120 هزار نفر عنوان کرد.
دسته‌بندی کارکنان شهرداری
حسن رسولی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «تعادل» نیز آمار متفاوتی از تعداد نیروهای شاغل در شهرداری ارایه کرد و گفت: کارکنان شهرداری عبارتند از پرسنل رسمی دارای پست سازمانی شهرداری که بر اساس آیین نامه استخدامی مصوب سال 58 به استخدام شهرداری درآمده‌اند.تعداد این کارکنان نزدیک 16 هزار پست است. تعداد دیگری از کارکنان شهرداری افرادی هستند که در سازمان‌ها، شرکت‌ها و موسسات وابسته به شهرداری فعالیت می‌کنند که وضعیت آنها متفاوت است. اما از آن جایی که این موسسات و سازمان‌ها زیرمجموعه شهرداری محسوب می‌شوند و سهامدار عمده آنها شهرداری است جزو پرسنل شهرداری محسوب شده و حدود 17 هزار نفر هستند . در مجموع حدود 33 هزار کارمند رسمی در شهرداری فعال هستند. اما تعدادی که اکنون در شهرداری تحت عنوان نیروهای شرکتی به صورت خرید خدمت کار می‌کنند، به همراه افرادی که طی یک سال خدمت پایانی آقای قالیباف از قالب نیروهای شرکتی خارج و به این 33 هزار نفر پیوستند، حدود 13 هزار نفرند.
وی ادامه داد: علاوه بر این تعداد در مجموع در شرایط فعلی 66 هزار نفر مستقیما از شهرداری و سازمان‌ها و واحدهای تابعه حقوق دریافت می‌کنند. این درحالی است که کل پست‌های مصوب کمتر از 33 هزار پست است. به عبارتی بر اساس سند تحویل و تحولی که آقای نجفی ارایه کردند تعداد نیروهای شهرداری 68 هزار نفر است. علاوه بر این تعداد کارکنان شاغل در شهرداری به پست‌های مصوب 2/2 درصد است یعنی بیش از دو برابر، نیروی مازاد در شهرداری وجود دارد.
وی در پاسخ به اینکه راه چاره چیست، تصریح کرد: مساله نیروی انسانی درهر سازمانی از دو جهت قابل بررسی است. اول ملاحظات انسانی که صرف نظر از نیاز یا عدم نیاز شهرداری به این افراد دارای حقوق انسانی و حقوق و شهروندی‌اند و امرار معاش آنها از طریق شهرداری می‌گذرد. جنبه دوم منافع و مصالح شهرداری و مصلحت شهروندان است که شهرداری متعلق به آنهاست. باید این دو جهت به نحو مطلوب در قالب یک راهبرد دو جانبه مورد برنامه‌ریزی و مدیریت قرار گیرند در غیر این صورت مساله به نحو مطلوبی حل نمی‌شود.
وی ادامه داد: تعداد معاونان و مدیران ارشد شهرداری چند برابر استاندارد است. به همین دلیل شهرداری ٢٥ هزار نفره طی 20 سال ٦ برابر شده است. در این شرایط اگر مدیران رده بالا تعدیل شوند تعداد زیادی از نیروهای مازاد هم کاهش می‌یابد و همه نیز این موضوع را می‌پذیرند. در همین رابطه این هفته طرح دو فوریتی به شورا تقدیم خواهم کرد تا نیروهای فعال در سازمان شهرداری که طی سال‌های اخیر بیش از اندازه بزرگ و گسترده شده است از سطوح معاونان، قائم مقام‌ها، مشاوران و مدیران ارشد شهرداری مورد بازنگری و کاهش قرارگیرند.
وی با بیان اینکه سازمان چابک، سبک‌تر است و سازمان سبک‌تر نیز کارآمدتر است، تصریح کرد: در برنامه سوم که در حال تدوین این دو رویکرد مورد توجه قرار گرفته است. به نظر من باید برای نیروهای مازاد شهرداری شرایطی فراهم شود تا با حمایت‌های شورا و شهرداری امکان مهارت آموزی مناسبی برای این نیروها فراهم شود و به جای اینکه به شکل متراکم در شهرداری بدون داشتن کارایی بالا عمرشان به هدر رود از طریق مهارت آموزی تقویت شوند.
وی در این باره مثالی زد و گفت: چنانچه یک کارمند معمولی که با رشته تحصیلی غیر مرتبط به هر شکلی به استخدام شهرداری درآمده و اکنون کاری در سازمان ندارد و اخراج او نیز به زندگی شخصی وی لطمه می‌زند، بتواند در دوره‌های آموزشی فنی و حرفه‌ای ایران و آلمان که یک دوره 18 ماهه است شرکت کند، امکان تبدیل شدن او به برقکار صنعتی و سایر حرفه‌های فنی مورد نیاز بازار کار فراهم می‌شود و تقاضا برای این نیروهای آموزش دیده در بازار کار بالا می‌رود. از سوی دیگر خود این افراد دیگر حاضر نیستند در شهرداری عمر خود را هدر دهند.
او ادامه داد: باید یک نقشه راه دوسویه در نظر گرفته شود که ملاحظات انسانی، خانوادگی و معیشت کارمندان را مد نظر داشته باشد و از این جنبه مهم غافل نشویم و در عین حال مصالح شهر و شهروندان فدای خواسته‌ها و مطالبات فردی نشود. یکی از راه‌های کوتاه‌مدت این است که به جای تعدیل نیروهای انسانی از پایین از سطح مقامات شروع کنیم. باید معاونت‌ها، سازمان‌ها و ادارات کل که بی‌قواره و بعضا بدون طی تشریفات قانونی گسترش یافته‌اند با اصلاح ساختار و کوچک‌سازی مورد بازنگری قرار گیرد. نقطه نظر مشترک شهرداری و شورا برای نیروهای انسانی استفاده از این راهبرد دو سویه است.
سبقت تهران از کلان‌شهرهای ایران
و جهان
با این حال باید توجه کرد که تعداد پرسنل شهرداری تهران حتی در مقایسه با شهرهای کشور نیز به مراتب زیاد بوده بطوری که اگر شهر تهران را جمعیتی حدود ۹ میلیون نفر در نظر بگیریم، براساس آمار نیاز به ۴۵ هزار نفر نیرو در شهرداری را داریم. شیراز با وجود ۱.۷ میلیون جمعیت ۸ هزار کارمند و اصفهان با ۲.۳ میلیون، ۱۳ هزار کارمند شهرداری دارد، این یعنی بطور متوسط به ازای هر یک میلیون جمعیت ۵ هزار کارمند در شهرداری هستند. اما اگر این ۵ هزار نفر را ملاک قرار دهیم، شهر تهران با ۹ میلیون جمعیت باید ۴۵ هزار نفر پرسنل شهرداری داشته باشد، در حالی که الان بیش از ۶۸ هزار نفر در شهرداری کار می‌کنند. در شرایطی که مسوولان شهرداری از تعدیل نیروهای مازاد سخن می‌گویند، برخی خبرها حاکی از این است که طی یک سال گذشته استخدام‌هایی نیز در شهرداری صورت گرفته است. به گفته افشین حبیب‌زاده عضو شورای شهر تهران فقط ۱۵۰ نفر در سطح مدیران به شهرداری وارد شدهاند و هیچ نیروی عادی طی مدت جذب شهرداری نشده و حق هر مدیر جدید است که تیم مدیریتی خود را انتخاب کند.
مقایسه کلان‌شهرهای دنیا نیز نشان می‌دهد که تعداد نیروی انسانی در شهرداری‌ها بسیار کمتر از شهری مانند تهران است. اکنون شهرداری لندن با ۱۵ هزار نفر اداره می‌شود، این در حالی است که خدمات بیشتری نیز به مردم ارایه می‌کنند. در شهرداری سئول نیز ۴۵ هزار نفر فعالیت می‌کنند اما در شهرداری تهران در حالت خوشبینانه 120 هزار استخدام شدهاند که ظاهرا کار خاصی هم برای انجام دادن ندارند.
