افزایش 80 هزار میلیارد تومانی مانده تسهیلات در 5 ماه اول

نسبت موثر سپرده قانونی به 2 درصد کاهش یافت

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|

مانده کل سپرده‌های ریالی و ارزی در پایان مرداد ماه 97، به 1776هزار میلیارد تومان رسیده که نشان می‌دهد میزان سپرده‌های ریالی و ارزی از میزان نقدینگی 1646هزار میلیارد تومانی اعلام شده در مردادماه 97 به میزان 130 هزار میلیارد تومان بیشتر بوده است و بخش عمده این مبلغ احتمالا در سپرده‌های ارزی قرار دارد.

 به گزارش تعادل، مانده کل سپرده‌ها با 382 هزار میلیارد تومان افزایش معادل 27.5 درصد نسبت به مرداد 96 و معادل 129 هزار میلیارد تومان افزایش نسبت به اسفند 96 معادل 7.9 درصد رشد کرده و به رقم 1776 هزار میلیارد تومان رسیده است. بیشترین مبلغ از این سپرده‌ها متعلق به استان تهران با مانده 991 هزار میلیارد تومان و کمترین آن مربوط به کهگیلویه و بویراحمد با 4840 میلیارد تومان بوده است.

از سوی دیگر، مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز بالغ بر 1338هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 292 هزار میلیارد تومان معادل 28 درصد و نسبت به پایان سال 96 معادل 80 هزار میلیارد تومان یا 6.4 درصد رشد کرده است. بیشترین مبلغ مانده تسهیلات نیز در استان تهران 869 هزار میلیارد تومان و کمترین آن در کهگیلویه و بویراحمد 4540 میلیارد تومان بوده است.

  رشد تسهیلات در 5 ماه اول کمتر از رشد سپرده ها

 رشد 28 درصدی مانده تسهیلات نسبت به مرداد 96 در مقایسه با رشد 27.5 درصدی مانده سپرده‌ها در این مدت بیشتر بوده اما در سال 97، رشد 7.9 درصدی سپرده‌ها بالاتر از رشد 6.4 درصدی مانده تسهیلات بوده است و این نکته نشان می‌دهد که سرعت تسهیلات دهی بانک‌ها در 5ماه اول سال 97 در استان‌های کشور کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است.

یعنی رشد تسهیلات بانک‌ها به میزان 0.5 واحد درصد بیشتر از رشد سپرده‌ها در یکسال منتهی به مرداد 97 بوده است اما در 5 ماه اول رشد تسهیلات 1.3 واحد کمتر از رشد سپرده‌ها در 5 ماه اول بوده است.

مقایسه سپرده‌ها و تسهیلات نشان می‌دهد، غول نقدینگی و پول رشد زیادی داشته است و بیش از 1700هزار میلیارد تومان نقدینگی و سپرده در بانک‌ها موجود است که از این مقدار به میزان 1338هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی پرداخت شده و بدهی مردم و فعالان اقتصادی به بانک‌ها نیز رشد زیادی داشته است و تا پایان سال 97 نه تنها نقدینگی و سپرده‌های بانکی از مرز 1800هزار میلیارد تومان عبور می‌کند بلکه بدهی مردم به بانک‌ها نیز افزایش داشته که البته این ارقام بزرگ، در صورت بهبود فضای کسب و کار می‌تواند در جهت رشد سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال به کار گرفته شود. اما در صورت رکود تورمی و چالش‌های بزرگ اقتصادی، می‌تواند به نکته‌ای نگران‌کننده برای افزایش قیمت‌ها تبدیل شود و باعث رشد مطالبات معوق خواهد شد که اکنون رقم مطالبات معوق، مشکوک الوصول، سررسیدگذشته، خرید دین و اموال معاملات به رقم بیش از 150 هزار میلیارد تومان رسیده است.

بیشترین مبلغ سپرده مربوط به استان تهران با 991 هزار میلیارد تومان بوده که معادل 55.8درصد کل سپرده‌های کشور است. کمترین رقم مانده سپرده نیز مربوط به کهگیلویه وبویراحمد معادل 4840میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر تهران بیش از تمام استان‌های کشور سپرده جذب کرده است و اکثر شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ترجیح داده‌اند به دلایل مختلف پول خود را در حساب‌های بانکی در استان تهران سپرده‌گذاری کنند و همچنین بابت فعالیت‌های خود از بانک‌های تهران وام و تسهیلات بگیرند.

بیشترین مبلغ تسهیلات نیز مربوط به استان تهران با مانده 869هزار میلیارد تومان یعنی معادل 65 درصد تسهیلات دریافتی کشور و کمترین مربوط به کهگیلویه وبویراحمد معادل 4540میلیارد تومان بوده است.

به عبارت دیگر استان تهران تقریبا به اندازه 9 واحد درصد بیش از سهم خود در جذب سپرده‌ها از پرداخت تسهیلات سهم داشته است. زیرا سهم تهران از کل سپرده‌ها نزدیک به 56 درصد و سهم تهران از کل تسهیلات نزدیک به 65 درصد بوده است.

   نسبت تسهیلات دهی

با توجه به رقم 1776 هزار میلیارد تومان سپرده، 1338هزار میلیارد تومان تسهیلات، 1590 هزار میلیارد تومان سپرده بعد از کسر سپرده قانونی در مرداد ماه 97، نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی 84.2 درصد، بوده است. این نسبت در تهران معادل 97 درصد بوده است. نسبت تسهیلات دهی به سپرده‌ها، در کهگیلویه وبویراحمد 106درصد بوده است. به عبارت دیگر در برخی استان‌های کمتر برخوردار یا در استان‌هایی که ضرورت حمایت‌های اجتماعی و بانکی لازم بوده، نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بالاتر از 100درصد بوده است.

   سهم تسهیلات از سپرده ها

سهم تسهیلات از سپرده‌ها در کل کشور 75.3 درصد بوده است. به عبارت دیگر بیش از 186هزار میلیارد تومان یعنی بیش از 10.4 درصد سپرده‌ها را سپرده قانونی تشکیل داده و بیش از 252 هزار میلیارد تومان معادل 14.1 درصد نیز با عنوان سیاست سقف اعتباری، برای نقدینگی و ذخیره احتیاطی مورد نیاز در بانک‌ها در نظر گرفته شده که با مراجعه مشتری به آنها پرداخت شود. در مجموع معادل 438 هزار میلیارد تومان یا 24.6 درصد از سپرده‌ها با عنوان سپرده قانونی و سقف اعتباری و نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها در نظر گرفته شده و بقیه سپرده‌ها یعنی 75.3 درصد به عنوان تسهیلات پرداخت شده است.

   نسبت موثر سپرده قانونی معادل 2 درصد

از سوی دیگر، به گفته کارشناسان شبکه بانکی، با توجه به 186هزار میلیارد تومان رقم اسمی سپرده قانونی در مرداد 97، و همچنین رقم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی که در مرداد 97 به رقم 149 هزار میلیارد تومان رسیده رقم واقعی سپرده قانونی 37 هزار میلیارد تومان است و لذا نسبت موثر سپرده قانونی پس از کسر بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در پایان مرداد 97 معادل 2 درصد بوده است زیرا عملا معادل 37 هزار میلیارد تومان سپرده قانونی موثر وجود داشته که سهم آن از کل سپرده‌های کشور معادل 2 درصد بوده است.

   نسبت 84.2 درصدی تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی

 همچنین نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی در مرداد 97 معادل 84.2 درصد بوده که نسبت به اسفند 96 با رقم 85.4 درصد به میزان 1.2 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. این رقم نسبت به سهم 83.9 درصدی مرداد 96 نیز در این یکسال معادل 0.3 واحد درصد نسبت تسهیلات افزایش یافته و تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در مقایسه با رشد و ظرفیت سپرده‌ها با روندی باثبات همراه بوده است.

   نسبت تسهیلات 96 درصدی در تهران

 این نسبت در تهران در مرداد 97 به 97 درصد، و در اسفند 96 به 98درصد رسیده که از میانگین کشوری 84.2 درصدی بالاتر است و نسبت به رقم 89 درصد در بهمن 96 به میزان 8 واحد درصد بیشتر شده است. یعنی در شش ماه اسفند 96 تا مرداد 97 اتفاق خاصی در میزان رشد تسهیلات و نسبت تسهیلات دهی در تهران رخ داده که احتمالا متاثر از سیاست‌های بازار ارز و طلا بوده است. تغییر شدید این شاخص در این پنج ماه، پایین بودن سهم تهران از سپرده‌ها در مقایسه با افزایش سهم تهران از رشد مانده تسهیلات کشور و همچنین نسبت بالای تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی به میزان 97 درصد، می‌تواند سه دلیل عمده داشته باشد. دلیل اول رشد مانده تسهیلات در استان تهران است که از رقم 721 هزار میلیارد تومان در بهمن به 869هزار میلیارد تومان در مرداد 97 رسیده و در پنج ماه به میزان 148 هزار میلیارد تومان زیاد شده و سهم تهران از رشد مانده تسهیلات بیش از 78 درصد بوده است .  در نتیجه سهم تهران از 62.6 درصد مانده تسهیلات کل کشور در بهمن 96 به 65 درصد در مرداد 97 افزایش داشته و رشد تسهیلات‌دهی در اسفندماه در تهران به هر دلیلی بسیار بالا بوده است.

دلیل دوم آن است که به دلیل سیاست‌های فروش اوراق سپرده ریالی با نرخ 20 درصد به دلیل التهاب بازار ارز و خروج بخشی از سپرده‌ها از بانک‌های تهران برای خرید وفروش ارز و... جذب سپرده در بانک‌های تهران در مقایسه با رشد نقدینگی کشور کمتر بوده است. آمار نشان می‌دهد که از معادل 114 هزار میلیارد تومان رشد سپرده‌های کشور در اسفند، سهم تهران تنها 25 هزار میلیارد تومان بوده و مانده سپرده‌های تهران تنها 25 هزار میلیارد تومان در اسفند 96 بیشتر شده است.

در نتیجه سهم تهران ازمانده سپرده‌های کل کشور نیز از 58 درصد در بهمن به 56 درصد در مرداد کاهش داشته است. این افزایش سهم از تسهیلات و کاهش سهم از سپرده‌ها، باعث شده که نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در استان تهران بعد از کسر سپرده‌های قانونی به‌شدت رشد کرده و به 96 درصد برسد که نشان می‌دهد سیستم بانکی در 6 ماه اسفند تا مرداد به هر دلیلی ترجیح داده که نسبت تسهیلات و سپرده‌ها در شبکه بانکی تهران تغییر قابل توجهی داشته باشد و از 89 درصد در بهمن به 96 درصد در مرداد برسد. سهم تهران از کل سپرده‌های کشور به 56 درصد کاهش داشته است در حالی که سهم تهران از تسهیلات به رقم قابل توجه 65 درصد افزایش داشته و سهم تهران از مانده تسهیلات 9 واحد درصد بیش از سهم تهران ازمانده سپرده‌ها شده است.

   نسبت تسهیلات به سپرده‌ها

اگر به اعداد بهمن ماه و اسفند و مرداد توجه کنیم، سپرده‌های استان تهران از رقم 894 به 945 در اسفند ماه و 991 هزار میلیارد تومان در مرداد رسیده و سهم آن از کل سپرده‌های کشور نیز از 58 درصد به 56 درصد کاهش داشته است. براین اساس مشخص است که با وجود رشد سپرده‌ها و نقدینگی کشور در اسفندماه، سهم استان تهران و رقم رشد سپرده‌های تهران کمتر از رشد سپرده‌های کشور بوده و احتمالا بخشی از سپرده‌های تهران در بازار ارز و طلا و خودرو و... در حال گردش است. گزارش‌های اخیر از سهم بالای تهرانی‌ها در سپرده‌ها و تسهیلات موسسات غیرمجاز نیز نشان می‌دهد که تمایل به سفته‌بازی، سوداگری و گردش پول در بازارهای با سود بالاتر از بانک‌ها در تهران بیش از سایر نقاط کشور است و همین موضوع می‌تواند عامل عمده‌ای در تغییرات اساسی در سهم استان تهران از سپرده‌ها، تسهیلات و نسبت تسهیلات باشد. بنابراین می‌توان برآورد کرد که بخشی از نقدینگی یا سپرده‌ها به جای جذب بانک‌ها به بازار اوراق سپرده یا خرید وفروش ارز، خودرو و... هدایت شده است.

   جذب 54درصد رشد سپرده و 66 درصد رشد تسهیلات پنج ماهه در تهران

نکته قابل توجه این است که مقایسه مانده کل سپرده‌ها و تسهیلات در کل کشور و در استان تهران در مرداد ماه 97 نسبت به اسفند ماه نشان می‌دهد که میزان مانده سپرده در کشور در چهار ماه اول 97 نسبت به اسفند 96 از 1646 به 1776 و در تهران از 920 به 991 هزار میلیارد تومان رسیده و در حالی که در کشور 130 هزار میلیارد تومان زیاد شده در تهران 71 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است یعنی بیشترین جذب را در تهران داشته و54.6 درصد رشد سپرده‌ها در این سه ماه جذب تهران شده است.

از سوی دیگر، در حالی که میزان مانده تسهیلات بانک‌ها از 1258 به 1338 هزار میلیارد تومان رسیده و 80 هزار میلیارد تومان بیشتر شده، در استان تهران نیز از نزدیک 814 به 869 هزار میلیارد تومان رسیده و حدود 53 هزار میلیارد تومان بیشتر شده و تقریبا 66 درصد تسهیلات اضافه شده در پنج ماه اول 97 جذب تهران شده و این پرسش را مطرح می‌کند که به چه دلیل جذب تسهیلات در تهران تا این میزان بالا بوده است؟ چه عواملی باعث شده که 54 درصد رشد سپرده و 66 درصد رشد تسهیلات در پنج ماه اول سال 97 جذب تهران شود و چه ضرورت‌هایی باعث جذب منابع قابل توجهی از بانک‌ها در استان تهران بوده است.

  افزایش نسبت تسهیلات به 96 درصد در تهران

همچنین از دی ماه 96 که وضعیت بازار ارز و سکه با التهاب شدید مواجه شد و دولت و بانک مرکزی برای مقابله با آن، پیش فروش بیش از 60 تن سکه و همچنین فروش اوراق سپرده 20 درصدی به میزان 230 هزار میلیارد تومان در اسفندماه 96 را در دستور کار قرار داد، جذب تسهیلات در استان تهران نیز به شکل قابل توجهی بالا رفته و نسبت مانده تسهیلات به مانده سپرده‌ها نیز به‌شدت رشد کرده است.

بطوری که میزان سپرده‌ها در تهران در دی 96 معادل 883 هزار میلیارد تومان، سپرده بعد از کسر سپرده قانونی 800 هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات 707 هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل 88.3 درصد بوده است. اما در مرداد 97، میزان سپرده‌ها در تهران 991 هزار میلیارد تومان، میزان سپرده بعد از سپرده قانونی 895هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات 869 هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی به 97 درصد رسیده است.

 یعنی نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل نزدیک به 9 درصد افزایش داشته است که نشان می‌دهد در هفت ماه بهمن 96 تا مرداد 97، نیاز استان تهران به تسهیلات و بالارفتن مانده تسهیلات و اقداماتی که به خصوص در دو ماه پایان سال 96 صورت گرفته باعث این تغییر معنادار در نسبت تسهیلات شده است. برخی کارشناسان، موضوع التهابات بازار سکه و ارز و تحولات سال 97 به دنبال شروع تحریم‌ها، را عاملی مهم در تحولات سپرده و تسهیلات و نسبت‌های تسهیلات به سپرده ارزیابی می‌کنند.

   جذب 78 درصد رشد مانده تسهیلات هفت ماه اخیر در تهران

همچنین مانده سپرده‌ها در تهران از 883 هزار میلیارد تومان در دی 96 به 991 هزار میلیارد تومان در مردادماه 97 رسیده و ظرف هفت ماه معادل 108 هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. میزان سپرده‌ها در کل کشور نیز از 1503 هزار میلیارد تومان در دی 96 به 1776 هزار میلیارد تومان در مردادماه 97 رسیده و معادل 273 هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. براین اساس، تهران معادل 39 درصد رشد سپرده‌ها در کشور را جذب کرده است.  اما میزان جذب رشد تسهیلات در تهران در این هفت ماه از میزان جذب رشد سپرده‌ها بیشتر بوده است.

مانده تسهیلات در استان تهران نیز از 707 هزار میلیارد تومان در دی 96 به 869 هزار میلیارد تومان در مرداد 97 رسیده و 162 هزار میلیارد تومان در این 7 ماه اضافه شده است. همچنین رقم مانده تسهیلات بانک‌ها در کل کشور از 1130 به 1338 هزار میلیارد تومان در مرداد 97 رسیده و معادل 208 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است. به عبارت دیگر، از رقم 208 هزار میلیارد تومان افزایش مانده تسهیلات بانک‌ها در این7 ماه، سهم تهران به تنهایی معادل 162هزار میلیارد تومان یا 78 درصد بوده و تنها 46هزار میلیارد تومان آن مربوط به بقیه استان‌های کشور بوده است.

   جذب 66 درصد رشد مانده تسهیلات در تهران طی 5 ماهه 97

در حالی که میزان مانده تسهیلات بانک‌ها در 5 ماه اول سال 97 از 1258 به 1338 هزار میلیارد تومان رسیده و 80 هزار میلیارد تومان بیشتر شده، در استان تهران نیز از نزدیک 814 به 869 هزار میلیارد تومان رسیده و حدود 53 هزار میلیارد تومان بیشتر شده و تقریبا 66 درصد تسهیلات اضافه شده در پنج ماه اول 97 جذب تهران شده و این پرسش را مطرح می‌کند که به چه دلیل جذب تسهیلات در تهران تا این میزان بالا بوده است؟ چه عواملی باعث شده که 54 درصد رشد سپرده و 66 درصد رشد تسهیلات در پنج ماه اول سال 97 جذب تهران شود و چه ضرورت‌هایی باعث جذب منابع قابل توجهی از بانک‌ها در استان تهران بوده است.  این موضوع حتی در پنج ماه اول سال 97 نیز ادامه داشته و از 80 هزار میلیارد تومان افزایش مانده تسهیلات بانک‌ها در کشور، 53 هزار میلیارد تومان معادل 66درصد آن متعلق به استان تهران بوده است که نشان می‌دهد تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات و افزایش مانده تسهیلات در تهران همچنان ادامه دارد. در اسفند 96 نیز تهران با جذب 93 هزار میلیارد تومان از 105 هزار میلیارد تومان رشد مانده تسهیلات اسفند 96، شاخص نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی در استان تهران را تنها دریک ماه از 89 به 98 درصد افزایش داد و براین اساس، 88 درصد رشد مانده تسهیلات بانک‌ها در اسفندماه 96 جذب تهران شد.این نکات نشان می‌دهد که در ماه‌های اخیر حدود 66 تا 80 درصد رشد تسهیلات متعلق به تهران بوده است.