بدهی دولت به بانک‌ها 224 هزار میلیارد تومان شد

افزایش تمایل به نگهداری پول نقد و کاهش سپرده بلندمدت در شش ماه اول

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|

وضعیت بدهی دولت به بانک‌ها نشان می‌دهد که از رقم 293 هزار میلیارد تومان بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی معادل 261 هزار میلیارد تومان آن بدهی دولت و 32 هزار میلیارد تومان بدهی شرکت‌های دولتی است. از سوی دیگر، بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی با رقم 64 هزار میلیارد تومان شامل 37 هزار میلیارد تومان بدهی دولت و 27 هزار میلیارد تومان بدهی شرکت‌های دولتی بوده است. همچنین بدهی سنگین 230هزار میلیارد تومان بخش دولتی به بانک‌ها شامل 224هزار میلیارد تومان بدهی دولت به بانک‌ها و 5.2 هزار میلیارد تومان بدهی شرکت‌های دولتی است که بدهی دولت به بانک‌ها در یکسال اخیر رشد بیش از 30 درصدی و در شش ماه اول رشد 10.9 درصدی داشته‌اند.

 رشد 45 درصدی بدهی دولت به بانک‌های خصوصی

بدهی سنگین 224 هزار میلیارد تومانی دولت به بانک‌ها نشان‌دهنده ادامه یک مسیر نامطلوب در بازار پول کشور است که در سال‌های اخیر نیز تشدید شده است و دولت تنها در شهریورماه 97 به میزان 6 هزار میلیارد تومان به بانک‌ها بدهکارتر شده است و این موضوع نشان می‌دهد که دولت برای مخارج خود از منابع بانک‌ها استفاده می‌کند و این رقم هر روز رو به افزایش است و باعث قفل شدن منابع بانک‌ها می‌شود.

بانک‌های تخصصی به خاطر مسکن مهر و طرح‌های دیگر حدود 57 هزار میلیارد تومان و بانک‌های دولتی به خاطر تسهیلات تکلیفی دولت حدود 5860 هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارند اما جالب توجه این است که بدهی دولت به بانک‌های خصوصی به رقم عظیم 107 هزار میلیارد تومانی با رشد 45 درصدی در یک سال اخیر و رشد 16 درصدی در شش ماه اول سال 97 رسیده است و این موضوع نشان می‌دهد که بانک‌های خصوصی که باید طبق قانون تجارت و براساس صرفه و صلاح منابع خود را مدیریت کنند به خاطر بانک‌های خصوصی شده که همچنان بخش مهمی از سهم آنها در اختیار دولت است یا سهام عدالتی است که مدیر آن دولت است، باید به تسهیلات تکلیفی دولت پاسخ گو باشند و همچنان رقم طلب آنها از دولت در حال افزایش است.

از سوی دیگر، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی یا اضافه برداشت بانک‌ها متاثر از رشد بدهی دولت و مطالبات معوق و تنگنای مالی افزایش زیادی داشته و بانک‌های تخصصی با 45 هزار میلیارد تومان و رشد 6- درصدی در یک‌سال اخیر و بانک‌های دولتی با حدود 3900 میلیارد تومان اضافه برداشت و رشد 64-درصدی، رشد منفی در میزان اضافه برداشت خود داشته‌اند. اما برعکس، در بانک‌های خصوصی و غیردولتی وضعیت کاملا برعکس بوده و در یک‌سال اخیر با رشد 100 درصدی، رقم اضافه برداشت بانک‌های خصوصی از بانک مرکزی به بیش از 101هزار میلیارد تومان رسیده است.

   نقدینگی 1672 هزار میلیارد تومان

بانک مرکزی حجم نقدینگی در شهریورماه سال جاری را بیش از هزار و ۶72 هزار میلیارد تومان اعلام کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰.3 درصد افزایش نشان می‌دهد و نسبت به اسفندماه سال گذشته 9.3درصد رشد داشته است.

حجم پول در این دوره 243 هزار میلیارد تومان با 44 درصد افزایش نسبت به شهریورماه سال قبل بوده است که سپرده دیداری با رقم 199 هزار میلیارد تومان رشد یکساله 49 درصدی و رشد ششماهه 32 درصدی داشته است و نشان می‌دهد که تمایل مردم به نگهداری پول نقد در یکسال اخیر و متاثر از تحریم‌ها و التهابات بازارهای ارز و طلا افزایش یافته و رشد پول و اسکناس و به خصوص سپرده دیداری و چک بیشتر شده است. همچنین از این رقم اسکناس در دست مردم به 44 هزار میلیارد تومان رسیده که رشد 29 درصدی دریکسال اخیر داشته است.

اما در بخش شبه پول، حجم شبه پول یا سپرده غیردیداری با 17 درصد رشد، ۱۴28هزار میلیارد تومان اعلام شده که نشان می‌دهد رشد کمتری نسبت به رشد پول داشته است. از این رقم، سپرده مدت‌دار شامل سپرده کوتاه‌مدت و بلندمدت 1312 هزار میلیارد تومان بوده که رشد بیش از 15 درصد در یکسال و بیش از 6 درصد در شش ماه اول داشته است.

سپرده کوتاه‌مدت با رقم 490 هزار میلیارد تومان رشد 1.9 درصدی در یکسال و رشد 24.6 درصدی در شش ماه داشته است . همچنین سپرده بلندمدت با رقم 822 هزار میلیارد تومان رشد 25.6 درصدی در یکسال و 2.1- رشد منفی در شش ماه اول داشته است.

این نکته نشان می‌دهد که متاثر از سیاست‌های سال 96 از جمله تمدید قرارداد سپرده بلندمدت با نرخ یکساله 20 درصدی و همچنین انتشار اوراق سپرده ریالی 20 درصدی در اسفندماه، حجم سپرده بلندمدت به‌شدت رشد کرد اما در شش ماه اول امسال، با رشد شتابان نرخ دلار از 5 هزار تومان در فروردین به بالای 14 هزار تومان در ماه‌های اخیر، سپرده گذاران تمایل به نگهداری نقدینگی خود به صورت پول، سپرده دیداری یا سپرده کوتاه‌مدت داشته‌اند تا در زمان استفاده بتوانند با پول نقد، چک یا کارت سپرده کوتاه‌مدت، خرید کنند . این موضوع باعث شده که عملا از حجم سپرده بلندمدت در شش ماه اول سال 97 کاسته شود و رقم آن از 840 هزار میلیارد تومان از اسفند 96 به 822 هزار میلیارد تومان در شهریور 97 برسد و 18 هزار میلیارد تومان کمتر شود.

به عبارت دیگر، از 142 هزار میلیارد تومان افزایش نقدینگی در شش ماه اول 97، به میزان 97 هزار میلیارد جذب کوتاه‌مدت، 49 هزار جذب پول و سپرده دیداری و 11 هزار میلیارد جذب قرض الحسنه شده است و از بلندمدت نیز 18- هزار میلیارد تومان کاسته شده است.

این ارقام نشان می‌دهد که رقم سپرده کوتاه‌مدت در این شش ماه از 393 به 490 هزار میلیارد تومان رسیده و 97 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است. همچنین پول و سپرده دیداری نیز در این شش ماه 49 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است. قرض الحسنه پس انداز نیز 11 هزار میلیارد تومان افزایش داشته و سپرده بلندمدت 18- هزار میلیارد تومان کمتر شده است.

   رشد   اضافه برداشت بانک‌های خصوصی

رقم اضافه برداشت یا بدهی بانک‌های خصوصی به بانک مرکزی در شهریور 97 در حالی با رشد 100 درصدی در یک سال گذشته، به رقم 101 هزار میلیارد تومان رسیده، که متناسب با آن بدهی دولت به بانک‌های خصوصی معادل 107 هزار میلیارد تومان و تسهیلات غیرجاری یا مطالبات معوق بانک‌های غیردولتی نیز به رقم 102 هزار میلیارد تومان رسیده است . این موضوع نشان‌دهنده این واقعیت است که متاثر از افزایش فشار به بانک‌های خصوصی برای تسهیلات دهی و مشارکت در طرح‌های مختلف است، رشد بدهی دولت به این بانک‌ها، اضافه برداشت آنها به بانک مرکزی که عامل موثری در رشد پایه پولی و نقدینگی و تورم است نیز افزایش یافته و بانک‌های خصوصی اکنون با بیش از 100 هزار میلیارد تومان در هر یک از سه شاخص بدهی به بانک مرکزی، مطالبات معوق و بدهی دولت به بانک‌های خصوصی روبرو هستند.

به گزارش «تعادل»، براساس گزیده‌های پولی و بانکی بانک مرکزی برای شهریور 97 که به تازگی منتشر شده، متاثر از رشد مطالبات معوق، مشکوک الوصول، سررسید گذشته، خرید دین و اموال معاملات با رقم 150 هزار میلیارد تومان که در شش ماه اول سال 97 معادل 17.1 درصد و همچنین افزایش بدهی دولت به بانک‌ها با رقم 224 هزار میلیارد تومان که نسبت به مرداد 6 هزار میلیارد تومان بیشتر شده و دولت تنها در شهریور 6هزار میلیارد تومان از منابع بانک‌ها برای مخارج خود استفاده کرده و بدهکار‌تر شده است، در نتیجه فشار دولت به بانک‌ها و مطالبات معوق، رقم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز به رقم نزدیک به 150.65 هزار میلیارد تومان رسیده که در یک سال اخیر 37 درصد و در شش ماه اول 14 درصد رشد داشته است.

  وضعیت قابل توجه بانک‌های خصوصی

 آمارها نشان می‌دهد که بدهی بانک‌های دولتی و تخصصی در یکسال منتهی به شهریور 97 با کاهش و رشد منفی مواجه شده‌اند و بانک‌های دولتی با کاهش 64- درصدی و بانک‌های تخصصی با کاهش 6- درصدی همراه شده‌اند، بدهی بانک‌های دولتی به بانک مرکزی تنها 3900 میلیارد تومان، و بدهی بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی 45 هزار میلیارد تومان شده است، اما بدهی بانک‌های غیردولتی و خصوصی به‌شدت رشد کرده و با افزایش 100 درصدی در یک سال و رشد 26 درصدی در شش ماه اول به رقم 101 هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که بانک‌های تخصصی به خاطر طرح‌های مسکن مهر با بدهی 45 هزار میلیارد تومانی روبرو شده و بانک‌های دولتی تنها 3900 میلیارد تومان به بانک مرکزی بدهکار هستند و این موضوع نشان می‌دهد که اختلاف بسیاری بین بانک‌های دولتی، تخصصی و غیردولتی وجود دارد و و فشار دولت و اقتصاد به بانک‌های خصوصی بسیار بیشتر از فشار اقتصاد و دولت به بانک‌های دولتی و تخصصی است.

اما رقم اضافه برداشت بانک‌های غیردولتی در یکسال اخیر رشد قابل توجه 100 درصدی داشته و بیش از 101 هزار میلیارد تومان بدهکار بانک مرکزی هستند.

نکته قابل توجه این است که تقریبا معادل رقم مطالبات معوق، مشکوک الوصول، سررسید گذشته، خرید دین و اموال معاملات که رقم آن در شهریور ماه 97 معادل 150 هزار میلیارد تومان اعلام شده، میزان اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی نیز دقیقا همان رقم 150 هزار میلیارد تومان است و نشان‌دهنده رابطه نزدیک بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی با مطالبات معوق است. رقم مطالبات معوق، مشکوک الوصول، سررسید گذشته، خرید دین و اموال معاملات در بانک‌های غیردولتی یا خصوصی در شهریور 97 معادل 102 هزار میلیارد تومان اعلام شده در حالی که رقم بدهی این بانک‌ها به بانک مرکزی نیز معادل 101 هزار میلیارد تومان و کمی بیشتر از مطالبات معوق بوده است.

همچنین بانک‌های تخصصی با بدهی 45هزار میلیارد تومانی به بانک مرکزی با 29 هزار میلیارد تومان مطالبات معوق، مشکوک الوصول، سررسید گذشته، خرید دین و اموال معاملات مواجه هستند. در بانک‌های دولتی تجاری نیز رقم بدهی بانک‌های دولتی به بانک مرکزی 3900 میلیارد تومان و رقم مطالبات معوق، مشکوک الوصول، سررسید گذشته، خرید دین و اموال معاملات آنها معادل 18 هزار میلیارد تومان بوده است.

از این لحاظ وضعیت بانک‌های خصوصی یا غیر دولتی با حدود 102 هزار میلیارد تومان مطالبات معوق و به همان میزان اضافه برداشت از بانک مرکزی نیازمند توجه فوری است زیرا رشد 100درصدی اضافه برداشت بانک‌های خصوصی و رشد 15.7 درصدی مطالبات معوق آنها در 6ماه اول سال 97 خود حکایت از فشار زیاد به این بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات و انجام عملیات بانکی، مشارکت در طرح‌ها و پرداخت‌ها و... است که باعث شده هم مطالبات معوق آنها به‌شدت رشد کند و هم اضافه برداشت و هزینه‌های سنگین بدهی این بانک‌ها به بانک مرکزی افزایش یابد و جالب این است که برای بسیاری از کارها از جمله ساماندهی موسسات غیرمجاز میزان، ثامن‌الحجج، ‌کمک به پرداخت سپرده‌های بسیاری از موسسات اعتباری و مشارکت در بسیاری از طرح‌های هزینه بر، همچنان فشار دولت و سازمان‌های اقتصادی و مسوولان روی بانک‌های خصوصی و غیردولتی است.

در حالی که بانک‌های غیردولتی باید از یک سو به استانداردسازی صورت‌های مالی و پاسخ گویی به سهامداران خود مشغول باشند و از سوی دیگر، باید فشار دولت و هزینه‌های سنگین تسهیلات تکلیفی را تحمل کنند. جالب این است که در این شرایط بدهی دولت به بانک‌های خصوصی نیز به رقم 107هزار میلیارد تومان رسیده است.

  سهم  خصوصی‌ها از تسهیلات و سپرده ها

رقم بدهی غیر دولتی یا تسهیلات نیز نشان می‌دهد که در شهریور 97 این رقم به 1165 هزار میلیارد تومان رسیده که رشد 17 درصدی در یکسال داشته است و سهم بانک‌های تجاری از مانده تسهیلات 16 درصد، بانک‌های تخصصی 19.4 درصد و بانک‌های غیردولتی یا خصوصی 64.5 درصد بوده است

همچنین سهم بانک‌های خصوصی از کل سپرده‌ها 69.2 درصد، سهم بانک‌های تجاری 20.2 درصد و بانک‌های تخصصی 10.6 درصد بوده است.

با توجه به این شرایط، بدهی غیر دولتی یا تسهیلات در بانک‌های خصوصی به رقم 720 هزار میلیارد تومان رسیده که رشد 16 درصدی در یکسال و 6 درصدی در شش ماه اول داشته است میزان سپرده غیردولتی در بانک‌های خصوصی به رقم 1127 هزار میلیارد تومان رسیده که رشد 17 درصدی در یکسال و 10 درصدی در ششماه اول 97 داشته است. از سوی دیگر، سپرده مدت‌دار شامل کوتاه‌مدت و بلندمدت در بانک‌های خصوصی به رقم 925 هزار میلیارد تومان رسیده که رشد 12 درصدی در یکسال و 6.9 درصدی در شش ماه اول 97 داشته است.