مقایسه فضاهای شهری تهران و ادینبورگ
مرتضی پیری|کارشناس شهری|
خیابانها و پیاده‌روهای شهری عمده‌ترین مکان عمومی شهر و اصلی‌ترین ارکان حیاتی‌اند که می‌توانند در نقش فضای شهری ظاهر شوند.پیادهروها و خیابان‌های شهری دارای حیات اجتماعی‌اند.آنها مردمی که یکدیگر را نمی‌شناسند به شیوه‌ای اجتماعی، صمیمانه و خصوصی گرد هم می‌آورند. اعتماد یک خیابان شهری در طول زمان از بسیاری از ارتباطات کوچک عمومی پیادهروها حاصل می‌شود و این احساس، نوعی هویت عمومی برای مردم شهر است.امروزه در بسیاری از شهرهای جهان و برخی از شهرهای کشور خودمان تلاش‌های قابل توجهی در سطوح مختلف برنامه‌ریزی به منظور تسهیل و تشویق پیاده‌روی صورت گرفته است و گاها مدیریت شهری تلاش کرده است با مناسب‌سازی خیابانها، فضایی کاملا پیاده‌مدار را شکل دهد. این در حالی است که شهروندان گاهی بی‌آنکه مدیریت شهری؛ برنامه، طرح یا اقدامی برای پیاده‌روی در بلوارها و خیابانها داشته باشند این مکانها را تبدیل به فضایی برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی کردند. باید گفت شهر تهران تا رسیدن به استانداردهای مطلوب جهت داشتن فضای شهری مناسب فاصله بسیار دارد.پروفسور سایمون بل، پژوهشگر حوزه شهری و استاد دانشگاه ادینبورگ انگلستان، درتور یک‌روزه‌ای که از تهران داشت، به نکاتی اشاره کرد که در ذهن هر شهروندی این سوال مطرح می‌شود که “چرا در شهر تهران استانداردهای شهری رعایت نمی‌شود ؟ متن زیر گزارش مشاهدات یک‌روزه اوست .در اتحادیه اروپا قانونی تصویب شده است به نام “کمربند سبز “. این کمربند برای شهر دو فایده بزرگ دارد، یکی اینکه محدوده و مرز شهر را مشخص می‌کند و اجازه بزرگ شدن بیش از حد را نمی‌دهد و دوم اینکه ایجاد نوار سبز، کمک بزرگی به محیط زیست شهری می‌کند و الزاما باید شهر به سمت درون رشد کند، این یک قانون کلی برای قاره اروپا است. اما وقتی من از فرودگاه امام به سمت شهر تهران حرکت کردم فضاهایی را دیدم که معلوم نبود برای فرودگاه است، یا تهران! و اصلا مربوط به کدام شهر است و کاملا مشخص بود که محیط اصلا تحت کنترل نیست .
17 مدل کفپوش متفاوت در یک خیابان
وحدت، یک اصول مهم در طراحی شهری است ولی اصلا در شهر تهران چنین چیزی مشاهده نمی‌شود. من در یکی از خیابان‌های اصلی شهر (انقلاب - آزادی)، تعداد کفپوش‌ها را شمردم و به عدد 17 رسیدم، همین جا از شمارش خسته شدم و دیگر ادامه ندادم. شما با این کار هزینه نگهداری را بالا می‌برید و در هنگام تعویض، گاهی اوقات خسته می‌شوید و سریع پیاده رو را آسفالت می‌کنید. در مرکز شهر ادینبورگ فقط یک مدل کفپوش برای تمامی پیاده روها استفاده شده است. نکته دیگر اینکه، سنگفرش‌های پیاده روها باید در مقابل بارش برف و باران طوری عمل کند که آب یا جذب شود یا به سمت پوشش گیاهی هدایت شود. اما متاسفانه من این تکنولوژی را در شهر تهران ندیدم و سیستم موجود در مواقع بارانی موجب آب گرفتگی معابر و خیابانها می‌شود.نکته دیگر اینکه در تهران مبلمان شهری وجود دارد اما واقعیت این است که مبلمان شهری که اصولی باشد و به افراد سرویس بدهد اصلا در شهر تهران وجود ندارد. من حدود 3 ساعت در شهر تهران پیاده روی کردم اما مبلمان شهری برای نشستن پیدا نکردم، افراد سالمند در این قضیه اصولا حذف می‌شوند، چون فضایی برای استفاده آنها با توجه به ویژگی‌هایی که این قشر از جامعه دارد دیده نشده است.
تهران، شهر ماشین سوارها
اولین چیزی که در تهران برای من جلب‌توجه کرد این بود که بیشترین چیزی که در خیابان دیده می‌شود، ماشین است، ناخودآگاه وقتی ماشین هست، آلودگی صوتی هم هست و در کنارش آلودگی هوا نیز وجود دارد. اینها علاوه بر زشت کردن تصویر شهر، تاثیرات بسیار بدی در روحیات شهروندان دارد.درست است که همه شهرها باید خیابان‌های اصلی داشته باشند تا ماشین‌ها در آن تردد کنند، اما این دلیل نمی‌شود که تمام خیابان‌های ما ماشین رو شود، باید یکسری از خیابانها به عابر پیاده سرویس بدهد و این می‌تواند به صورت یک پیاده رو تمام عیار باشد یا یک خیابانی که فقط حمل و نقل عمومی در آن انجام شود. این موضوع اصلا در شهر تهران وجود ندارد. در کل شهر تهران، تنها مکانی که در آن تا حدودی به افراد پیاده توجه شده است خیابان پانزده خرداد است.من ساکن شهر ادینبورگ هستم، در این شهر دسترسی به فضای باز برای تمامی افراد از جمله سالمندان و معلولان کاملا امکان پذیر است و جزییات به دقت بررسی شده است . موتورسوارها و رانندگان اتومبیل‌ها به هیچ‌وجه وارد پیاده رو نمی‌شوند و تمامی پیاده روها دارای یک رمپ مخصوص جهت عبور معلولان است، ولی من در کمال تعجب دیدم که در شهر تهران در ابتدای بسیاری از پیاده روها موانعی کار گذاشته شده تا موتورسوارها و ماشین‌ها امکان ورود نداشته باشند. هر قدر فکر کردم که معلولان چطور از این موانع عبور می‌کنند به نتیجه نرسیدم. همچنین در پیادهروها سنگفرش‌هایی تعبیه شده است برای هدایت نابینایان، ولی به هیچ‌وجه اصول اجرایی بین‌المللی در آن به‌کار نرفته است.
روشنایی، فقط برای ماشین‌ها
یکی از موارد زیبایی‌شناسی در حوزه شهری، روشنایی است. اما در شهر تهران، روشنایی فقط برای این است که ماشین‌ها با هم تصادف نکنند. همه روشنایی برای خیابان‌هاست و هیچ روشنایی برای پیاده روها و درختان موجود در پیاده روها و عناصر طبیعی وجود ندارد. این موضوع بسیار خطرناک است.ادینبورگ شهری با قدمت تاریخی در انگلستان است، مرکز این شهر یک مکان تاریخی است ولی زندگی در آن جریان دارد و انسان‌ها زندگی کنند اما به نظر می‌رسد تهران برای تردد ماشین‌ها طراحی شده است.
