جزییات فرونشست زمین در مسکن مهر اصفهان

 علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان جزییات فرونشست زمین در مسکن مهر حبیب‌آباد و شمال اصفهان، نسبت به این بحران در استان یادشده هشدار داد و راهکارهای علمی مرکز را برای دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و نیرو تشریح کرد.

بیت‌اللهی با تشریح جزییات فرونشست زمین در مسکن مهر حبیب‌آباد و شمال شهر اصفهان، به پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی گفت: فرونشست زمین در دشت‌های برخوار و مهیار اصفهان، امری اثبات شده است. حاشیه دشت مهیار در مرز بین کوه و دشت نمونه شکاف‌های ممتد کلاسیک و آموزشی تیپیک را نشان می‌دهد.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: در محدوده میانی دشت مهیار و در نهشته‌های آبرفتی به دلیل مصرف بیرحمانه آب‌های زیر زمینی که موجب افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی شده است، فرونشست مستمر در حال تکوین است و در مرز بین کوه و دشت به دلیل عدم وجود پتانسیل تحکیم و فرونشست در سازندهای سخت و رخنمون‌دار حاشیه دشت، تنش برشی ایجاد و در نهایت با گسیختگی خاک و تشکیل شکاف‌های ممتد محاطی دشت، اثر تخریبی فرونشست در سطح زمین نمودار می‌شود.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات افزود: در شمال شرقی اصفهان و در فاصله تقریبی ۲۲ کیلومتری از مرکز شهر و در امتداد بلوار زینبیه که به اراضی اطراف مسکن مهر طلاب حبیب آباد اصفهان (پس از گذر از علی آباد ملا علی) منتهی می‌شود، آثار فرونشست در بخشی از دشت پهناور برخوار که روزگاری با آبخوان‌های غنی خود شناخته می‌شد، با بروز شکاف‌های ناشی از فرسایش تونلی خود را نمایان کرده است. مکانیسم ایجاد شکاف‌های این منطقه از دشت برخوار با مکانیسم پیدایش شکاف‌های حاشیه دشتی دشت مهیار متفاوت است.  بیت‌اللهی توضیح داد: در شمال و شمال‌شرق اصفهان و همچنین در اراضی اطراف فرودگاه مهم و بین‌المللی شهر گردشگری با جاذبه‌های متنوع توریستی اصفهان، رسوبات سطحی و نیز نهشته‌های سطوح فوقانی تراز آب زیرزمینی که اکنون به مراتب افت پیدا کرده است، ریز دانه با پتانسیل بالای فرونشست است. وی ادامه داد: این نهشته‌ها در سطح به دلیل وجود املاح خاص، از نوع خاک‌های بدرفتار و واگرا بوده و با از دست دادن آب و رطوبت، با توجه به ظرفیت واگرایی خود، دچار شکاف و سپس در معرض فرسایش تونلی قرار گرفته و در زیر سطح زمین، تونل‌های ممتد با قطر زیاد را به وجود می‌آورد. این تونل‌ها در درون خاک‌های با چسبندگی ضعیف و واگرا، فاقد استحکام لازم بوده و به تدریج با ریزش از سقف به سطح زمین نزدیک شده و در نهایت بطور ناگهانی فروریزش‌های ممتد و خسارت‌باری را موجب می‌شوند.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اظهار کرد: چنین سناریویی مسلما در مراکز جمعیتی مانند مسکن مهر، در پای دکل‌های فشار قوی برق و در حاشیه مستحدثات فوق حساس، بسیار هشدار‌دهنده خواهد بود.

وی تصریح کرد: با پیشروی اثر فرونشست در منطقه، فروریزش‌های خطی متعددی را باید انتظار داشت. امر مقابله با آثار فرونشست زمین و نحوه جلوگیری و پیشروی شکاف‌های فرونشستی امکان‌پذیر است و حسب مورد با اتخاذ شیوه‌های مهندسی می‌توان از پیشروی شکاف‌ها جلوگیری نمود.

بیت‌اللهی با تاکید بر مقابله با فرونشست زمین در بیان راهکارهای فوری اعلام کرد: در این کارزار، باید وزارت نیرو با چاه‌های غیرمجاز مقابله جدی نماید، زمان ناچیزی به اتمام آب‌های آبخوان‌های پهناور اصفهان مانده است و جای سستی و حرکت‌های کند و لاک‌پشتی نیست، باید وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه مسوول آن، با بهره‌برداری‌های غیرمجاز از چاه‌های مجاز نیز مبارزه جدی بکنند. ضرورت دارد تا در پروانه بهره‌برداری چاه‌های مجوزدار نیز بازنگری به عمل‌اید. وی تصریح کرد: ضروری است وزارت نیرو برای اجرایی کردن نکات مذکور و امکان اعمال مدیریت سامان یافته، حتما نصب کنتورهای هوشمند آب در سر چاه‌ها را بطور جد دنبال کند. هرگونه هزینه در این راه، مسلم بدانند که سرمایه‌گذاری غنی برای آینده این مرزوبوم است و نباید در این کار ذره‌ای تردید داشت.

  راهکارهای مواجهه با بحران فرونشست

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در بیان راهکارهایی که وزارت جهاد کشاورزی باید مدنظر قرار دهد، گفت: وزارت جهاد کشاورزی نقش مستقیمی در تشدید فرونشست زمین دارد و باید به مسوولیت‌های جدی خود

عمل کند.

وی تاکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی باید شیوه‌های نوین آبیاری کشاورزی را به ویژه در زون‌های با خطر بسیار بالا و بالای فرونشست زمین ترویج و اجرایی نماید. روش‌های قدیمی غرقابی درصد بسیار بالایی از آب را به صورت تبخیر هدر می‌دهد و موجب استحصال بیشتر و بیشتر آب‌های زیرزمینی می‌شود.

بیت‌اللهی ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی باید کاشت هرگونه کشت و زرع و باغات پرمصرف آب را در مناطق با نرخ بالای فرونشست زمین ممنوع اعلام نماید و در این راه بسیار جدی عمل کند. همچنین، وزارت جهاد کشاورزی و به یژه بخش‌های مرتبط آبخیزداری آن، عملیات آبخیزداری و تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی را در رئوس کاری خود قرار دهد.