انتظار 12 ساله برای ممنوعیت صادرات خاک
در شرایطی که صادرات و خروج خاک از کشور منع قانونی ندارد، یک مسوول در وزارت جهادکشاورزی امیدوار است با تایید نهایی لایحه حفاظت از خاک در شورای نگهبان آن هم پس از 12 سال، سدی در برابر خروج این منبع تجدیدناپذیر و ذخیره طبیعی کشور ایجاد شود.
مجلس شورای اسلامی این هفته برای تامین نظر شورای نگهبان لایحه حفاظت از خاک را اصلاح کرد و برای تایید نهایی به شورای نگهبان فرستاد؛ این اصلاحات اغلب در موارد مربوط به ممنوعیت انتقال خاک به خارج از کشور و همچنین محکومیت متخلفان به مجازات‌های تعزیری بود.
«منوچهر گرجی» مشاور معاون وزیر جهادکشاورزی در امور خاک در این باره به خبرنگار اقتصادی ایرنا اظهار داشت: بحث ممنوعیت صادرات و خروج خاک به ویژه خاک حاصلخیز کشاورزی از 12 سال پیش در لایحه خاک دیده شد که تصویب و قانونی شدن آن در این مدت در دست پیگیری بود و باید گفت تاکنون منع قانونی برای خروج خاک حاصلخیز کشاورزی از کشور نداشته‌ایم.
وی با اعلام اینکه چند روز پیش لایحه خاک دوباره در مجلس اصلاح و به شورای نگهبان ارسال شد، اظهار داشت: در صورت اتمام مراحل قانونگذاری و ابلاغ آن، تدوین آیین‌نامه‌های مورد نیاز اجرایی آن بین 6 ماه تا یک سال زمان می‌برد.
گرجی درباره اینکه آیا خاک به شکل قاچاق از کشور خارج می‌شود، اظهار داشت: پیش از ارایه لایحه حفاظت از خاک، احتمالاً خروج قاچاق خاک از کشور انجام می‌شد زیرا حدود پنج سال پیش معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی وقت در نامه‌ای به گمرک جمهوری اسلامی ایران خواستار ممنوعیت خروج خاک از کشور شد. وی با بیان اینکه چندی پیش رییس‌جمهوری نیز به خروج خاک از کشور اشاره کرد و گفت: آمار گمرک نشان می‌دهد که خاک حاصلخیز از مبادی قانونی خارج نمی‌شود. مشاور معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور خاک گفت: البته کشور دارای خاک‌های معدنی است که خروج آنها از کشور به وزارت صنعت، معدن و تجارت مربوط می‌شود بطور مثال در جزیره هرمز در جنوب کشور دارای خاک‌های رنگی هستیم که ممکن است فعالان بخش معدنی بتوانند این خاک‌ها را از مبادی رسمی کشور خارج کنند و اشکالی نداشته باشد. وی افزود: ایران در زمره مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می‌رود که به طور معمول خاک حاصلخیز و مواد آلی کمی دارد؛ از این رو معتقدیم باید با مدیریت وضعیت خاک کشور اصلاح شود. گرجی با تاکید بر اینکه خاک کشاورزی کشور نیازمند اصلاح و مدیریت صحیح است، گفت: اکنون مناطق مختلف کشور ما دارای خاک‌های آلی، متوسط و حتی نامرغوب است که کیفی‌ترین خاک‌ها به مناطق شمالی، زاگرس و البرز مربوط می‌شود.
وی خاک حاصلخیز کشاورزی را از منابع پایه، ذخایر طبیعی و استراتژیک کشور برشمرد و افزود: خروج این منبع تجدیدناپذیر از کشور علاوه بر پیامدهای زیست محیطی، ضربه به بخش کشاورزی و امنیت غذایی است و می‌تواند در آینده منافع ملی کشور را با مخاطرات جدی مواجه سازد.
اداره کل آب و خاک تشکیل می‌شود
مشاور معاون وزیر جهاد کشاورزی یکی از مشکلات در حوزه حفاظت از خاک را نبود تشکیلات اداری منسجم برشمرد و گفت: تشکیل اداره کل خاک از سوی وزیر جهادکشاورزی به معاونت آب و خاک ابلاغ شده است تا بتوانیم برنامه‌هایی برای اصلاح و مدیریت خاک داشته باشیم. گرجی اظهار داشت: ما به دلیل نداشتن شاخص شناسایی و نقشه خاک نمی‌توانیم حاصلخیزی خاک کشورمان را با دیگر کشور بسنجیم زیرا این موضوع نیازمند تهیه نقشه خاک است. وی افزود: بیشتر کشورها حدود 60 تا 70 سال پیش نقشه خاک کشور خود را تهیه کردند؛ ما اکنون فاقد چنین نقشه‌ای هستیم و اگر بخواهیم همین امروز کار را آغاز کنیم، اجرای آن بین 10 تا 20 سال زمان می‌برد یعنی ما 100 سال از کشورهای دیگر در این زمینه عقب هستیم.
به گفته این مقام مسوول، نبود خاک حاصلخیز و مرغوب مشکلاتی اعم از ریزگردها، رسوب رودخانه‌ها، تلفات ماهی‌ها، از بین رفتن شیلات و پرشدن سدها را برای کشور به دنبال داشته است.
فرسایش خاک نگران‌کننده است
گرجی با یادآوری اینکه حفظ خاک برای تامین امنیت غذایی کشور از اهمیت بالایی برخوردار است، اظهار داشت: در دنیا بیشتر از هرچیز به موضوع حفاظت از منابع پایه همچون آب و هوا پرداخته می‌شود زیرا مطالعات نشان می‌دهد که سرعت فرسایش، آلودگی و تخریب خاک سریع‌تر از تجدید آن است به طوری که برای تشکیل یک سانتیمتر خاک به طور متوسط بیش از ۵۰۰ سال زمان نیاز است. وی یکی دیگر از دغدغه مهم را فرسایش خاک عنوان کرد و افزود: سالیانه 2 میلیارد تن خاک مورد فرسایش قرار می‌گیرد در حالی که متوسط جهانی آن 2.5 تن در هکتار است؛ اگر فرض کنیم سالی یک میلیون تن خاک حتی به صورت قاچاق از کشور خارج شود، در مقایسه معضل فرسایش خاک چیز ناچیز است. کارشناسان محیط زیست و بخش کشاورزی بر این باورند: ابلاغ قانون «حفاظت از خاک» که در انتظار تایید شورای نگهبان است، می‌تواند به سدی در مقابل تغییرات اقلیمی، پیدایش فروچاله‌ها، بحران منابع آبی، فرسایش، آلودگی و حتی قاچاق خاک تبدیل شود.
