چرا بازار به ونزوئلا بی‌تفاوت است

گروه انرژی| نادی صبوری| فرداد احمدی|

روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی گزارش ماهانه خود از وضعیت بازار را منتشر کردند. در این گزارش‌ها، در حالی که اوپک با ارایه پیش‌بینی‌هایی از اقتصاد جهانی و وضعیت عرضه و تقاضای نفت، بر مولفه‌های کلان موثر بر بازار تأکید کرده است، آژانس بین‌المللی انرژی تمام تمرکز گزارش ماهانه خود که را بر مساله «ونزوئلا» و تاثیر تحریم شدن آن از سوی ایالات متحده بر بازار گذاشته است. به گزارش «تعادل» IEA می‌نویسد که اجرایی شدن تحریم‌های ایالات متحده بر شرکت ملی نفت ونزوئلا بار دیگر یادآور اهمیت زیاد نفت خام در وقایع سیاسی شد. در سال ۲۰۱۸ روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت خام از ونزوئلا به امریکا صادر شد که این تنها بخش کوچکی از دوران اوج این صادرات به شمار می‌رود. در سال ۱۹۹۸ و زمانی که هوگو چاوز در اوج قدرت بود، صادرات نفت خام ونزوئلا به امریکا به روزانه ۱ میلیون و ۷۰۰هزار بشکه نیز رسید.

ونزوئلا ابتدا صادراتش به چین را برای تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی افزایش داد اما در ادامه این صادرات به این دلیل صورت گرفت که میلیون‌ها دلار وام گرفته شده از چین بازپس داده شود.

چیزی که ما می‌دانیم این است که تحریم‌ها همین حالا صادرات نفت خام را برای شرکت نفت دولتی ونزوئلا دشوار کرده است. با این حال شاخص‌های تجاری نفت خام واکنش چندانی به خبر تحریم کاراکاس نشان نداده‌اند.

 این احتمالا به این دلیل است که بازار احتمالا پس از برخی اختلالات اولیه خواهد توانست خود را از لحاظ مقداری با کمبود نفت خام ونزوئلا تنظیم کند.

ذخایر تجاری نفت خام در مقدار مناسبی قرار دارد و با اجرایی شدن توافق کاهش تولید نفت خام از ابتدای سال جاری، ظرفیت شناور موجود در بازار نیز افزایش یافته است.

مساله کیفیت نفت خام جنبه دیگری از ماجرا است. نفت خام تولیدی ونزوئلا یکی از سنگین‌ترین نمونه‌های موجود است. کاراکاس همواره نیاز داشته است که فرآورده‌هایی سبک‌تر را برای قابل‌حمل شدن نفت خام تولیدی خود وارد کند. با وضع تحریم‌ها از سوی ایالات متحده، ونزوئلا حتی پیش از آنکه بخواهد به این مساله بپردازد که نفت را به چه کشوری بفروشد با مشکل وارد کردن فرآورده برای سبک‌تر کردن و قابل فروش شدن نفت خام تولیدی‌اش روبرو است. این در حالی است که بازار همین حالا نیز به دنبال تحریم‌ها علیه ایران و همچنین کاهش تولید نفت خام اوپک، با عرضه زیاد نفت خام سنگین روبرو شده است.

مدت‌ها پیش از وقوع انقلاب شیل، پالایشگاه‌های حاشیه خلیج دست به خرید تجهیزاتی زدند که بتوانند با آنها نفت خام سنگین را که پیش‌بینی می‌شد مقدار آن در آینده رو به افزایش باشد پالایش کنند. در همین زمان سهم ونزوئلا و مکزیک و عربستان از صادرات به پالایشگاه‌های امریکایی کم شد و کانادا این فاصله را پر کرد. با وقوع انقلاب شیل تا وقتی که تولیدکنندگان نفت خام امریکایی اجازه صادرات نفت خام را نداشتند آنها مجبور بودند نفت تولیدی خود را با قیمت پایین به پالایشگاه‌های داخلی بدهند. با برداشته شدن ممنوعیت صادراتی حالا تولیدکنندگان شیل، نفت تولیدی خود را با قیمت بالاتر صادر می‌کنند و در نتیجه پالایشگاه‌های امریکایی همچنان به واردات نفت خام از ونزوئلا نیاز دارند.

با کم شدن عرضه نفت خام سنگین به بازار، پالایشگاه‌ها باید هزینه بیشتری را پرداخت کنند.

با تمام این تفاسیر، نشانه‌ای از این وجود ندارد که تولیدکنندگان نفت خام از جمله عربستان سعودی به دنبال افزایش تولید نفت خام برای پر کردن خلأ عرضه ونزوئلا باشند. بازار به طرز قابل مشاهده و قابل لمسی با افزایش قیمت روبرو نیست چرا که هنوز سرگرم هضم کردن مازاد عرضه ایست که در نیمه دوم ۲۰۱۸ با آن روبرو شد. برآوردها نشان می‌دهد که عرضه نفت خام در این بازه زمانی روزانه ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه از تقاضا پیشی گرفته بود.

افزایش تولید نفت خام ایالات متحده به تنهایی در سال ۲۰۱۹ بیشتر از کل تولید نفت خام ونزوئلا در حال حاضر خواهد بود. اما در نهایت موضوع کیفیت نفت خام تولیدی و نحوه مواجهه بازار با آن پیچیده است.

   برآوردهای آژانس

برآورد آژانس بین‌المللی انرژی از تقاضای نفت خام در ۲۰۱۸ بدون تغییر نسبت به گزارش قبلی باقی مانده است. رشد تقاضا در فصل پایانی ۲۰۱۸ قدرتمند بود و به روزانه ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه رسید اما برای کل سال این رقم معادل ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز بوده است. چین با روزانه ۴۴۰ هزار بشکه، هند با ۲۱۰ هزار بشکه و امریکا با ۵۴۰ هزار بشکه صاحب ۱ میلیون و ۱۹۰ هزار بشکه از کل افزایش تقاضا بوده‌اند.

پیش‌بینی برای تقاضا در ۲۰۱۹ نیز بدون تغییر نسبت به گزارش قبلی روزانه ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه اعلام شده است. این اظهارنظر از سوی آژانس در حالی مطرح می‌شود که پیشتر برخی چشم‌انداز مبهم اقتصادی را عامل تغییر در رشد تقاضا در سال ۲۰۱۹ برای نفت خام معرفی می‌کردند.

عرضه نفت خام در ماه ژانویه با روزانه ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه کاهش به ۹۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید. برآورد ما از رشد تولید نفت خام غیر اوپک در سال ۲۰۱۸ به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز و در سال ۲۰۱۹ به ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است. این بیشتر به رشد تولید نفت خام در امریکا بازمی‌گردد.

تولید نفت خام اوپک در ماه ژانویه با ۹۳۰ هزار بشکه در روز کاهش به روزانه ۳۰ میلیون و ۸۳۰ هزار بشکه رسید که کمترین میزان تولید سازمان در ۴ سال اخیر به حساب می‌آید. تعهد اوپکی‌ها به توافق معادل ۸۶ درصد بوده است که عربستان، امارات و کویت ورای تعهدات خود تولید را کاهش دادند. از آن سو میزان پایبندی به تعهد در غیر اوپکی‌ها ۲۵ درصد بوده است.

در حالی که IEA تمرکز گزارش خود را بر مساله «ونزوئلا» و تاثیر تحریم شدن آن از سوی ایالات متحده بر بازار گذاشته است، اوپک با ارایه اطلاعاتی درباره پیش‌بینی‌های عرضه و تقاضای نفت و رشد اقتصاد جهانی تلاش کرده است به وضعیت اقتصاد و بازار نفت وضوح بیشتری ببخشد. اوپک در قسمت «اقتصاد جهانی» گزارش خود می‌نویسد که پیش‌بینی رشد اقتصاد جهانی با اصلاحاتی روبرو شده است و برای سال 2019 به 3.3 درصد و برای سال 2018 به 3.6 درصد کاهش یافت. در سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، رشد اقتصادی ایالات متحده که برای سال 2018، 2.9 درصد پیش‌بینی شده بود، برای سال 2019، به کمتر از 2.5 درصد رسید. همچنین پیش‌بینی رشد اقتصادی منطقه یورو برای سال 2018 به 1.8 درصد افزایش یافت و همزمان برای سال 2019 کاهش یافت و به 1.3 درصد رسید. پیش‌بینی از رشد اقتصادی ژاپن برای سال 2019 بر روی 1.0 درصد باقی ماند و برای سال 2018 بر روی 0.8 درصد ایستاد. در کشورهای خارج از سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (non-OECD)، رشد اقتصادی چین، بدون تغییر از ماه پیشین، 6.1 درصد در سال 2019 پیش‌بینی شد و برای سال 2018 نیز کمی بهبود یافت و به 6.6 درصد رسید. همچنین پیش‌بینی رشد اقتصادی هند نیز برای سال 2019 بر روی 7.2 درصد و برای سال 2018 روی 7.5 درصد ثابت ماند. در برزیل، رشد اقتصادی تغییری نکرد و برای سال 2019، 1.8 درصد و برای سال 2018، 1.1 درصد پیش‌بینی شد. رشد GDP روسیه با کمی کاهش همراه بود و برای هر دو سال 1.6 درصد پیش‌بینی شد.

در حالی که برخی نشانه‌های مثبت همچنان رشد اقتصاد جهانی را در حدود سطح بیش‌بینی‌های قبلی نگه داشته‌اند، ریسک‌های اساسی درباره تنش‌های ادامه‌دار تجاری، نمود چندگانه سیاست‌های پولی و چالش‌های ادامه‌دار و نیز توسعه اقتصاد کشورها همچنان ادامه یافته‌اند.

   کاهش جزئی پیش‌بینی رشد تقاضا

رشد جهانی تقاضای نفت برای سال 2018، رو به پایین اصلاح شد و در حدود 30 هزار بشکه در روز کمتر از گزارش ماه گذشته تخمین زده شد که در نتیجه کم شدن سرعت رشد تقاضای مورد انتظار در کشورهای اروپایی عضوOECD و آسیا اقیانوسیه به همراه دیگر کشورهای آسیایی و خاورمیانه‌ای (non-OECD) بوده است.

رشد کلی تقاضای نفت جهان در سال 2018، با توجه به میانگین 98 میلیون و 780 هزار بشکه در روز برای این سال، یک میلیون و 470 هزار بشکه در روز تخمین زده شد. برای سال 2019، پیش‌بینی رشد تقاضای نفت با کمی کاهش نسبت به پیش‌بینی ماه گذشته (50 هزار بشکه کاهش)، در حدود یک میلیون و 240 هزار بشکه تخمین زده شد و تقاضای نفت بطور میانگین به 100 میلیون بشکه در روز رسید. این اصلاح رو به پایین تخمین‌ها بطور کلی در نتیجه کاهش یافتن انتظارات اقتصادی از کشورهای امریکایی و اروپایی عضو OECD به همراه کشورهای امریکای لاتین و خاورمیانه در سال 2019 بوده است.

   سهم اوپک از بازار آب می‌رود

رشد عرضه نفت کشورهایnon-OPEC (کشورهایی که عضو اوپک نیستند) در سال 2018، نسبت به گزارش ماه گذشته 110 هزار بشکه در روز افزایش داشت که عمدتأ به واسطه به روز رسانی اطلاعات عرضه نفت کشورهای امریکا، کانادا، مالزی، چین و انگلستان در این گزارش بوده است. رشد عرضه نفت non-OPEC اکنون 2 میلیون و 720 هزار بشکه در روز تخمین زده می‌شود و میانگین کل عرضه نفت 62 میلیون و 170 هزار بشکه در روز برای سال 2018 محاسبه شده است.

هدایتگر کلیدی رشد عرضه نفت در سال 2018 ایالات متحده با 2 میلیون و 240 هزار بشکه در روز رشد عرضه بود و کانادا، روسیه، قزاقستان، قطر، غنا و انگلستان بعد از امریکا قرار دارند. این در حالی است که مکزیک، نروژ و ویتنام بزرگ‌ترین کاهش عرضه را در این سال به نمایش گذاشتند.

پیش‌بینی رشد عرضه نفت کشورهایnon-OPEC برای سال 2019 نیز با 80 هزار بشکه در روز رشد، به 2 میلیون و 180 هزار بشکه در روز رسید که عمدتأ به دنبال اصلاح پیش‌بینی‌ها از تولید نفت خلیج مکزیک در امریکا بوده است. عرضه کل نفت کشورهایnon-OPEC برای سال 2019 بطور میانگین 64 میلیون و 340 هزار بشکه در روز محاسبه شده است. انتظار می‌رود ایالات متحده امریکا، برزیل، روسیه، انگلستان، استرالیا، قزاقستان و غنا اصلی‌ترین هدایتگران رشد تولید کشورهایnon-OPEC باشند، در حالی که پیش‌بینی می‌شود مکزیک، کانادا، نروژ، اندونزی و ویتنام بیشترین کاهش عرضه را در میان کشورهایnon-OPEC داشته باشند.

تخمین زده شده است که گاز مایع طبیعی و مایع‌های غیرمتداول اوپک برای سال 2018، با افزایش 40 هزار بشکه در روز اصلاح پیش‌بینی‌ها، بطور میانگین 4 میلیون و 980 هزار بشکه در روز رشد داشته باشد و برای سال 2019 نیز با افزایش 90 هزار بشکه در روز اصلاح پیش‌بینی‌ها، بطور میانگین 5 میلیون و 70 هزار بشکه در روز رشد را نشان دهد. در ماه ژانویه 2019، تولید نفت خام اوپک 797 هزار بشکه در روز کاهش یافت و بر اساس اطلاعات منابع ثانویه، بطور میانگین به 30 میلیون و 810 هزار بشکه در روز رسید.

تقاضای نفت خام اوپک در سال 2018، بر عدد 31 میلیون و 600 هزار بشکه در روز متوقف شد که یک میلیون و 300 هزار بشکه در روز کمتر از سطح 2017 بود. پیش‌بینی می‌شود تقاضای نفت خام اوپک برای سال 2019، 30 میلیون و 600 هزار بشکه در روز باشد که حدودأ یک میلیون بشکه در روز کمتر از سطح 2018 خواهد بود.

   آمار تولید

تولید نفت اوپک که در ماه دسامبر 751 هزار بشکه در روز کاهش یافته بود، در ماه ژانویه نیز 797 هزار بشکه در روز کاهش یافت و به 30 میلیون و 806 هزار بشکه در روز رسید. بیشترین کاهش تولید از سوی عربستان سعودی رقم خورد که در این ماه 350 هزار بشکه در روز دیگر از تولید نفت خود کاست. عربستان سعودی در ماه دسامبر نیز 468 هزار بشکه در روز تولید نفت خام خود را کم کرده بود. امارات متحد عربی با 146 هزار بشکه در روز کاهش تولید، دومین کشوری است که از تولید نفت خود کاسته است و کاهش تولید باقی کشورهای عضو اوپک دو رقمی بوده است. گینه استوایی تنها کشوری بوده است که در ماه ژانویه به تولید خود افزوده است و این افزایش فقط 8 بشکه در روز بوده است. همچنین حجم تولید نفت ایران نسبت به ماه گذشته تقریبأ ثابت باقی ماند و تنها 4 بشکه در روز از آن کاسته شده است. بر اساس گزارش اوپک، ایران در ماه ژانویه روزانه 2 میلیون و 754 هزار بشکه نفت تولید کرده است.