تلاش برای رونق گردشگری داخلی
اگرچه سفر به ایران برای گردشگران خارجی با توجه به نرخ ارز، ارزان تمام می‌شود اما برای ایرانی‌ها وضع جور دیگری است. تامین حمل و نقل و اقامت در هتل‌های چند ستاره در ایام نوروز، با توجه به وضعیت درآمد مردم هر سال کمتر از سال قبل مورد استقبال قرار می‌گیرد. با این وجود پیش‌بینی مسوولان بر این است که نوروز 98، با توجه به نرخ ارز و همچنین افزایش قیمت عوارض خروج از کشور، گردشگری داخلی رونق یافته و برخی از افرادی که قصد سفر به خارج از کشور را داشتند، گشت و گذار نوروزی در استان‌های ایران را جایگزین کنند. با توجه به این وضعیت از چندی پیش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تمهیداتی را برای استفاده حداکثری از این ظرفیت اندیشید که از جمله آن می‌توان به طراحی «بسته ارزان سفر»، وام سفر و همچنین ثابت نگه داشتن قیمت هتل‌ها اشاره کرد، اما تجربه سال‌های گذشته و همچنین نظرات کارشناسان خلاف این موضوع را نشان می‌دهد. کارشناسان معتقدند هزینه اقامت در هتل‌های چند ستاره با وضعیت درآمد مردم همخوانی ندارد و حتی اگر قیمت آن برای نوروز 98 افزایش پیدا نکند، باز هم مورد استقبال گروه اندکی از مردم قرار می‌گیرد، گواه این ادعا هم تجربه سال 96 است که قیمت هتل‌ها ثابت نگه داشته شد اما نسبت به سال 95، حدود ده درصد کاهش رزرو اتاق در هتل‌ها از سوی مسافران داخلی ثبت شد. از طرف دیگر فعالان صنعت گردشگری بر این باور هستند که پرداخت وام و قسطی کردن سفر هم پروژه‌ای شکست خورده بوده که برای مردم کارآیی ندارد چرا که اولویت‌های زندگی آنها در شرایط اقتصادی فعلی به گونه‌ای است که سفر، آرام آرام از سبد خانوار حذف شده و مردم حاضر نیستند به قیمت بدهکار شدن به سفر بروند.
گرانی عوارض خروج و ارز
عامل استقبال از هتل‌ها
روز گذشته علی‌اصغر مونسان، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، درباره تمهیدات این سازمان برای نوروز 98 از کلید خوردن بسته ارزان سفر در نوروز خبر داد و اعلام کرد گردشگران با استفاده از حمل و نقل ریلی و اقامت در بومگردی‌ها می‌توانند از این بسته سفر استفاده کنند. او همچنین با اشاره به وضعیت هتل‌ها افزود: با همراهی بخش خصوصی و هتل‌ها، امسال هم در تعطیلات نوروز افزایش قیمت در این بخش را نخواهیم داشت. پیرو اظهارات مونسان، جمشید حمزه‌زاده، رییس جامعه هتلداران کشور هم بر ثابت بودن قیمت هتل‌ها در نوروز 98 تاکید کرده و درباره این موضوع به تعادل گفت: قیمت هیچ‌کدام از هتل‌ها تغییری نخواهد کرد و در همان نرخ مصوب قبلی ثابت باقی می‌ماند. علاوه بر این موضوع هتل‌های برخی استان‌ها تخفیف‌هایی را هم برای جذب گردشگران درنظر گرفته‌اند.
او افزود: اکنون رزرو هتل‌ها به‌طور موردی شروع شده است ولی هنوز برای پیش‌بینی اینکه ضریب اشغال هتل‌ها در نوروز چه درصدی خواهد بود، زود است چراکه برخی از هتل‌های زنجیره‌ای هنوز رزرو خود را شروع نکرده‌اند. البته به شخصه فکر می‌کنم که عید امسال نسبت به سال گذشته بهتر باشد و از اقامت در هتل‌ها استقبال بیشتری به عمل آید.
حمزه‌زاده درباره دلیل استقبال مردم از هتل در نوروز امسال بیان کرد: با توجه به شرایط موجود مسافرت‌های خارج از کشور گران‌تر شده است. همین موضوع سبب می‌شود تا بخشی از مسافرت‌های خارجی به سمت سفرهای داخلی سوق داده شود. علاوه بر این نیز اکنون مردم نسبت به استان‌های دیگر ما شناخت بیشتری پیدا کرده‌اند.
سفر اولویت زندگی مردم نیست
تلاش‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای رونق گردشگری داخلی با طراحی بسته ارزان سفر و وام سفر که چندی پیش خبر آن از سوی دبیرخانه سازمان مناطق آزاد منتشر شد، در حالی است که کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند با این برنامه‌ها نمی‌توان در شرایط اقتصادی فعلی مردم را به سفر ترغیب کرد.
اسماعیل قادری استاد دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر گردشگری درباره این موضوع به «تعادل »گفت: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به دنبال کاهش قدرت اقتصادی مردم در انجام سفرهای خارجی و حتی داخلی، قرار است تسهیلاتی به صورت وام به مردم بدهد تا هزینه سفر تقسیط شود اما باید گفت که سفر حکم نان شب را ندارد که مردم پول آن را قرض کنند. تشخیص اولویت‌های مردم خیلی مهم است. در تحلیل‌های اقتصادی هم آمده که وقتی درآمد خانوار افزایش یابد تقاضا برای گردشگری و سفر هم افزایش پیدا می‌کند. روال معمول هم بر این است که وقتی همه هزینه‌های معیشت را پرداخت کردیم و پولی باقی ماند برای سفر برنامه‌ریزی کنیم. اکنون مردم در پرداخت هزینه‌های جاری خود مشکل دارند، آن‌وقت می‌خواهیم به آنها وام بدهیم که سفر بروند!؟»
او افزود: چندی پیش در خبرها شنیدم دبیرخانه مناطق آزاد اعلام کرده است ۲۰ میلیون تومان وام سفر می‌دهد، کارمندی که حقوق ماهانه‌اش ۲ میلیون تومان است ۲۰ میلیون تومان وام بگیرد که یک هفته سفر برود و این همه هزینه کند که دست‌آخر برای دو سال، بدهکار شود و هر ماه یک میلیون تومان از آن حقوق ناچیزش را بازگرداند. این چه تدبیر و استراتژی است!؟ مردم برای زندگی خود اولویت‌های دیگری دارند. تامین نیازهای اساسی چون خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه آب و برق اولویت مهم‌تری برای مردم است. شرایط طوری شده که حتی تقاضا برای خرید خیلی از کالاها کم شده است. در چنین وضعیتی نمی‌توان مردم را بدهکار کرد که سفر بروند تا اقتصاد یک عده دیگر بچرخد.صحبت از طرح‌هایی با عنوان ارزان‌سازی سفر نشان می‌دهد نگرش جامعه‌شناختی درباره انگیزه‌های مردم نداریم و معمولا بر اساس رویا، ایده‌های خود را به آنها تحمیل می‌کنیم که تجربه هم نشان می‌دهد از چنین ایده‌هایی استقبال نمی‌شود.
قادری بیان کرد: صحبت از طرح‌هایی با عنوان ارزان‌سازی سفر نشان می‌دهد نگرش جامعه‌شناختی درباره انگیزه‌های مردم نداریم و معمولا بر اساس رویا، ایده‌های خود را به آنها تحمیل می‌کنیم که تجربه هم نشان می‌دهد از چنین ایده‌هایی استقبال نمی‌شود. سال‌های گذشته طرحی به نام «سفر کارت ملی» اجرا شد که امروز به عنوان پروژه‌ای شکست‌خورده و رها شده شناخته می‌شود اما سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اجرای طرح جدید «سفر ارزان» و تعریف کلیات ساختار آن‌که به نوعی تداعی‌کننده همان پروژه قدیمی و شکست خورده است، در دوره‌ای سقف اعتبار سفر کارت‌ها ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان تعیین شده بود، افرادی را سراغ داشتم که کارتشان شاید تا ۱۰ میلیون تومان شارژ می‌شد. معتقدم با اجرای طرح‌هایی از این دست دنبال اجرای سیاست‌هایی هستند که نتیجه و نهایت مطلوبی ندارد. طرح «سفر ارزان» را نیز پروژه‌ای از پیش شکست خورده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: باید این سوال را پرسید که چقدر سیاست‌گذاری‌های گذشته درباره آسان‌سازی سفر را ارزیابی کرده‌اند، اجرای این طرح‌ها چقدر به افزایش سفر منجر شده است و حمایت‌های دولتی در بخش سفر چه نتیجه‌ای داشته است. این کار در حد مطالعه یک پایان نامه دانشجویی است، متولیان حتی حاضر نیستند برای یک پژوهش و ارزیابی ساده هزینه کنند تا مسیر گذشته را دوباره طی نکنند.
قادری گفت: پروژه‌های گردشگری داخلی زمانی موفق می‌شود که دچار تورم و رکود اقتصادی نباشیم. وقتی درآمد نفت کاهش یافته و حتی درآمد حاصل از صادرات به کشور وارد نمی‌شود، باید دنبال سیاست دیگری باشیم. در این شرایط باید راهکاری را اجرا کنیم که به درآمد ارزی بیشتری برسیم و به جای هدر دادن منابع داخلی کشور با وام‌های خُرد و بدهکار کردن مردم، باید آژانس‌ها، هتل‌ها و صاحبان این صنعت را که می‌توانند گردشگر خارجی به ایران وارد کنند حمایت کنیم. معافیت‌های مالی را برای آنها درنظر بگیریم تا گردشگر بیشتری وارد کشور شود و متعاقب آن درآمد ارزی بیشتری جذب شود، شاید با این کار بخشی از مشکلاتمان حل شد و به ایده‌های موفق و پایدار در سفرهای داخلی هم دست یافتیم.
