چرخش ریاض به شرق در پی توفان ارتباطی با غرب

گروه جهان|

 عربستان و چین در جریان سفر محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی به پکن قراردادهای همکاری اقتصادی به ارزش کلی 28‌میلیارد دلار امضا کردند. گفته شده، در جریان مجمع مشترک اقتصادی که توسط آژانس سرمایه‌گذاری سعودی برگزار شده 35‌توافقنامه در زمینه‌های حمل‌و‌نقل، انرژی، تجارت، سرمایه‌گذاری، مبارزه با جرائم سایبری، انرژی‌های تجدیدپذیر و حمایت از حقوق مالکیت معنوی حاصل و همچنین 4‌مجوز برای شرکت‌های چینی صادر شده است. عربستان همچنین توجه و تمایل خود را به بازار چین با یک قرارداد برای ساخت مجموعه پالایشگاه و پتروشیمی به ارزش 10میلیارد دلار نشان داده است.

مقامات دو کشور در سومین نشست مجمع مشترک اقتصادی که به ریاست بن‌سلمان و هان ژنگ معاون نخست‌وزیر چین برگزار شد، به همکاری‌های مشترک دو کشور و زمینه‌های هماهنگی در زمینه‌های سیاسی و امنیتی پرداختند و تقویت همکاری‌ها در زمینه‌های تجارت، سرمایه‌گذاری، انرژی، فرهنگ و تکنولوژی و همچنین افق‌های همکاری‌های دو جانبه پکن و ریاض در چارچوب رویکرد ۲۰۳۰‌عربستان و ابتکارعمل کمربند و جاده چین مورد بررسی قرار دادند. به نوشته آسیا‌نیوز، همزمان با سفر بن‌سلمان به چین پس از بازدید او از پاکستان و هند، عادل الجبیر مشاور سعودی در امور خارجه، و «وانگ یی» وزیر خارجه چین به این مساله اشاره کردند که دو کشور اهداف اقتصادی مشترکی را دنبال می‌کنند و به‌دنبال مبارزه علیه تروریسم و ممانعت از مداخله خارجی هستند. چین به پیشبرد «ابتکارعمل کمربند و جاده» خود ادامه می‌دهد و عربستان سعودی را که به «چشم‌انداز 2030» پایبند است به همکاری در این پروژه اقتصادی فرامی‌خواند.

    رقابت نفتی آرامکو با روسیه

قرارداد شرکت ملی نفت عربستان (آرامکو) برای ساخت پالایشگاه در چین یکی از مهم‌ترین جنبه‌های سفر بن‌سلمان به پکن محسوب می‌شود. بلومبرگ با اشاره به بیانیه مشترک دو کشور نوشت، آرامکو با سرمایه‌گذاری مشترک با دو شرکت چینی در راستای ساخت تاسیساتی در استان لیائونینگ توافق کرده است. عربستان سعودی در مبارزه بر سر سهم در بازار جهانی نفت، در حال سرمایه‌گذاری در تاسیسات مرتبط با انرژی در سراسر آسیاست که بزرگ‌ترین منطقه مصرف‌کننده نفت در جهان محسوب می‌شود. پادشاهی سعودی قرار است تا 70‌درصد از نفت خام مورد نیاز این مجموعه جدید را که پالایشگاهی با ظرفیت تصفیه 300‌هزار بشکه نفت خام در روز را نیز شامل می شود، تامین کند. این توافق که در جریان سفر بن‌سلمان به پکن امضا شده، به دنبال دیگر تعهدات اخیر عربستان سعودی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشابهی در هند و پاکستان و همچنین توافق برای سرمایه‌گذاری در شرکت پتروشیمی «هیوندای اویل‌بانک» کره‌جنوبی و یک مجتمع پتروشیمی در مالزی بوده است. تلاش‌های سعودی برای همکاری‌های جدید آسیایی در حقیقت بخشی از رقابت‌های آرامکو بار روسیه هستند که در چند سال گذشته در فروش نفت خام به چین از عربستان پیشی گرفته است.

طبق بیانیه منتشر شده در روز جمعه، عربستان سعودی در این پروژه با دو شرکت چینی «نورینکو» و «پانجین سینسن» مشارکت خواهد کرد. انتظار می‌رود این پروژه در سال 2024 آغاز شود. امین ناسر افسر ارشد عملیاتی آرامکو در این باره گفت: «توافقنامه امروز ما با نورینکو و استان لیائونینگ، به‎وضوح استراتژی عربستان سعودی را در ارتباط با پیشروی به ورای روابط فروشنده-خریدار نشان می‌دهد؛ می‌خواهیم به روابطی برسیم که بتوانیم سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه داشته باشیم و در رشد و توسعه اقتصادی چین ایفای نقش کنیم.» آرامکو در این مجموعه جدید 35‌درصد و نورینکو و پانجین سینسن به‌ترتیب 36 و 29‌درصد سهام خواهند داشت. آرامکو همچنین قصد دارد کسب‌وکار خرده‌فروشی سوخت در چین آغاز کند. توافقنامه اولیه ساخت پالایشگاه لیائونینگ در زمان سفر سلطان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی به پکن در سال 2017 امضا شده بود.

    چرخش در سیاست خارجی

گاردین هم نوشته، سفر آسیایی ولیعهد عربستان تلاشی برای رویارویی با منتقدان خود در غرب است. او با این سفرها می‌خواهد وانمود کند که از نظر سیاسی منفور نیست. نجاح العتیبی تحلیل‌گر اندیشکده «الجزیره العربیه» معتقد است که ولیعهد عربستان با سفر اخیر خود می‌خواهد روابطش را در آسیا تقویت کند. به‌دنبال ماجرای قتل خاشقچی و دیگر مسائل روابط ریاض و واشنگتن با تنش‌های مداوم همراه است و کشورهای اتحادیه اروپا هم می‌خواهند ریاض را به دلیل پولشویی در فهرست سیاه قرار دهند. ماجرای قتل جمال خاشقجی (روزنامه‌نگار مخالف سعودی که در کنسول‌گری عربستان در استانبول کشته شد)، موجی از محکومیت‌های جهانی را به‌دنبال داشته و بسیاری از نمایندگان امریکا از دولت این کشور خواسته‌اند از ولیعهد سعودی فاصله بگیرد.» لی وانگ کارشناس اقتصادی و تحلیل‌گر حوزه انرژی در چین می‌گوید: «امروز عربستان در انزوا قرار گرفته است. کشورهای غربی اکنون بر سر دو راهی هستند. امریکا و اروپا نمی‌دانند باید نفت کمتری بخرند و سلاح کمتری بفروشند یا اینکه همچنان از این کشور پشتیبانی کنند. اما به نظر می‌رسد پس از قتل خاشقجی نگاه آنها به ریاض دیگر مانند قبل نیست و انتقادهای فراوانی از عربستان دارند.» او افزود: برای چین این می‌تواند یک فرصت باشد تا نه در زمینه سیاسی، بلکه فقط در مسائلی که به انرژی و نفت مربوط می‌شود، جای امریکا را برای عربستان پر کند.

    ناامیدی مسلمانان اویغور از بن‌سلمان

به نوشته نیوز‌ ویک، ولیعهد عربستان در این سفر حمایت ضمنی خود را از سیاست پکن در ایجاد پایگاه‌هایی برای بازداشت مسلمانان اویغور ابراز داشت و در دیدار با شی جین‌پینگ رئیس‌جمهوری چین گفت: «چین این حق را دارد که اقداماتی را در چارچوب مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی جهت حفظ امنیت ملی خود در پیش گیرد. عربستان از چین در این زمینه حمایت کرده و به این اقدامات احترام می‌گذارد و آماده تقویت همکاری‌های خود با چین است.» رئیس‌جمهوری چین در این دیدار روابط دو کشور را ستود و گفت: «دو کشور همکاری‌های بیشتری در زمینه مبارزه با تروریسم در خاورمیانه با یکدیگر خواهند داشت.» این در حالی بود که جمعی از مسلمانان اویغور پیش‌تر از بن‌سلمان خواسته بودند با مقامات پکن درباره تغییر رویکرد در قبال آنها در اقلیم شینگ‌یانگ گفت‌و‌گو کند.