شاه حق انحلال آخرین سنگر مشروطیت را گرفت

پنجم اسفند 1327، محمدرضا پهلوی اعلام کرد که به دولت دستور داده است مجلس موسسان را تشکیل دهد و اصل 48 متمم قانون اساسی را تغییر دهند تا اختیار انحلال مجلس را به شاه تفویض کند.

طبق اصل چهل‌وهشتم قانون اساسی مشروطه، «اعلیحضرت همایون شاهنشاهی می‌تواند هریک از مجلس شورای ملی و مجلس سنا را جداگانه یا هردو مجلس را درآن واحد منحل کند.»

بالاخره، مجلس موسسان در شرایط اضطراری و با ترتیب خاصی تشکیل شد. محمدرضا شاه در نطق خود این کار را خدمت ملی خواند و به طور مشروح از علل تشکیل مجلس موسسان سخن راند: «در این هنگام که ملت ایران به نیت اصلاح و تکمیل قانون اساسی، نمایندگان برگزیده خود را به این مجمع گسیل داشته است، لازم می‌دانم آقایان را به اهمیت وظیفه سنگینی که بر دوش آنان است متوجه ‌سازم... علت‌العلل بروز این معایب، همان عدم رعایت اصل تعادل قوای ثلاثه کشور است.» به این ترتیب شاه در نتیجه بازنگری، حق انحلال مجلسین را پیدا می‌کرد و مجلس که تا آن زمان مهم‌ترین سنگر مشروطیت بود، استقلال و اقتدار خود را از دست داد و دیگر مجلس نمی‌توانست در برابر شاه و خواسته‌های دربار مقاومت کند، زیرا ممکن بود در هر زمانی با خطر انحلال مواجه شود. اما با روی کار آمدن دولت ملی مصدق نقشه‌های شاه برای تسلط تدریجی برساختار قوه مقننه به هم خورد و با سقوط دولت مصدق، شاه دوباره به عرصه قدرت برگشت و تا سال 1336 به تحکیم همه‌جانبه قدرت خود پرداخت. شاه بنا به تقاضای اقبال -نخست‌وزیر وقت- ضمن صدور فرمان برگزاری انتخابات دوره نوزدهم، دستور تشکیل مجلس واحد را نیز داد. تصمیم شاه نهم اردیبهشت 1336 اعلام و مجلس واحد به ریاست محسن صدر هفدهم همان ماه تشکیل شد.