سایه روشن‌های واردات مواد اولیه بخش کشاورزی
گروه بنگاه‌ها|
در شرایطی که در ماه‌های پایانی سال97 موضوع نهاده‌های دامی و ورود بخش تعاونی به فرآیند واردات این محصول مباحث گسترده‌ای را در سطح رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده بود، مرتضی رضایی معاون امور دام وزیر جهاد کشاورزی معتقد است: برخی واردکنندگان و واسطه گران از خط قرمزها عبور و نهاده‌های دامی را با قیمت‌هایی غیرمنطقی به مرغداران و دامداران عرضه کردند. موضوعی که ضرورت بررسی دقیق فرآیند تامین مواد اولیه در بخش کشاورزی را بیشتر از قبل نمایان می‌کند. .
در سال‌های اخیر با توجه به خشکسالی‌های پی‌درپی و تشدید تحریم‌ها علیه ایران، مشکلاتی در تامین و قیمت‌گذاری علوفه دام و طیور پیش آمد که موجب افزایش هزینه‌های تمام شده تولید و تعطیلی بعضی واحدها شد. بنابراین، دولت برای تنظیم بازار برخی محصولات پروتئینی ناچار به افزایش واردات نهاده‌های دام و طیور و برخی از محصولات همچون گوشت قرمز و تخم مرغ با ارز رسمی شد تا قیمت‌ها در بازار متعادل شود؛ با این حال، در ماه‌های اخیر کماکان با بالا بودن قیمت محصولات پروتئینی روبرو بوده‌ایم.
مرتضی رضایی در پاسخ به این پرسش که مجموع تولیدات محصولات دامی چه میزان بود و نسبت به سال گذشته چه میزان کاهش یا افزایش داشته است؟می‌گوید: در سال 97 نزدیک به 895 هزارتن گوشت قرمز، 10 میلیون و 733 هزارتن شیرخام، 2 میلیون و 333 تن گوشت مرغ، 903 هزارتن تخم‌مرغ، 89 هزارتن عسل، 3.3 هزارتن گوشت شترمرغ، 29 هزارتن گوشت بوقلمون و 980 هزارتن پیله‌تر کرم ابریشم تولید شد. برای تامین نیاز کشور 160 هزارتن گوشت قرمز و هفت هزار تن تخم‌مرغ از محل واردات و همچنین تاکنون 900 هزار تن انواع محصولات لبنی، 46 هزارتن گوشت مرغ، 700 تن تخم‌مرغ و 1.6 تن عسل صادر شده است. او در ادامه در خصوص سرانه مصرف گوشت در کشور می‌گوید: سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور 12.4 کیلوگرم، شیرخام 120 کیلوگرم، بیش از 27 کیلوگرم گوشت مرغ، 11.8 کیلوگرم تخم‌مرغ و 1.06 کیلوگرم عسل در سال است. این در حالی است که در سال 96 گوشت قرمز 835 هزارتن، شیر 10 میلیون و 184 هزارتن، گوشت مرغ 2 میلیون و 237 هزارتن، تخم مرغ 888 هزارتن، عسل 88 هزارتن و پیله‌تر کرم ابریشم 850 هزارتن تولید شده بود؛ که نشان می‌دهد تولید داخلی کاهش نیافته است. او با اشاره به افزایش قاچاق دام و طیور در شرایطی که نوسانات ارزی افزایش پیدا کرده بود می‌گوید: به نظر من افزایش نرخ دلار یک فرصت طلایی برای رشد تولیدات کشاورزی، توسعه بخش کشاورزی، افزایش صادرات و در نهایت اقتصاد بهتر است در حالی که همیشه تولیدکنندگان ما را به نوعی زیرسوال می‌بردند که تولید در ایران اقتصادی نیست به ویژه محصولات کشاورزی و دامی اما این تغییرات اثبات کرد که بطور حتم تولیدات کشاورزی برای صادرات مناسب و اقتصادی است. خوشبختانه به غیر از گوشت قرمز که در تولید محدودیت داریم و بخشی از آن را وارد می‌کنیم در دیگر محصولات همچون گوشت مرغ، تخم مرغ و لبنیات، از لحاظ کیفیت و تناژ تولید توان صادراتی داریم.
تامین نیازهای ماهیانه
رضایی در گفت‌وگو با ایرنا در پاسخ به این پرسش که دولت برای نهاده‌های دامی، ارز رسمی اختصاص داده است اما تولیدکنندگان معتقدند بخش کوچکی از نیاز خود را با ارز دولتی تامین می‌کنند و مابقی را آزاد خریداری می‌کنند؛ آیا دولت برنامه‌ای برای این موضوع دارد می‌گوید: به صورت کلان به مقدار کافی بیش از نیاز کشور نهاده‌های دامی تامین و وارد شده است؛ ذرت ماهیانه 600 تا 700 هزارتن نیاز کشور است که در ماه‌های پایانی سال این رقم افزایش می‌یابد و مصرف بالاتر می‌رود؛ در نتیجه آمارها به روز است و موجودی بازار مناسب است زیرا امسال بطور متوسط در خصوص دانه ذرت 25 درصد بیش از سال قبل واردات داشتیم.
براساس آمارها نیاز «دان» کشور سالانه بیش از 17 میلیون تن شامل بیش از 5 میلیون تن جو، 3.6 میلیون تن کنجاله سویا و 8.5 میلیون تن ذرت می‌شود بنابراین حجم مورد نیاز نهاده‌های مصرفی کشور تامین است اما چنانچه در واردات و ترخیص نهاده‌ها تاخیری داشته باشیم بطور حتم در این صنعت دچار مشکل خواهیم شد. اکنون کمبودی نداریم برای نهاده‌ها، بلکه بیش از نیاز هم در انبارها داریم زیرا بیش از نیاز، این محصولات وارد شده است. برخی از تجار و واسطه گران از خط قرمزها عبور کرده اند؛ در دو سه ماه اخیر گزارش‌هایی در خصوص تخلف‌هایی درخصوص فروش کنجاله سویا داشتیم که با قیمت‌های بالا به دست مرغداران و گاوداران می‌رسید؛ به همین دلیل در یک ماه اخیر وزیر جهاد کشاورزی دستورالعملی ابلاغ کرد که تمامی واردکنندگان موظفند تمامی نهاده‌های وارداتی را تحت نظر وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها عرضه کنند. در این خصوص، شرکت پشتیبانی امور دام کشور از ظرفیت و ذخایر احتیاطی و استراتژیک خود در یک ماه اخیر در سه مرحله فروش برای مرغداران و دامداران تخصیص داده است و فهرست توزیع به استان‌ها ابلاغ شده و سازمان جهاد استان‌ها موظفند به تمامی بهره‌برداران و مصرف‌کنندگان طبق فهرست و برنامه‌ریزی صورت گرفته نهاده عرضه کنند. بنابراین شرکت‌های خصوصی نهاده‌هایشان با نظارت دولت و وزارت جهاد کشاورزی توزیع می‌شود تا تولیدکنندگان دچار مشکل نشوند.
ضرورت ورود تعاونی‌ها به فرآیند واردات
معاون وزیر جهاد کشاورزی در پاسخ به این پرسش که آیا این یک مشکل اساسی نیست که عمده وارد‌کننده نهاده‌های دامی یک نفر یا شرکت است و می‌تواند به راحتی خللی در بازار ایجاد کند؟ به این نکته اشاره می‌کند: یک اشکال اساسی در صنعت دامپروری کشور وجود دارد؛ متاسفانه تشکل‌ها در همه رسته‌ها توانمند نشده‌اند و خودشان را ملزم به اعضای خود نمی‌دانند تا خدمت‌رسانی کنند. برخی از این تشکل‌ها در این زمینه ضعیف عمل کرده‌اند و تقریبا فعالیتشان تفاوت معناداری با صفر ندارد؛ یعنی اینها فکر نمی‌کنند تامین نهاده‌ها جز وظایف سازمانی‌شان است؛ درحالی که اگر بخواهیم زنجیره تولید را در نظر بگیریم، تامین نهاده‌ها و مدیریت تولید، فروش محصولات رصد و کنترل ونظارت بر عهده تشکل‌هاست که در این زمینه حلقه اول و آخر معمولا با مشکل مواجه است.
رضایی درباره حمایت دولت از ورود تشکل‌های تعاونی در این بخش می‌گوید: ورود تشکل‌ها به واردات فرآیند پیچیده‌ای نیست بلکه با شناسایی شرکت فروش در کشور مبدا، تامین، خرید و ثبت سفارش به بانک معرفی شوند و با تعییین بانک مبدا و مقصد واردات انجام می‌شود، منتهی این فرآیند زحمتی بر دوش تشکل‌ها است که نمی‌خواهند تقبل کنند. هیچ صنعت بخش خصوصی به جز کشاورزی وجود ندارد که انتظار تامین نهاده‌ها و مواد اولیه‌اش را از دولت داشته باشد.
او درباره این واقعیت که چرا با وجود عدم کاهش تولید، دولت برای تنظیم بازار ناچار به افزایش مجوز واردات گوشت قرمز حدود 260 هزارتن یعنی دو تا سه برابر سال گذشته کرده است، ؟ می‌گوید: بله درست است طبق آمارها کاهش تولید نداریم و برای تنظیم بازار تاکنون 260 هزارتن مجوز واردات گوشت قرمز صادر شده اما تنها 160 هزاتن گوشت گرم و سرد گوسفندی، گوشت گرم و منجمد گوساله و دام زنده گوسفندی قطعی و وارد کشور شده است. سال گذشته گوشت گوسفندی به دلیل ذائقه مردم مورد اقبال قرار گرفت بنابراین موجب تغییر در ترکیب واردات شد تا جایی که در سال 97بیش از 45 هزارتن گوشت گوسفندی وارد کشور شد درحالی که در سال 96 این میزان 16 هزارتن بوده است. امسال محدودیتی برای صدور مجوزهای واردات گوشت قرمز نداریم اما علت اینکه بخشی از مجوزها هنوز تامین و وارد کشور نشده، مشخص نیست. بخشی از قیمت گوشت قرمز حباب است بطوری که اگر قیمت دام زنده 40 هزارتومان هم باشد قیمت گوشت قرمز برای مصرف‌کنندگان باید بین 80 تا 83 هزارتومان محاسبه شود؛ بنابراین عرضه این محصول با رقمی بیش از نرخ مذکور گران فروشی است که البته بخشی از این موضوع به واسطه‌گری برمی‌گردد که باید جلوی آن را با کنترل و نظارت توسط دستگاه‌های نظارتی و قضایی گرفته شود. با واردات نزدیک 50 هزار راس واردات دام زنده حباب و جو روانی از بین می‌رود و پس از این شاهد آرامشی در بازار گوشت قرمز خواهیم شد.
