پایش فرونشست زمین در فرودگاه‌های کشور کلید خورد
فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) سالانه 4 تا 6 سانتی‌متر فرونشست دارد
گروه راه و شهرسازی|
پدیده فرونشست زمین معضلی است که گریبانگیر کلان‌شهرها شده و به نظر می‌رسد راه‌حلی برای رفع آن وجود ندارد. به گفته برخی کارشناسان فرو نشست می‌تواند حتی خطرناک‌تر از زلزله باشد. زیرا باعث از بین رفتن دشت‌ها، خشکسالی و نابودی کشاورزی می‌شود و بر اثرجاری شدن روان آب‌ها در سطح زمین شاهد وقوع سیل نیز خواهیم بود.
به گزارش «تعادل»، این موضوع با شروع فرونشست‌ها در تهران رنگ جدی به خود گرفت و توجه مردم کارشناسان و مسوولان به این سمت کشیده شد. در واقع سریال فروریزش‌ها و فرونشست‌های زمین در پایتخت با حادثه فروریزش زمین در خیابان پیامبر تهران در تابستان سال 95 کلید خورد. جایی که به‌دلیل حفاری مترو و درپی آن انفجار لوله‌های گاز، تصویر متفاوتی از مخاطرات شهری پیش چشم مسوولان و مردم گشود. البته فرونشست‌ها فقط محدود به تهران نمی‌شود و گزارش‌ها حاکی از آن است که هم‌اکنون دشت کبودرآهنگ همدان، ورامین، نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌ها و فرونشست قرار دارند. به گفته مسعود شفیعی، رییس سازمان نقشه‌برداری کشور طی بازه زمانی ۱۰ ساله، جنوب غرب تهران سالانه ۲۱تا ۲۲ سانتی‌متر فرونشست زمین داشته است.
منطقه جنوب غرب تهران (شهریار) حداکثر نرخ فرونشست سالانه با ۲۱ تا ۲۲ سانتی‌متر را به خود اختصاص داده و در بازه زمانی ۱۰ ساله (از سال ۸۱) میزان فرونشست این منطقه به ۲ متر رسیده است. به گفته شفیعی در مناطقی از استان قم نیز میزان فرونشست ۱۶ تا ۱۸ سانتی‌متر در سال ثبت شده است. محدوده رویداد فرونشست، جنوب شهر تهران و گستره‌های جنوبی و جنوب غرب آن را تا اراضی پایین دست ورامین و پیشوا تهدید می‌کند و زون فرونشست در جنوب شهر تهران افزون بر مناطق شهری تهران، نسیم‌شهر، صباشهر، اسلامشهر، باقرآباد، کهریزک، چهاردانگه و نصیرآباد را نیز در بر می‌گیرد.
بررسی‌ها نشان از این دارد که حدود 25 کیلومتر از طول کمربندی آزادگان، حدود 28 کیلومتر از طول اتوبان قم، حدود 21 کیلومتر جاده ساوه و بزرگراه بهشت زهرا که همگی این نقاط به عنوان اصلی‌ترین محورهای جابه‌جایی کالا و مسافر در استان تهران شناخته می‌شود، با پتانسیل فرونشست مواجه است.در کل، حدود 120 کیلومتر خط راه‌آهن و 25 کیلومتر از خطوط مترو، حدود 200 کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود 2300 کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، 2 انبار مواد نفتی و سوختی و 44 جایگاه پمپ بنزین و 15 جایگاه پمپ گاز، 7 ایستگاه گاز، 30 کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از 70 کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از 200 کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارد.
علاوه بر این، فرودگاه‌ها نیز یکی از مهم‌ترین نقاط استراتژیک هستند که در معرض فرو نشست قرار دارند. به گفته علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله‌شناسی وزارت راه و شهرسازی فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) سالانه 4 تا 6 سانتی‌متر نشست دارد، اما فعلا شرایط آن بحرانی نیست. در حالی که میزان نشست زمین در فرودگاه‌های اصفهان و کرمان بسیار بالا است. در فرودگاه مهرآباد نیز فرو نشست داریم که باید به سنسورها و دستگاه‌هایی مجهز شوند تا میزان فرونشست‌ها مشخص شود. زیرا فرودگاه‌ها از مکان‌های بسیار مهم و حیاتی کشور محسوب می‌شوند و امنیت آنها در اولویت قرار دارد. علی بیت‌اللهی نخستین کسی بود که خبر فرو نشست فرودگاه‌ها را اعلام کرد و از آن پس به بررسی زمین در این نقاط پرداخته است. او روز گذشته با اعلام خبر آغاز فاز دوم مطالعات آثار فرونشست در فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره)، گفت: فاز دوم مطالعات فرونشست با هدف ارزیابی‌های چشمی، بررسی اثر احتمالی فرونشست در ساختمان‌ها و غیره شروع و مقرر شد تا محل‌هایی برای نصب ایستگاه‌های دایمی برای کاهش فرونشست در فرودگاه‌ها به کار گرفته شود که اکنون در روزهای آغازین کار هستیم.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود ۶۰ فرودگاه در کشور فعال هستند که به دلیل رخداد پدیده فرونشست در کشور، انجام مطالعات آثار فرونشست در آنها ضروری است، گفت: فرودگاه‌ها به دلیل نوع کاربری که دارند الزاما در دشت‌ها و مناطق هموار و مسطح احداث می‌شوند. همچنین از آنجایی که در دشت‌های کشور، موضوع فرونشست زمین به دلیل مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی بالا است بنابراین می‌توان انتظار داشت که لاجرم فرودگاه‌های کشور تحت‌تاثیر فرونشست زمین قرار بگیرند.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی با اعلام این مطلب که فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) جزو نخستین فرودگاه‌هایی است که مطالعات آثار فرونشست زمین در آن عملیاتی و اجرایی می‌شود، از همکاری مناسب شرکت فرودگاه‌ها و شرکت شهرک فرودگاهی امام‌خمینی (ره) برای انجام مطالعات مشترک خبر داد و افزود: با شرکت فرودگاه‌ها و شرکت شهرک فرودگاهی امام خمینی (ره) هماهنگی و مذاکرات خوبی داشتیم. قرار شده است تا فرودگاه‌های کشور به ترتیب اولویت مورد مطالعاتی در خصوص آثار فرونشست قرار بگیرند.
عضو هیات‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یادآور شد: فاز اول مطالعات آثار فرونشست بر فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) که شامل مطالعات شناسایی فرونشست در فرودگاه فوق بود انجام شد. نتایج حاکی از آن بودند که اگرچه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) در زون فرونشست قرار دارد، اما اعداد و مقادیر آن اندک است و می‌توان تدابیری پیشگیرانه برای گسترش آن داشت. بر اساس اطلاعات به دست آمده فرودگاه فوق سالانه بین4 تا 6 سانتی‌متر فرونشست دارد.
بیت‌اللهی با یادآوری این مطلب که در قسمت‌های جنوبی شهر تهران، حدود ۲۵ سانتی‌متر فرونشست زمین رخ می‌دهد و فرونشست فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) در مقایسه با فرونشست‌های دیگر قابل کنترل است، اعلام کرد: فاز دوم مطالعات فرونشست با هدف ارزیابی‌های چشمی، بررسی اثر احتمالی فرونشست در ساختمان‌ها و غیره هم شروع شده است. مقرر شده است محل‌هایی برای نصب ایستگاه‌های دایمی برای کاهش فرونشست در فرودگاه‌ها به کار گرفته شود که در همین ایام و در روزهای آغازین کار هستیم که نتایج به محض، جمع‌بندی اطلاع‌رسانی می‌شود.
او با بیان اینکه آثار فرونشست برعکس زلزله چندان پیچیده نیست و می‌توان از گسترش آن جلوگیری کرد گفت: در خصوص فرونشست زمین کارهای مهندسی مناسبی می‌توان انجام داد تا خسارت‌های ناشی از آن به حداقل و حتی به صفر برسد. بیت‌اللهی انجام مطالعات و راهکارهای عملیاتی را در خصوص کاهش آثار فرونشست اقدامی فرا وزارتخانه‌ای خواند و پیشنهاد کرد تا وزارتخانه‌های نفت، نیرو و سایر وزارتخانه‌ها در این خصوص، به مطالعه بپردازند.
راهکارهایی برای کاهش خطرات
مدیر مرکز زلزله‌شناسی صرفه‌جویی در مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی را از جمله راهکارهای کاهش مخاطرات فرونشست زمین ذکر کرد و گفت: علاوه بر آن وزارت نیرو ظرف یک سال باید در میزان پروانه بهره‌برداری چاه‌های آب مجاز بازنگری کند و به مردم گزارش پیشرفت کار ارایه دهد. او مقابله با حفر چاه‌های غیرمجاز را از دیگر راهکارهای موثر در این زمینه عنوان کرد و افزود: وزارت جهاد کشاورزی نیز ظرف یکسال باید در کاشت نوع محصولات و باغات و به‌ویژه محصولات با مصرف بالای آب دخالت جدی کند، ضمن آنکه در مورد بسط شیوه‌های نوین آبیاری اقدام بسیار جدی به عمل آورد. علاوه بر این سازمان محیط زیست به‌عنوان حافظ محیط زیست کشور در این زمینه مسوولیت بسیار سنگینی دارد، دولت نیز باید برای پایش فرونشست کشور و مطالعات جدی‌تر آن حتما ردیف بودجه‌ای را اختصاص دهد.
