روح مدارس غیرانتفاعی در کالبد هیات‌امنایی‌ها
نزدیک به 10 سال از تصویب آیین‌نامه توسعه مشارکت‌‌های مردمی به شیوه مدیریت هیات امنایی در مدارس کشور می‌گذرد، مدارسی که قرار بود کیفیتی بیش از مدارس دولتی داشته باشد و به شیوه مشورتی اداره شود اما عملا شاهد آن هستیم که بسیاری از مدارس هیات امنایی تفاوت چندانی جز دریافت شهریه به بهانه‌های مختلف نسبت به مدارس دولتی ندارند، که آن هم خلاف قانون است چرا که این مدارس براساس قانون، دولتی بوده و دریافت هرگونه شهریه یا هزینه، براساس اساسنامه ممنوع است و دریافت کمک‌های مالی و جذب مشارکت‌ها برای توسعه و تجهیز به صورت اختیاری و داوطلبانه باید صورت بگیرد اما هیات امنایی‌ها در شرایط فعلی، حالتی مابین مدارس غیرانتفاعی و دولتی به خود گرفتند که نه خدمات و کیفیتی مانند غیرانتفاعی‌ها به دانش‌آموزان ارایه می‌کنند و نه مانند مدارس دولتی، بدون هزینه هستند. این گروه مدارس، بیش از آنکه در کیفیت خود تغییر ایجاد کنند از مسیر قانونی و هدف اولیه خود که مشارکت خیرین بود، دورافتادند و کلاس‌های فوق‌برنامه اجباری، اسم رمز آنها برای دریافت شهریه شد. البته مسوولان آموزش و پرورش معتقدند چنین موضوعی درست نیست، مدارس هیات امنایی، شهریه نمی‌گیرند بلکه هزینه کلاس‌های فوق برنامه را دریافت می‌کنند اما کارشناسان نظر دیگری دارندو به استناد قانون معتقدند، دریافت پول با هر عنوانی که باشد در این مدارس ممنوع است.
نرخ خدمات فوق‌برنامه داریم؛ شهریه نداریم
ممنوعیت دریافت هزینه از خانواده‌ها در مدارس هیات امنایی طبق اساسنامه این مدرسه‌ها در حالی است که روز گذشته مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش با تاکید بر اینکه در مدارس هیات امنایی «شهریه» ندارند، بلکه نرخ خدمات
«فوق برنامه» دریافت می‌شود. درباره این موضوع گفت: اصولادر مدارس هیات امنایی چیزی به نام «شهریه» نداریم، بلکه نرخ خدمات فوق برنامه است که قبل از ثبت نام در معرض دید اولیاء قرار می‌گیرد و از آن مطلع می‌شوند رسول پاپایی عنوان کرد: نرخ خدمات فوق برنامه هزینه اندکی است که مصوبه شورای آموزش و پرورش در هر استان و منطقه را دارد. در برخی استان‌ها در سال گذشته نرخ فوق برنامه حدود ۱۰۰ هزار تومان بود.او افزود: مدارسی داریم که دولتی هستند ولی شیوه مدیریت آنها به شیوه مشارکتی است؛ این مدارس با مدیریت به شیوه هیات امنایی اداره می‌شوند و کاملاً دولتی هستند. اشتباهی پیش آمده که این مدارس چون برای خدمات فوق برنامه هزینه دریافت می‌کنند، شاید نوع خاصی از مدارس باشند. در حالی که مدارس هیات امنایی، مدارس خاص نیستند، بلکه کاملا دولتی بوده و سبکی از مدیریت مشارکتی را پیاده‌سازی می‌کنند.
مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و اجرا در مدارس هیات امنایی را بر عهده سازمان مدارس غیردولتی دانست و گفت: سیاست کلی ما در بحث توسعه مدارس هیات امنایی توسعه کیفی به جای توسعه کمی است که این سیاست به اطلاع مدیران ما در استان‌ها ابلاغ شده است. به جای رشد کمی باید کیفیت این مدارس را بالا ببریم، زیرا مردم در این مدارس مشارکت مادی و معنوی دارند و حق آنهاست که فرزندشان در مدارس با کیفیت‌تری درس بخوانند البته عموماً خانواده‌ها تفاوت بین این مدارس و مدارس دیگر را متوجه هستند و استقبال خوبی از این مدارس دارند.
پاپایی افزود: بدون شک نواقصی هم وجود دارد و سطح کیفی همه این مدارس یکسان نیست اما به صورت کلی این مدارس عموما از امکانات و برنامه‌های آموزشی بهتری برخوردارند. در کل کشور حدود ۳۳۲۰ مدرسه هیات امنایی داریم که ۳۰۰ مورد آن در تهران است. یکی از محاسن مدارس هیات امنایی این است که برنامه عملشان در منطقه و سپس شورای آموزش و پرورش استان بررسی شده و نرخ خدمات فوق برنامه با توجه به پتانسیل و توان هر منطقه مشخص می‌شود.
پاپایی با بیان اینکه مرجع تصمیم‌گیری درباره نرخ هزینه خدمات فوق برنامه، شورای آموزش و پرورش است گفت: در این شورا علاوه بر حضور استاندار و فرماندار نمایندگان اولیاء و اساتید دانشگاه هم حضور دارند.وی با اشاره به آسیب‌شناسی از مدارس هیات امنایی در راستای توسعه کیفی گفت: بخشنامه‌ای در راستای توسعه کیفی آماده کرده‌ایم و اصراری نداریم بر تعداد هیات امنایی‌ها افزوده شود، اما اصرار داریم به لحاظ کیفیت ارتقاء یابند. اگر این بخشنامه ارسال شود، هر مدرسه هیات امنایی که با مدرسه عادی تفاوتی در کیفیت و سطح برنامه نداشته باشد مجوز هیات امنایی‌اش بر اساس ارزیابی‌هایی که صورت می‌گیرد لغو خواهد شد. با ارسال بخشنامه شاهد خواهیم بود که هیات امنا از حالت انفعال خارج شده و پویا می‌شود.
هیات‌امنایی‌ها عامل فاصله از عدالت آموزشی
در حالی که مدیرکل امور شوراها و مناطق آزاد تجاری وزارت آموزش و پرورش، نام نرخ خرید خدمات
فوق برنامه را جایگزین شهریه کرده و معتقد است سال گذشته این مبلغ حدود 100 هزارتومان بوده اظهارنظر خانواده‌ها و کارشناسان آموزش چیز دیگری است. آنطور که برخی خانواده‌ها می‌گویند در برخی از این مدارس به ویژه در مقطع متوسطه دوم بین دو تا پنج میلیون تومان شهریه دریافت می‌شود. مریم سلیمی، کارشناس آموزش و پرورش درباره این موضوع به «تعادل» گفت: هیات امنایی‌ها قرار بود تنها تفاوتی که با مدارس دولتی داشته باشد، سطح کیفیتشان باشد اما امروز شاهد آن هستیم که بیشتر از آنکه مدارس دولتی با کیفیت بهتر باشند، تبدیل به نوع کم کیفیتی از مدارس غیرانتفاعی شده‌اند. خلاف آیین‌نامه، شهریه می‌گیرند آن هم نه با عنوان شهریه بلکه به شیوه کاملا ظالمانه، برخی کلاس‌های درس عادی را به اسم فوق برنامه در ساعت کلاس‌های فوق برنامه برگزار می‌کنند و بابت آن از خانواده‌ها پول می‌گیرند. بارها شاهد بودیم در مدرسه‌ای بابت و ساعت کلاس درس عربی که در واقع یکی از دروس اصلی و اجباری بوده فقط چون در ساعت فوق‌برنامه برگزار شده، هزینه 400 هزار تومانی دریافت شده است.
او افزود: حالا تصور کنید آنطور که آموزش و پرورش می‌گوید در مقطع متوسطه دوم ساعت فوق برنامه از ساعت 12 ظهر باشد و ساعت کاری مدرسه تا 14، در این شرایط تمام واحدهای درسی که در این ساعت برگزار می‌شود با منطق مدارس هیات امنایی،
فوق برنامه بوده و برای هرکدام مبلغی دریافت می‌شود. قرار بود هیات امنایی‌ها از ظرفیت خیرین استفاده کنند و درآمدزایی داشته باشند، نه اینکه برای درآمدزایی مستقل از بودجه آموزش و پرورش دستشان در جیب والدین دانش‌آموزان باشد.
سلیمی بیان کرد: از طرف دیگر کارکرد هیات امنا معنای خود را از دست داده است. اگر از تمام مدارس هیات امنایی، پایش به عمل آید، شاهد آن هستیم که نحوه اداره اکثرشان نه بر اساس مشورت و رای هیات امناست و نه خانواده‌ها دخالتی در امور مدرسه داده می‌شوند، بلکه مانند تمامی مدارس عادی دولتی، یک مدیر واحد دارند که برای امور تصمیم‌گیری می‌کند. با وجود چنین شرایطی چرا باید هیات امنایی‌ها به کار خود ادامه دهند که نتیجه فعالیتشان تنها کاهش عدالت آموزشی و ایجاد حس تبعیض میان دانش‌آموزان باشد؟
