هنری که زیر پوست شهر نفس می‌کشد

فرقی نمی‌کند؛ روی دیوارهای بزرگ یا در کوچه‌های قدیمی و تاریک یا بر تن تیرهای چراغ برق شهر، دیگر چشم مان به دیدن گرافیتی عادت کرده است. هنری که ساده و بی‌ادعا زیر پوست شهر نفس می‌کشد و سعی می‌کند همگام و همراه دغدغه‌های مردمی باشد. انعکاس دغدغه‌های اجتماعی و واکنش سریع و گاهی اعتراضی به موضوعات روز باعث شده که هنر گرافیتی در سال‌های اخیر جای خود را در میان مردم باز کند. برخلاف فضای گالری‌ها و نمایشگاه‌های هنری، در هنر گرافیتی نام هنرمند یا ارزش مادی اثر چندان اهمیتی ندارد، بلکه مهم این است که ارتباطی مستقیم و بدون واسطه میان مردم و هنرمندانی که اغلب نام و هویت‌شان پنهان است، برقرار شود. هنرمندان گرافیتی‌کار معمولاً به دلیل مسائل امنیتی هویت خود را مخفی نگه می‌دارند و به‌صورت ناشناس کار می‌کنند؛ البته بعضی از طرح‌های گرافیتی که در آنها به مسائل خاصی اعتراض می‌شود، در بیشتر کشورهای دنیا، به سرعت از دیوارهای شهر پاک می‌شوند و اثری از آنها باقی نمی‌ماند. هرچند شبکه‌های اجتماعی واسطه‌ای است برای تماشای برخی از این طرح‌های اعتراضی که در کوچه‌های کم‌رفت و آمد، همچنان جا خوش کرده‌اند. در همین راستا بهنام کامرانی ـ هنرمند هنرهای تصویری و استاد دانشگاه ـ در گفت‌وگویی با ایسنا درباره جایگاه هنر گرافیتی می‌گوید: گرافیتی شهری در حوزه و چارچوب خودش قابل بررسی است و مقالات مهمی هم در سال‌های اخیر در این زمینه نوشته شده است و نظریه‌پردازهای مهم درباره اینکه چطور گرافیتی به عنوان وجدان بیدار هنرمندان شهری عمل می‌کند و به نوعی حیات خلوت قشر پولدار را به هم می‌زند، نوشته‌اند. او با بیان اینکه «خاستگاه گرافیتی، اعتراضی است»، ادامه می‌دهد: گرافیتی هنر اقلیت‌ها است. اقلیت از هر نوعی از جنسیت و طبقه اجتماعی گرفته تا هر موضوع دیگری. در ایران نیز گرافیتی ویژگی‌های خاص خودش را دارد. گرافیتی در جوامع غربی بیشتر در سطح پایین شهر دیده می‌شود، اما در ایران، گرافیتی‌ها اغلب در مرکز شهر به چشم می‌خورند. این استاد دانشگاه یادآور می‌شود: گرافیتی در این سال‌ها دچار تغییراتی شده است و امروز خیلی از هنرمندان گرافیتی‌کار آثارشان را در گالری‌ها عرضه می‌کنند یا اینکه در فضاهایی که شهرداری تعبیه کرده است، آثارشان را ارایه می‌دهند. به هر حال در گرافیتی وندالیسم (تخریب اموال عمومی) نیز وجود دارد و به همین خاطر هم در همه جای دنیا شهرداری‌ها تلاش کرده و می‌کنند که گرافیتی‌ها را در شهر سازماندهی کنند.

کامرانی هنر گرافیتی را در اصل یک هنر اعتراضی می‌داند و می‌گوید: در دوران انقلاب نیز گرافیتی‌ها به جنبش انقلاب کمک می‌کنند. الان در گرافیتی‌ها هم جنبه‌های شهری وجود دارد و هم جنبه اعتراضی آن دیده می‌شود؛ به عنوان مثال وقتی شهرداری بیلبوردهای «نگارخانه‌ای به وسعت یک شهر» را کار کرده بود، یک هنرمند گرافیتی به نام بلک هند (Black Hand) تصویری از کارتون خواب‌ها را کشید و کنار آن نوشت نگارخانه‌ای به وسعت یک شهر. گاهی هم گرافیتی‌ها نسبت به برخی جریان‌های اجتماعی هشدار می‌دهند.