آیا موج جدید صادرات غیرنفتی به راه خواهد افتاد؟
با افزایش فشار تحریم‌ها عملا بخش مهمی از صادرات نفتی ایران حذف شده است و صادرات غیرنفتی نقش مهم‌تری برای تأمین ارز کشور بازی می‌کند. تا حدود دو سال قبل نقش صادرات بیشتر تأمین تقاضای مورد نیاز تولید بود اما از اواخر سال 96 وظیفه صادرات بیش از هر چیز موضوع تأمین ارز بود. حتی اخیرا غلامرضا پناهی در اتاق بازرگانی اصفهان این مساله را مطرح کرد که صادرات بدون ارزآوری برای اقتصاد بی‌فایده است.
هرچند صادرکنندگان این دیدگاه را قبول ندارند و بخش مهمی از صادرات تحت تأثیر سیاست‌های ارزی قرار گرفت اما در ماه‌های اخیر با التیماتوم دولت بخش مهمی از ارز تا 31 تیر ماه به کشور بازگشت. با این وجود برای ادامه کار نیاز به یک تصمیم جدی‌تر وجود دارد و احتمالا صادرات بیش از گذشته نیاز به حمایت دارد. با ایجاد ساختار جدید در وزارت صنعت، معدن و تجارت همه نگاه‌ها به نحوه سیاست‌گذاری این نهاد جدید جلب شده است.
بگذارید ارز به هر روشی بازگردد
در همین رابطه عضو اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه دلایل محقق نشدن رفع تعهد ارزی از سمت صادرکنندگان متعدد است؛ یکی از مهم‌ترین دلایل آن را شفاف نبودن بخشنامه‌ها دانست و افزود: بخشنامه‌هایی که در آن به تعهدات اشاره شده، مشخص نمی‌کند که صادرکنندگان باید چه قسمتی از صادرات خود را در نیما عرضه کنند.
بهادر احرامیان در ادامه با بیان اینکه مسائل داخلی شرکت‌ها در این موضوع بی‌تاثیر نبوده افزود: تحریم‌ها و تاخیر در برگشت پول نیز در این زمینه تاثیر گذاشته است.
احرامیان با تاکید بر اینکه برنگرداندن ارز در اشلی که مد نظر دولت است رخ نمی‌دهد افزود: تولید برای صادر کننده هزینه‌هایی را در بر داشته است. طبیعتا برای اینکه بتواند هزینه‌های خود را پوشش دهد باید ارز را به داخل کشور باز گرداند تا بتواند به فعالیت خود ادامه دهد. همین دلیل نشان می‌دهد امکان ندارد ارز به داخل کشور باز نگردد.
مدیرعامل فولاد یزد معتقد است که اگر دولت اجازه بدهند صادرکنندگان از طریق کانال‌های که وجود دارد فعالیت خود را پیش ببرند نتیجه مطلوب‌تری حاصل خواهد شد افزود: همین حالا هم ارز به داخل کشور برمی‌گردد به همین دلیل بهتر است دولت خیلی روی این موضع تاکید نداشته باشد. احرامیان خاطرنشان کرد در این شرایط تحریمی این اتفاقات می‌تواند به بسته‌تر شدن محدود کار بینجامد تا اینکه گره‌ای را باز کند. از طرف دیگر نیز بر حجم صادرات تاثیر خواهد گذاشت چون مزید بر علت شده و بحران ارزی را تشدید می‌کند.
فرصت کاهش ارزش پول از میان رفته است
هرچند نظر احرامیان در حقیقت نظر بخش قابل توجهی از فعالان بخش خصوصی است اما دولت این نگاه را ندارد و حداقل ارایه نیمی از ارز در نیما کف خواسته دولت است. صادرات در سال پیش فرصت استفاده از (devaluetion money) را داشت اما عملا از این فرصت به درستی استفاده نشد و بخش قابل توجهی از صادرات که توجیه اقتصادی پیدا کرده بود تحت تأثیر سیاست‌های تجاری قرار گرفت. هرچند بعضی کارشناسان هم افت ارزش پول ملی ایران را متفاوت از (devaluetion money) می دانستند و معتقد بودند اتفاقات رخ داده در ایران تفاوتی بنیادین با افت یک‌باره ارزش پول ملی داشته و روی صادرات کالا در کشور‌های مبتلا اثرات سویی داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل بروز این اثر سو، آماده نبودن فضای اقتصاد ملی برای وفق‌پذیری با شرایط جدید است.
در هر صورت مشکل صادرات ایران مانع استفاده از این فرصت شد و در عین حال فشار تحریم‌ها در ماه‌های گذشته بیشتر شده است. در این رابطه رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران با اشاره به اینکه پس از توافق برجام، صادرات کالاهای سنتی از ایران به ایالات متحده امریکا رشد پیدا کرد، افزود: طی یک سال گذشته و به دنبال خروج دولت فعلی امریکا از برجام، صادرات غیرنفتی ایران به این کشور بطور کامل قطع شده است.
محمد لاهوتی همچنین رقم واردات ایران از امریکا طی ماه‌های اخیر را ناچیز دانست و گفت: عمده واردات ایران از ایالات متحده مربوط به دارو و کالاهای پزشکی می‌شود که با وجود معافیت این کالاها از تحریم، امریکا همچنان در مبادلات کالایی این بخش نیز کارشکنی می‌کند.
سید رضی حاجی آقامیری دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز با تاکید بر اینکه صادرات فرش از ایران به امریکا متوقف شده است، گفت: امکان صادرات فرش ایران جزو شروطی بود که در تعهدنامه برجام گنجانده شده بود اما با خروج ترامپ از این توافق‌نامه، در حال حاضر صادرات فرش ایران به ایالات متحده امریکا تقریبا به صفر رسیده است. به گفته این فعال اقتصادی در حوزه تجارت فرش، طبق قانونی که در زمان باراک اوباما رییس‌جمهور سابق امریکا مصوب شد، فرش در فهرست سیاه تحریم‌ها قرار گرفت و حتی امکان صادرات فرش ایرانی از دیگر کشورها به این بازار نیز محدود شده بود اما توافق‌نامه برجام فرش را از فهرست تحریم خارج کرد و پس از اجرای این توافق‌نامه، سالانه بین 80 تا 100 میلیون دلار فرش از ایران به ایالات متحده امریکا صادر می‌شد.
ساختار جدید وزارت صمت چه خواهد کرد؟
خطر محدود شدن صادرات غیرنفتی کاملا جدی است و سیاست‌های امریکا و فشار برای بازگشت ارز عملا باعث مشکلات زیادی برای صادرکنندگان شده است. در چنین شرایطی جلوگیری‌های گاه و بیگاه به بهانه تنظیم بازار به مشکلی جدی‌تر بدل شده است.
در این شرایط طبیعتا ساختار جدیدی که در وزارت صنعت، معدن و تجارت شکل گرفته است ماموریت مهمی برای بازگشت صادرات بر ریل خود و در عین حال مدیریت بازار داخل دارد. بخش مهمی از منابع ارزی کشور به خاطر سیاست میخ کوب کردن ارز مرجع به روی دلاری 4200 تومان به هدر رفته است و مشخص نیست دقیقا چه الگویی را قائم مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان الگوی تجاری کشور در پیش خواهد گرفت. عدم توجه رییس سابق سازمان توسعه تجارت به هشدارهای تجار و اداره سازمان توسعه تجارت توسط سرپرست در چند ماه گذشته باعث شده است که صدای صادرکنندگان چندان شنیده نشود و بانک مرکزی ابتکار عمل را در دست گیرد اما باید دید با تغییر جدید رخ داده آیا مشکل حل خواهد شد؟
