تمایل عربی به تعامل با ایران

تحولات اخیر خاورمیانه و موضع‌گیری دولت‌های عربی از دید بسیاری از تحلیلگران نشان‌دهنده گرایش این دولت‌ها به تنش زدایی با تهران است.

ایرنا با بیان این مطلب در گزارشی افزود: طی هفته‌های اخیر و در پی وقوع مجموعه‌ای از تحولات در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، نشانه‌هایی از حرکت احتمالی ایران و کشورهای عرب منطقه به سوی تنش‌زدایی به چشم می‌آید. در این راستا امارات به تازگی تلاش‌هایی برای حل و فصل اختلافات و تعامل با تهران صورت داده است. عربستان هم در این زمینه سیگنال‌های مثبتی را برای گفت‌وگو با ایران ارسال کرده است.

   چرایی تمایل به تعامل با ایران

به نوشته تارنمای شبکه «الحره» امریکا، بادهای تندی که طی هفته‌های گذشته بر فراز آب‌های خلیج فارس و تنگه هرمز شروع به وزیدن کرد، مانع از رد و بدل شدن پیام‌های دوستانه میان کشورهای ساحل خلیج فارس نشد. امارات در این زمینه پیشتاز بود و در برابر حمله به نفتکش‌ها در بندر الفجیره سکوت اختیار کرد و ایران را در این زمینه متهم نکرد. تهران این اقدام را نشان‌دهنده حسن نیت امارات و تمایل این کشور برای دور شدن از تنش‌ها به شمار آورد. همچنین امارات با اعزام وزیر امور خارجه خود به روسیه، از مسکو خواست برای کنترل تنش‌ها در خلیج فارس تلاش کند.

افزون بر این، ابوظبی اعلام کرد که نیروهای خود را از یمن خارج خواهد کرد. این نشان‌دهنده در پیش گرفتن راهبرد صلح به جای اصرار بر گزینه نظامی در یمن است. در عرصه اقتصادی نیز گزارش‌ها نشان از این دارد که ایران و امارات برای تسهیل انتقال اموال از طریق بانک‌ها و شرکت‌های صرافی دو کشور تمایل مشترکی دارند. در این شرایط تردیدی نیست که عربستان سعودی با نگرانی‌هایی روبرو است. در نتیجه عقب‌نشینی امارات از یمن و تنها ماندن عربستان در یمن، ریاض با آزاد‌سازی بدون شرط کشتی ایرانی و استقبال از حاجیان ایرانی با دسته گل حسن نیت خود را درباره روابط با ایران نشان داده است.

اگرچه هنوز محتوای پیام‌های عربستان کاملا مشخص نیست اما اظهارات مقام‌های ایران مبنی بر تمایل عربستان برای تعامل با ایران و تاکید مقام‌های ایران مبنی بر آمادگی برای تعامل با سعودی‌ها و همچنین اظهارات «عبدالله المعلمی» نماینده عربستان در سازمان ملل درباره تمایل عربستان درباره تنش زدایی با ایران بیانگر این است که بادهای تازه‌ای در منطقه خلیج فارس به سود روابط ایران با کشورهای عربی در حال وزیدن است. مسائلی مانند شکست ائتلاف کشورهای حمله به یمن، تبدیل گروه انصارالله یمن به تهدیدی برای عربستان و امارات، نگرانی کشورهای عربی از تبدیل شهرها و تاسیسات آنها به عنوان میدان‌های نبرد در هرگونه جنگی، نگرانی همپیمانان امریکا از چشم پوشی امریکا از این کشورها در هرگونه تنش و پافشاری ترامپ برای مذاکره با ایران، شکست امریکا در ائتلاف‌سازی علیه ایران سبب شده است که کشورهای منطقه‌ای برای کاهش تنش‌ها تلاش کنند.

«عبیر الکاید» استاد علوم سیاسی دانشگاه واشنگتن به روزنامه «العربی ۲۱» مصر گفت ایران تلاش می‌کند به دلیل ارتباط جغرافیایی و تاریخی روابط خود با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را ترمیم کند. سفر اخیر ظریف به کویت با هدف تقویت همکاری نظامی، امنیتی، تجاری و کنترل تنش‌ها در منطقه صورت گرفت. سیاست ایران روی برقراری صلح با کشورهای عربی متکی است. ایران موفق شده است با برقراری کانال‌های گفت‌وگو با اروپا و کاهش تنش‌ها با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس جنجال آفرینی‌های امریکا را خنثی سازد. این موضوع در انعقاد توافق با امارات با هدف همکاری درباره امنیت دریایی در تنگه هرمز خود را نشان داده است. شرط‌بندی سعودی‌ها و اماراتی‌ها روی تحریم‌های امریکا علیه ایران با شکست روبرو شده است. هرگونه نزدیکی ایران با کشورهای عربی به تنش‌ها پایان خواهد داد. هرگونه توافق و آشتی میان ایران و کشورهای عربی مصیبت راهبردی برای امریکا به شمار می‌رود که به بهانه تهدیدهای ایران به دنبال باج خواهی از کشورهای عربی است. با وجود افزایش نفوذ ایران در عراق، سوریه و یمن کشورهای عربی تمایلی برای تنش با ایران ندارند و امضای توافق عدم تعرض به سود کشورهای عربی است.

به نوشته شبکه خبری «الجزیره» قطر، به نظر می‌رسد کشورهای قطر، کویت و عمان مدت‌های طولانی است که نقش ایران به عنوان یک بازیگر محوری در منطقه را پذیرفته‌اند. قطر در هنگام محاصره توسط کشورهای عربی از روابط خود با ایران استفاده و کالاهای اساسی مورد نیاز خود را از ایران وارد کرد. همچنین ایران و قطر در پارس جنوبی دارای منابع گازی هستند. در نتیجه چنین موضوعی، دوحه منافع خود را در تنش میان امریکا و ایران نمی‌بیند. زیرا این موضوع در تولید گاز قطر و بسته شدن تنگه هرمز و صادرات گاز قطر تاثیرگذار است. عمان هم از قدرت یابی عربستان در منطقه نگران است. پیش از این هم این کشور عربستان را به عقب‌نشینی از شورای همکاری خلیج فارس تهدید کرده است. همچنین این کشور از جنگ افروزی عربستان و امارات در یمن هم ناخرسند است و آینده این جنگ را برای خود خطرناک می‌داند. با وجود این نگرانی‌ها و با در نظر گرفتن مسائل جغرافیایی و حضور ایران و عمان در دو طرف تنگه راهبردی هرمز مسقط همواره تلاش کرده است با ایران روابط گرمی داشته باشد. کویت هم اعتماد چندانی به رهبری شورای همکاری خلیج فارس توسط عربستان ندارد.

حمله عراق به کویت و ساختار جمعیتی کویت و به ویژه حضور شیعیان در این کشور سبب شده است کویت گفت‌وگو و دیپلماسی را تنها راه برای حل تنش‌ها با ایران به شمار آورد. همچنین کویت برای صادرات نفت خود نیاز به تنگه هرمز دارد.

    گفت‌وگوی کشورهای عربی با ایران  

یک ضرورت

به نوشته روزنامه «الاخبار» لبنان، ماجراجویی علیه ایران اصلی‌ترین موضوع در دوران «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان برای توجیه افکار عمومی بود. اقدامات رسانه‌های داخلی و خارجی عربستان، اقدامات کادر وزارت امور خارجه این کشور و پادشاه و ولیعهد عربستان علیه ایران سبب شده است آغاز گفت‌وگوی آشکار میان عربستان و ایران برای ریاض سخت باشد. کینه‌توزی مداوم نظام سعودی علیه ایران و دشمن تاریخی معرفی کردن ایران و تهدید به انتقال دامنه نبرد به داخل ایران بطور هدفمند فرصت دیدار و گفت‌وگو میان دو کشور را از بین برده است. با در نظر گرفتن همه مسائل ژئو استراتژیک، امنیتی و اقتصادی گفت‌وگوی ریاض و تهران یک ضرورت مشترک است و بازی عربستان در سال‌های گذشته برای به تعویق انداختن گفت‌وگو غیرمنطقی بود که به خاطر مسائل داخلی و خارجی صورت می‌گرفت.

روزنامه الکترونیکی «رای الیوم» در گزارشی به قلم «عبد الفتاح علی البنوس» نوشت: رژیم اسراییل و امریکا با استفاده از موضوع ایران هراسی نزد کشورهای عربی به ویژه امارات و عربستان تلاش می‌کنند از این کشورها باج خواهی کنند. امریکا و اسراییل برای پیش بردن این طرح خود از برگ‌های بسیاری از جمله اختلافات مذهبی استفاده می‌کنند. آنها با سوءاستفاده از تحولات سیاسی عراق، لبنان، سوریه، یمن و فلسطین و پایداری جریان‌های شیعی در این کشورها تلاش می‌کنند این تحولات را برای وهابیت به عنوان تهدیدی تلقی کنند. اما نزدیک شدن کشورهای عربی به ایران می‌تواند همه توهم‌ها امریکا و اسراییل را از بین ببرد. دشمنی با ایران برای خرسندسازی امریکا حماقتی بیش نیست. عقل و منطق اقتضا می‌کند که نزدیکی کشورهای عربی با ایران به ویژه در شرایطی که امریکا به دنبال اجرایی‌سازی طرح «معامله قرن» است، در اولویت قرار گیرد.