پاسکاری رمز ارزها بین بانک مرکزی و وزارت ارتباطات

گروه دانش و فن |

پس از ابلاغیه بانک مرکزی در خصوص ممنوعیت فعالیت رمزارزها، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عنوان کرد با ابطال این ابلاغیه، سازمان فناوری اطلاعات و سازمان بورس و اوراق بهادار سند توسعه‌ای را برای رمزارزها تدوین خواهند کرد و اما به نظر می‌رسد هنوز تصمیم نهایی درباره آینده ارزهای مجازی گرفته نشده یا این تصمیم هنوز اعلام نشده است.

ارزهای مجازی دیجیتال در ماه‌های اخیر به لحاظ استفاده از فناوری‌های نوین مورد توجه مسوولان بانکی و ارتباطی کشور قرار گرفته‌اند؛ البته داستان رمزارزها از سال گذشته در ایران به صورت جدی‌تر مطرح شد و حتی بانک مرکزی آیین‌نامه رمزارزها را منتشر کرد، اما این روند نیمه‌تمام ماند و تصمیم قطعی در خصوص آن گرفته نشد. اکنون با ورود دستگاه‌های دولتی به این امر، فعالیت در حوزه رمزارزها برای مردم نیز شناخته‌شده‌تر شد و افراد بیشتری به این حوزه ورود کردند. در صدر ارزهای دیجیتال، بیت‌کوین قرار دارد که از افراد معمولی با مصرف برق خانگی تا شرکت‌هایی با مصرف برق صنعتی را به خود مشغول کرده است و با یک جست‌وجو در فضای اینترنت می‌توان به سایت‌هایی رسید که نسبت به فروش دستگاه‌های استخراج ارز با عنوان ماینر و خرید و فروش ارز دیجیتالی اقدام می‌کنند.

از طرفی در ماه‌های اخیر، استخراج بیت‌کوین به یکی از خبرسازترین موضوعات مشترین بین حوزه نیرو و فناوری اطلاعات تبدیل شد. بطوری که با افزایش مصرف برق، از طرف وزارت نیرو اعلام شد که برق ارزانی که در ایران برای فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی عرضه می‌شود، برای سرمایه‌گذاران بیت‌کوین بسیار به‌صرفه بوده و موجب هجوم آنها به ایران شده است تا با استفاده از موقعیت موجود اقدام به استخراج ارزهای مجازی کنند. اما از آنجایی که طبق آمار و ارقام منتشرشده از سوی وزارت نیرو، قیمت استخراج هر بیت‌کوین در جهان ۷۰۰۰ دلار است و برای هر بیت‌کوین ۷۲ هزار کیلووات ساعت برق مصرف می‌شود، این میزان برق به اندازه مصرف ۲۸ مشترک است و علت افزایش برق در ماه‌های اخیر هم همین موضوع است؛ هرچند برخی از فعالان حوزه تولید برق، نقش ماینینگ و بیت کوین در بحران تولید برق در کشور را رد کردند اما وزارت نیرو بر آن شد که با استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال برخورد کند. وزارت نیرو حتی عنوان کرد از آنجا که در ساعت اوج مصرف، محدودیت‌ها سنگین‌تر است، فعالان این حوزه باید به صورت مدیریت‌شده و شناخته‌شده به شبکه متصل باشند و نه به صورت مخفیانه و در نقاطی که امکان رصد آنها وجود ندارد. اما در گیرودار تصمیم وزارت نیرو درباره چگونگی برخورد با فعالان ارزهای مجازی، بانک مرکزی مهر ممنوعیت را بر فعالیت متعاملان ارز مجازی زد. بدین‌ترتیب بانک مرکزی در ابلاغیه 19 تیر ماه، با استناد به قانون پولی و بانکی کشور (مصوب سال ۱۳۵۱ و اصلاحات بعدی آن) که تولید و انتشار پول رایج و تعیین ابزارهای پرداخت را در انحصار بانک مرکزی قرار داده است، این بانک ضمن تاکید مجدد به فعالان حوزه پولی و بانکی کشور مبنی بر رعایت و اجرای مصوبه سی‌امین جلسه شورای عالی مبارزه با پولشویی در خصوص رمزارزها و با اشاره به مخاطرات ناشی از معرفی و استفاده از رمزارزها، نکاتی را اعلام کرد. بنا بر این ابلاغیه، اعلام شد انتشار رمز ارز با پشتوانه ریال، طلا و فلزات گران‌بها و انواع ارز در انحصار بانک مرکزی است. همچنین تشکیل و فعالیت اشخاص برای ایجاد و اداره شبکه پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیره بلوک، از نظر این بانک، غیرمجاز محسوب می‌شود. بانک مرکزی حق پیگرد قانونی اشخاصی که با نادیده گرفتن مقررات، به ایجاد و اداره شبکه اقدام یا نسبت به آن تبلیغ می‌کنند را برای خود محفوظ می‌داند. بانک مرکزی همچنین اعلام کرد موضوع استخراج رمز ارزهای جهان روا و شرایط آن در کمیسیون اقتصادی دولت در حال بررسی است و پس از اتخاذ تصمیمات لازم، ضوابط آن مطابق با مقررات و مصوبه فوق ابلاغ می‌شود و هرگونه ضرر و زیان ناشی از فعالیت بر اساس شبکه‌های پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیره‌ای بلوک و کسب و کارهای مرتبط با آن، متوجه ناشران، پذیرندگان و متعاملان آن است.

نمی‌توان از اشاره این موضوع صرف‌نظر کرد که پرداختن به حوزه ارزهای مجازی و بیت‌کوین، پدیده تازه‌ای است که نه تنها در ایران، بلکه در همه جای دنیا شفافیت کاملی درباره آن وجود ندارد. درواقع به نظر می‌رسد هنوز قانون جامعی برای برخورد با ارزهای مجازی در همه کشورها تصویب نشده است؛ برای مثال در برخی کشورها مانند امریکا، روسیه و چین در ابتدا ممنوعیت‌هایی برای آن اعمال کردند اما به تدریج زمانی که متوجه شدند معماری این نرم‌افزار و شبکه به گونه‌ای است که این ممنوعیت‌ها روی آن اثر ندارد، سیاست‌های خود را تغییر دادند یا برخی کشورها مانند سوییس و کشورهای کوچک اروپایی از ابتدا رویکرد مثبتی به آن داشتند. محمدجواد آذری‌جهرمی- وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- دوم مرداد از تلاش برای امکان قانونی شدن بیت‌کوین در کشور گفته بود، زیرا به اعتقاد برخی از دولتی‌ها، استفاده صادرکنندگان و وارد‌کنندگان از رمز ارز (بیت‌کوین)، امکان جدیدی برای روان‌سازی و گسترش مبادلات در شرایطی است که برخی تهدیدهای تحریمی فشار‌هایی را در برخی قسمت‌ها وارد می‌کنند. از طرفی اگرچه به نظر می‌رسد مسوولان در وزارت نیرو یا بانک مرکزی تمایل چندانی به استخراج بیت‌کوین توسط فعالان این حوزه ندارند، در مقابل مسوولان حوزه ارتباطی کشور علاقه زیادی به این موضوع نشان می‌دهند. حتی وزارت صنعت هم در این مورد با این اعتقاد که تولید بیت‌کوین مزایا و معایب فراوانی دارد و باید در این خصوص همه جوانب آن دیده شود، استخراج ارزهای دیجیتال را به عنوان یک صنعت شناسایی کرد.

همچنین امیر ناظمی- رییس سازمان فناوری اطلاعات- از تدوین مصوبه هیات دولت برای استخراج رمزارز در راستای شناختن استخراج رمزارزها به عنوان یک صنعت خبر داد که در نهایت 13 مرداد، آیین‌نامه استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده ابلاغ شد. به واسطه این آیین‌نامه اعلام شد «استفاده از رمزارزها (فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده) صرفاً با قبول مسوولیت خطرپذیری (ریسک) از سوی متعاملان صورت می‌گیرد و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نبوده و استفاده از آن در مبادلات داخل کشور مجاز نیست. براساس این مصوبه، استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری شده رمزارزها (ماینینگ) با اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجاز است. همچنین سازمان ملی استاندارد ایران موظف است با همکاری وزارت‌خانه‌های نیرو و ارتباطات و فناوری اطلاعات، برچسب انرژی و استانداردهای کیفیت توان الکترونیکی و استانداردهای فناورانه مرتبط برای تولید و واردات تجهیزات فرآورده‌های پردازش رمزنگاری شده رمزارزها (ماینینگ) را تدوین و ابلاغ کند.» البته یکی از موارد این آیین‌نامه که مورد انتقاد وزارت ارتباطات قرار گرفت، بند مربوط به نحوه تعیین قیمت برق بود، زیرا به اعتقاد این وزارتخانه قیمت برق را باید عرضه و تقاضا تعیین کند و نباید برای آن قیمت مصوب تعیین شود. این آیین‌نامه همچنین فعالان حوزه رمزارز در ایران را اقناع نکرد تا جایی که مطرح شد در نظر گرفتن تعرفه صادراتی از سوی هیات دولت برای ماینینگ‌ها، مهر پایانی بر این فعالیت بخش خصوصی در کشور است.

در عین حال، مسوولان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، همواره به موضوع رمزارزها دید مثبتی داشتند و با وجود اینکه خرید و فروش رمزارزها از سوی بانک مرکزی ممنوع اعلام شده یا درباره استخراج بیت‌کوین همواره مناقشاتی وجود داشته است، اما به نظر می‌رسد وزارت ارتباطات به دنبال راهی برای بهره‌گیری از منافع این فناوری است. طی آخرین اظهارنظرها، محمدجعفر نعناکار -مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات- روز یکشنبه در صفحه توییتر خود اعلام کرد «ابلاغیه بانک مرکزی درباره رمزارزها باطل و قرار شده با همکاری سازمان فناوری اطلاعات ایران و سازمان بورس و اوراق بهادار سند توسعه‌ای برای نشر کریپتوها تدوین و ابلاغ شود.»

هرچند این موضوع توسط بانک مرکزی تایید نشد و حتی شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران، اعلام کرد این خبر صحت ندارد، اما نهایتا این خبر توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شد. در این شرایط به نظر می‌رسد هنوز بخش‌های بالادستی درباره چگونگی برخورد با ارزهای مجازی به اجماع نظر نرسیده‌اند، از طرفی بانک مرکزی به واسطه قانون پولی و بانکی کشور، خود را رگولاتور ارزهای مجازی می‌داند و در مقابل، بهره‌گیری ارزهای مجازی از فناوری روز بلاک‌چین، وزارت ارتباطات را بر آن داشته که به این حوزه وارد شود و البته هنوز مشخص نیست تصمیم نهایی درباره نحوه ادامه فعالیت رمزارزها چیست و توسط کدام نهاد گرفته می‌شود.