فرصت ویژه عملیات بازار باز برای بازار سرمایه
اجرایی شدن عملیات بازار باز که از سوی بانک مرکزی با تعیین اعضای کمیته اجرایی وارد فاز تازه‌تری شد می‌تواند به فرصت ویژه‌ای برای بازار سرمایه در جهت مشارکت در اجرای یک سیاست پولی و مالی بنیادی شود. به گزارش ایبِنا، با اعلام بانک مرکزی در خصوص تعیین اعضای کمیته اجرایی عملیات بازار باز و آغاز به کار این کمیته، رسما این سیاست جدید وارد فاز عملیاتی شد تا بتواند اهداف تازه‌ای را در حوزه بازار پول در اقتصاد ایران عملیاتی کند. بر اساس این گزارش، در تعاریف آکادمیک عملیات بازار باز به خرید و فروش اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی گفته می‌شود، که توسط بانک‌های مرکزی کشورها عملیاتی می‌شود به‌طوری که خرید اوراق از سوی سرمایه‌گذاران به سیستم بانکی پول تزریق می‌کند که زمینه ساز رشد اقتصادی را فراهم می‌کند. گفتنی است که در عین حال، عملیات بازار باز در کنار نرخ تنزیل و ذخیره لازم یکی از ابزارهای اصلی سیاست‌های پولی کشورهاست. هر چند که عملیات بازار باز می‌تواند اهداف متفاوتی را دنبال کند به‌طوری که در بسیاری از کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل نرخ تورم است که این کنترل از طریق عملیات بازار باز صورت می‌گیرد. در کشورهایی که نرخ برابری ارز را کنترل می‌کنند، عملیات بازار باز با هدف کنترل نرخ ارز صورت می‌گیرد.
فرآیند عملیات بازار باز
به صورت ساده‌تر فرآیند عملیات بازار باز به این صورت است که در مواقع افزایش یا «کاهش» تقاضای ذخایر بانک‌ها که احتمال انحراف نرخ سود بازار بین بانکی «قیمت ذخایر» از میزان هدف‌گذاری وجود دارد، بانک مرکزی از طریق خرید یا «فروش» اوراق بهادار و عرضه «جمع‌آوری» ذخایر، نرخ سود بازار را به حول و حوش نرخ سیاستی هدف‌گذاری شده هدایت می‌کند. در عین حال طبق بند ۲ قسمت «م» تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۸ به دولت اجازه داده شد تا در صورت اجرای عملیات بازار باز و وثیقه‌گذاری اوراق مالی اسلامی دولتی از بانک‌ها توسط بانک مرکزی، بخشی از بدهی‌های قطعی و حسابرسی شده خود به بانک‌ها را تا سقف ۲۰۰ هزار میلیارد ریال بهادارسازی کند.
از سویی دیگر، در بند یک قسمت «م» این تبصره آمده است بانک مرکزی صرفا مجاز به خریدوفروش اوراق مالی اسلامی منتشره دولت و بانک مرکزی در بازار ثانویه و با قیمت‌های کشف‌شده در این بازار است و معاملات این اوراق به عنوان دارایی بانک‌ها در نمادهای «اخزا» در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس انجام می‌شود.
مزیت‌های همکاری بازار سرمایه و بازار پول
در این ارتباط یک تحلیلگر بازارهای مالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبِنا درخصوص اجرای عملیات بازار باز و نقش بازار سرمایه «فرابورس» در این میان معتقد است: بازار ابزارهای مالی نوین فرابورس از مدت‌ها قبل آماده اجرایی کردن این سیاست و عرضه اسناد خزانه اسلامی برای اهداف عملیات بازار باز است و می‌توان امید داشت این همکاری بازار سرمایه و بازار پول به شکل‌دهی نظم مالی، شفافیت و کنترل و هدایت نقدینگی‌های سرگردان در جامعه منجر شود.
فرابورس میزبان اوراق مالی اسلامی
فرهاد راد اعلام کرد: بر اساس ساز و کارهای اعلام شده، پس از ایجاد بستر مناسب در حوزه انتشار اوراق بدهی دولت به ویژه اسناد خزانه اسلامی «خرید و فروش این اوراق در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس» و تعمیق بازار آن، با توجه به مصوبه جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی و بند «م» تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۸ کل کشور، مجوزهای قانونی لازم برای انجام عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی در قالب خرید و فروش اوراق مالی اسلامی منتشره دولت و وثیقه‌گیری اوراق مذکور با مشارکت بازار سرمایه «فرابورس» در تبادلات با بانک‌ها فراهم می‌شود که می‌تواند برای بازار سرمایه فرصت ویژه‌ای را شکل دهد.
افزایش نقدشوندگی اوراق دولتی
این تحلیلگر بازارهای مالی اظهار داشت: به هر حال اجرای صحیح عملیات بازار باز ضمن افزایش نقدشوندگی اوراق دولتی و تثبیت نرخ آن، سبب ارتقاء کیفیت و جذابیت این اوراق می‌شود و به این ترتیب هزینه تأمین مالی دولت را کاهش می‌دهد که این اتفاق یکی از مهم‌ترین انتظارات از این سیاست است.
راد تصریح کرد: بنا بر آنچه که در جزییات این بازار آمده، لزوم ارایه وثیقه از سوی شرکت‌کنندگان در عملیات بازار باز «بانک‌ها»، ترکیب دارایی‌های آنها را به سمت دارایی‌های مورد پذیرش بانک مرکزی هدایت می‌کند و ساماندهی اضافه برداشت بانک‌ها و تعیین چارچوب مشخص برای اعطای اعتبار به بانک‌ها و موسسات اعتباری را به دنبال دارد و این مهم نیز از دیگر مزیت‌های اجرای عملیات بازار باز است.
زمینه ساز تحول بنیادی
وی در ادامه گفت: راهبری سیاست پولی باعملیات بازار باز زمینه ساز تحول بنیادی در سیاست‌گذاری پولی برای تغییر از هدف‌گذاری پولی به هدف‌گذاری نرخ سود در بازار بین‌بانکی ریالی و خروج از تعیین دستوری نرخ‌های سود بانکی خواهد شد.
همسویی دو بازار تاثیرگذار
این کارشناس بازارهای مالی به جایگاه بازار سرمایه در این میان اشاره کرد و گفت: باید سیاست‌گذاران در این نهاد به‌صورت همه‌جانبه در اجرای این سیاست پولی مشارکت داشته باشند تا بازار پول و بازار سرمایه همانند همیشه همسو در جهت اجرای اهداف در کنار هم حضور داشته باشند.
فرابورس حلقه تکمیلی عملیات بازار باز
گفتنی است در این ارتباط چندی پیش مدیرعامل فرابورس در خصوص انجام عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس اظهار داشت: بانک مرکزی در نظر دارد در راستای اجرای قانون بودجه سال ۹۸ کل و اجرای سیاست پولی و مدیریت نرخ‌های سود، به انجام عملیات بازار باز و خریدو فروش اوراق مالی اسلامی منتشر شده دولت از طریق بازارهای موجود فرابورس بپردازد. همچنین امیر هامونی به حضور بانک مرکزی و حدود ۳۵ بانک و موسسه اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی در عملیات بازار باز اشاره و بیان کرد: این واحدها بنا به عملیات بانکی خود می‌توانند تا حدی کسری یا مازاد وجه خود را از طریق فروش یا خرید اوراق مالی اسلامی منتشره در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس جبران یا خرج کنند و بانک مرکزی می‌تواند وثیقه‌گیری اوراق مالی اسلامی منتشره دولت را در ازای اضافه برداشت بانک‌ها یا اعطای خط اعتباری انجام دهد.
