چرا بورس تهران پربازده‌ترین بورس جهان شد؟
گروه بورس|محمد امین خدابخش|
بورس تهران روزهای معاملاتی پر رونق اما متفاوتی را شاهد است. تقریبا دو روزی می‌شود که معاملات این بازار با وجود افزایش قیمت‌ها در ساعت ابتدایی و رشد مناسب شاخص بورس تهران در مدت زمانی اندک، تغییر جهت می‌دهد. همین امر سبب شده تا بسیاری از معامله‌گران بازار با احتیاط و دقت بیشتری به جریان معاملات در روزهای جاری بنگرند و حسایت بیشتری نوسان بازار را زیرنظر بگیرند.
بازار سرمایه کشور در حال حاضر روزهای بسیار خوبی را پشت سر می‌گذارد نه تنها توانسته در شرایط کاهش قیمت در بازارهای موازی نظیر طلا و ارز بازده بیشتر از حد انتظار کسب کند بلکه توانسته با افزایش قابل توجه شاخص‌ها، توجه تحلیلگران خارجی را نیز به خود معطوف کند.
بازتاب‌های خارجی رشد بورس تهران
در روز جمعه بود که فاینشنال‌تایمز با استناد به ارقام و آمار ارایه شده از سوی وب‌سایت بلومبرگ اعلام کرد، بورس تهران توانسته در 12ماه گذشته بازدهی بیش از 73 درصد کسب کند. این گزارش در ادامه آورده است که با وجود کاهش ارزش دلار در سال گذشته یکی از مهم‌ترین دستاوردهای بورس تهران این بوده است که به جایگاهی برای پوشش ریسک نرخ ارز بدل شده و نه تنها زیان ناشی از کاهش یک‌باره قدرت خرید ریال را برای بسیاری سرمایه‌گذاران مرتفع کرده، بلکه توانسته سودی حقیقی را نیز نصیب افراد ریسک پذیر کند.
در واقع داده‌های مربوط به سال‌های گذشته نشان می‌دهد که هر بار در بازار ارز و طلا شاهد التهابی جدی بوده‌ایم، بازار سهام توانسته پس از فروکش کردن این هیجانات و با یک فاز تاخیر به خوبی این التهاب را جبران کند و با تکیه بر افزایش ارزش ریالی درآمد شرکت‌ها و همچنین لزوم تطبیق تقریبی ارزش جایگزینی دارایی‌ها با نرخ ارز، کاهش ارزش پول ملی را برای اهالی بازار سرمایه تا حدی زیادی پوشش دهد.
در این میان اگرچه به دلیل برخی مشکلات مالی و بین‌المللی که به واسطه تحریم‌ها رخ داده است، بازار نتوانسته در زمینه کسب سرمایه از سرمایه‌گذاران خارجی آن‌طور که باید موفق باشد. با این حال، توانسته سهم خود را از آورده نقدی این دست از معامله گران، به اندازه سال قبل (50 میلیون دلار) حفظ کند. تحلیل این رقم با در نظر گرفتن فشار و گستردگی تحریم‌های یک جانبه ایالات متحده، که انجام تراکنش را برای اشخاص غیر ایرانی سخت کرده است، خود نشان از آن دارد که بورس تهران اگرچه نتوانسته جذب سرمایه‌گذاری را افزایش دهد با این حال تواسته سطح سرمایه‌گذاری را در شرایط فعلی حفظ کند که خود موفقیت بزرگی به شمار می‌آید. البته باید توجه داشت که سرمایه‌گذاری یاد شده در سال 88 دو برابر این مقدار بوده است.
بنا بر گزارشی که فاینشنال تایمز منتشر کرده با وجود آنکه بازده کسب شده در بورس تهران غیر معمول بوده و توانسته ارزش این بازار را تنها در یک دوره یک ساله بیش از 73 در صد افزایش دهد با این حال، ظرفیت کلی بازار در حال حاضر به گونه‌ای نیست که ریسک سقوط بازار یاد شده در حال حاضر از سوی تحلیلگران بالا ارزیابی شود.
سرمایه‌گذاران چه می‌کنند؟
اما اگر وضعیت بازار خوب است پس چرا چند روزی است شاخص بورس تهران از قدرت قبلی برای تداوم رشد برخوردار نیست؟ چرا در روزهای اخیر، حالتی نوسانی پیش گرفته و بدون آنکه اتفاق سیاسی یا اقتصادی خاصی افتاده باشد، سیری الاکلنگی پیدا کرده است؟
برای جواب این سوال شاید بد نباشد ابتدا به نیم نگاهی به الگوی‌های رفتاری فعالان با سابقه بازار داشته باشیم و بعد از بررسی آن با مورد توجه قرار دادن سیر حرکتی پول‌های تازه وارد به بازار، شرایط کلی این روزها را تبیین کنیم. این روزها در حالی سرمایه‌گذاران با تجربه‌تر بازار به رصد قیمت‌ها از نقطه نظر بنیادی پرداخته‌اند برخی هم بنا به تجربه اندوخته از افزایش سرمایه‌های قبلی در انتظار وصول اخبار مربوطه از شرکت‌ها هستند که سرمایه‌گذاران تازه وارد با هیجان قابل توجهی پول خود را از بازارهای موازی یا حساب‌های بانکی بیرون کشیده‌اند و هر کدام به نوبه خود، در حال تلاش برای کسب بازده از خان گشترده بازار سرمایه هستند.
بنا‌بر‌این در چنین شرایطی تعجب بر‌انگیز نخواهد بود، اگر پس از یک دوره پر‌رونق از کسب سود فعالان قدیمی‌تر بازار که مدت‌هاست در حال معامله روی نمادهای عمدتا بزرگ بازار هستند، به نقد کردن معاملات خود بپردازند و با اصلاح ترکیب پرتفوی خود جریان ناپایداری از عرضه را در برخی نمادها رقم بزنند. از این رو طبیعی خواهد بود که با دیدن افزایش میزان فروش در نمادهای یاد شده فعالان تازه وارد نیز به کسب سودهای اندک راضی شوند و با تغییر موقعیت خود از جانب تقاضا به عرضه، جریان ناپایدار فروش را که پیش‌تر به آن اشاره کردیم اندکی تشدید کنند.
دست به ماشه شدن معامله گران، از بدبینی تا واقعیت
اما یک نکته مهم دیگر نیز در این میان وجود دارد و آن صعود شاخص کل بورس تهران به نقاطی تازه است که همین هم دلیلی شده تا دید کلی سرمایه‌گذاران نسبت به ماه گذشته با اندکی تغییر همراه شود. در واقع از آنجا که بسیاری از اعداد فعلی شاخص‌ها به خصوص شاخص کل در محدوده‌ای قرار دارند که تا چندی پیش رسیدن به آنها بسیار دور از انتظار به نظر می‌آمد، فعالان قدیمی بازار بر آن شده‌اند تا دید خود را به بازار با توجه به تجربه تلخ سقوط قیمت‌ها در سال 92 به شکلی نسبتا بدبینانه تعدیل کنند.
این دیدگاه با اینکه توانسته در بین بسیاری از فعالان بازار به خصوص آنها که بیش از یکی، دو سال است در معاملات سهام فعالند مقبولیت بیابد، با این حال از چند ایراد اساسی برخوردار است.
نخست آنکه اصولا نماگری بورسی با شرایط همچون وضعیت شاخص بورس تهران، آن‌طور که باید تحلیل پذیر نیست. مطابق با آنچه در گزارش‌های قبلی به آن اشاره شد، به دلیل آنکه شاخص بورس تهران به‌شدت تحت تاثیر شک‌های تورمی و سقوط ارزش ارز قرار دارد، طی سال‌های گذشته بارها شاهد افزایش‌های شارپی و یک‌باره بوده از این رو نتایج حاصل از تحلیل این نماگر به تنهایی مبین وضعیت و شرایط کلی بازار سهام نخواهد بود. بنا بر این طبیعی نیز هست که نتوان صرف از روی رشد آن بازار را فراتر از ارزش و در محدوده حبابی قلمداد کرد.
نکته دیگر اینکه دور تازه صعود قیمت‌ها که از اسفندماه سال قبل آغاز شده نسبت به سال 92 تفاوت قابل توجهی دارد. در حالی که طی آن سال افزایش بهای سهام، خود را در قابل یک رشد بی‌وقفه در شاخص بورس نشان داد و تقریبا سیل تقاضا باعث شد تا عرضه سهام محلی از اعراب نداشته باشد. در شرایط فعلی بارها شاهد آن بودیم که رشد قیمت‌ها هر از چندگاهی با اصلاح رو به رو شده و همین امر به معامله گران اجازه داده تا ترکیب سرمایه‌گذاری خود را تغییر دهند. این واقعه از آن جهت حایز اهمیت است که توانسته از هیجان خرید در ماه‌های اخیر بکاهد و سمت و سویی منطقی‌تر به جهت‌گیری میان مدت معامله گران بدهد.
در واقع رشد قیمت سهام در سال جاری به گونه‌ای بوده که تقریبا با بیشتر گزارش‌های شرکت‌ها نسبت قیمت به درآمد سهام به خوبی با بهای هر سهم تعدیل شده و در مدت یاد شده به جز در برخی از نمادهای کوچک، شاهد شکل‌گیری حباب قیمتی نبوده‌ایم. در واقع در حالی بازار سهام سال 98 را به نیمه رسانده که به گفته بسیاری از تحلیلگران نسبت قیمت به درآمد در سطحی منطقی قرار دارد و به رقم افزایش چشمگیر قیمت‌ها نسبت به ابتدای سال همچنان هستند نمادهایی که زیر قیمت بینادی در حال داد و ستد هستند. چینی شرایطی به کلی وضعیت بازار امروز را از وضعیت معاملات در سال 92 متمایز می‌کند، چراکه در آن سال نسبت قیمت به درآمد شرکت‌ها در طول مدت زمانی اندک از 4.5 به 8.5 افزایش پیدا کرد. این در حالی است که در آن زمان بسیاری از نمادهای سنگین وزن بازار بر خلاف امروز دارای حباب قیمتی بودند.
به عنوان آخرین نکته نیز باید به خاطر داشته باشیم که در حال حاضر شاخص بورس تهران در محدوده 330 هزار واحدی قرار دارد و در سطوح رند این نماگر همواره تاثیر روانی افزایش قیمت‌ها بر معامله گران بیشتر است. از این رو طبیعی است که همزمان با افزایش نسبی عرضه آن بخش از خریداران که به دنبال ورود به نمادهای جدید یا افزایش تعداد سهام در پرتفوی خود هستند تا گذر موفقیت آمیز شاخص از این محدوده دست به عصا حرکت کنند. «تعادل» به همین منظور، برای بررسی شرایط بهتر بازار و حصول اطمینان از سمت و سوی معاملات این روزهای بازار، به گفت‌وگو با محمد کفاش پنج شاهی پرداخت. این کارشناس بازار سرمایه گفت: در حال حاضر جریان پول وارد شده به بازار سهام با کیفیت خوبی تداوم دارد. این رویداد حکایت از آن دارد که در حال حاضر در وضعیت خطرناکی قرار نداریم.
مدیرعامل کارگزاری خبرگان سهام گفت که در بسیاری از سهامداران سود خوبی کسب کرده‌اند بنا براین در شرایط فعلی طبیعی است که سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدتی دست به نقد کردن معاملات خود بزنند و بر آن باشند تا ترکیب پرتفوی خود را تغییر دهند.
کفاش پنج شاهی گفت: ریزش قیمت‌ها در بازار سهام نیازمند آن است که رخدادی مهم در عرصه قیمت‌های جهانی یا تصمیمات داخلی رخ دهد. بنا بر این در شرایط فعلی نمی‌توان دلیل محکمی برای تخمین سیکل نزولی بازار آن هم در یک سطح یا زمان مشخص آورد. مطابق با آنچه رصد ما از بازار سهام نشان می‌دهد همچنان اقبال به بازار سهام در سطح مطلوبی قرار دارد و این خوشبینی تا زمانی که جریان پول ورود از سطح خوبی برخوردار باشد تداوم خواهد داشت.
وی ادامه داد: توصیه من به سرمایه‌گذاران این است که با بررسی منطقی شرایط اقدام به خرید سهام کنند.
