اگر در مسائل استراتژیک به نتیجه نرسیدیم، همهپرسی کنیم
باید دانشگاه را به بخش خصوصی نزدیک کرد
گرروه اقتصاد اجتماعی|
مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاهها، دیروز با حضور حسن روحانی، رییسجمهوری و وزرای علوم و بهداشت در دانشگاه تهران برگزار شد؛ مراسمی که برخی تشکلهای دانشجویی خواستار حضور و سخنرانی در آن بودند اما محمود نیلی احمدآبادی، رییس دانشگاه تهران، با بیان اینکه این مراسم، مراسمی رسمی است، گفت دانشجویان میتوانند در روز دانشجو (16 آذر مطالبشان را بیان کنند.
با این حال حسن روحانی در این مراسم به ورود دانشگاه به مسائل استراتژیک تاکید کرد و گفت: «حتی اگر در مسائل استراتژیک سالها بحث کردیم و به نتیجه نرسیدیم باید برویم همه پرسی کنیم و از مردم بپرسیم، راهش این است. ما که نمیتوانیم با هم دعوا کنیم، چهل سال است داریم بحث میکنیم.» البته اینبار اولی نیست که رییسجمهوری از فرصت قانونی همهپرسی سخن میگوید؛ قانونی که البته در سالهای اخیر تبدیل به تابو شده اما روحانی سعی میکند هر از گاهی نامی از آن ببرد. آخرین باری که او از همهپرسی سخن گفت، واکنشهای زیادی را در محافل سیاسی برانگیخت.
اما نکته مهم دیگر سخنان روحانی مربوط به خودکفایی دانشگاهها و نزدیک شدن آنها به بخش خصوصی است. رویکرد روحانی در رابطه با تحصیل، همان نگاه بازاری به علم و دانشگاه است که با برنامهریزی کوتاهمدت به دنبال کسب درآمد مقطعی از دانشگاه و دانشجو است. رویکردی که در آموزش و پرورش نیز دنبال میشودو باعث گسترش غیرقانونی مدارس خصوصی شده است.
روحانی دیروز در ابتدای سخنانش گفت: من خودم را فرزند حوزه و دانشگاه میدانم. خوشحالم درسهای حوزویام در حوزه علمیه قم که بالاترین مرکز دینی حال حاضر است و درس علمیام در دانشگاه تهران که همواره یک مرکز علمی با اعتبار است را در کنار اساتید دانشگاهی ممتاز خواندهام.
او تاکید کرد: مجموعه دانشگاه و حوزه اداره آینده جامعه را بر عهده دارند. روحانی گفت: بیتردید دانشگاههای ما مسوولیت بسیار سنگینی را امروز بر دوش دارند و متقابلا دولت و جامعه هم در برابر دانشگاه مسوول است. اینکه خدمات دولت کافی هست یا نیست، اینکه از لحاظ علمی و ورزشی و رفاهی به اندازه کافی امکانات را فراهم کردیم یا نه باید اعتراف کنم نقصهایی هست و باید برای رفع آن تلاش کنیم.
وی ادامه داد: زمین ورزشی فوتبالی که ما میآمدیم ورزش میکردیم، الان به محل نماز تبدیل شده است؛ الحمداله برای نماز یک مصلی خوب درست شده است. البته تاکید میکنم به وزرای مربوطه به همان اندازه که برای علم جوانها وقت میگذاریم برای ورزش آنها هم باید وقت بگذاریم. باید همه این موارد برای دانشجو در کنار هم قرار بگیرد تا ما هم بتوانیم بگوییم به وظیفه خود به خوبی عمل کردیم.
رییسجمهور گفت: گسترش فضای دانشگاه بدون کیفیت، مطلوب ما نیست. فضای کمی و کیفی باید در کنار هم قرار بگیرد. دانشگاه در رشتههای مختلف به وظایف و رسالت خودش به خوبی عمل کرده است. نسبت به دنیا خیلی عقب نیستیم و حرکتهای خوبی داشتیم.
روحانی یادآور شد: چند نمونه دیدم که فردی که پزشک متخصص است و در کشور پیشرفته آلمان بخشی از مسوولیت را بر عهده دارد وقتی یکی از اقوامش به جراحی نیاز دارد به تهران برای عمل میآورد. من پرسیدم چرا اینجا؟ وقتی هر دوی شما آلمان هستید. گفت که ایران به لحاظ درمان و رسیدگی کمتر نیست. او گفت که از لحاظ بهداشتی مراکز درمانی ما بهتر است. حالا این جمله را هم فراموش کنیم؛ مهم این است که آن فرد ترجیح میدهد به ایران بیاید. نشان میدهد کشور ما یک کشور پیشرفته است و برای ما جای افتخار است.
دانشگاه مهارت محور
روحانی با بیان اینکه دانشگاه ما باید به دانشگاه مهارتمحور تبدیل شود، گفت: علم پایه مهارت و پیشرفت است در تمام امور، اما علم باید در کنار مهارت و نیازمندیهای جامعه برای به دوش گرفتن بار مسوولیت و اشتغال باشد.
او ادامه داد: شما ممکن است بگویید شغل کافی برای فرد تحصیل کرده نیست، در جای خود درست است؛ اما یک فارغالتحصیلی که مهارت دارد زودتر به شغل میرشد تا عالمی که علم را خوب میداند و در مغزش مطالب علمی انباشته شده است.
روحانی گفت: در سال ۱۳۵۱ به روستاها برای کارآموزی امور قضایی میرفتیم. وقتی رفتم در دادگاه دیدم چیزی بلد نیستم. در حالی که رییس دفتر یک دادگاه از یک لیسانسه بهتر میدانست باید چه کرد. در کارآموزی قضایی بود که ما یاد گرفتیم. ما بیست دانشجو بودیم که وارد پزشکی قانونی شدیم، چند نفر که غش کردند، جنازهها آنجا بود و کار سخت و دشواری بود. آن روزها فهمیدیم پزشکی قانونی چه اندازه سخت است.
وی تاکید کرد: این نکتهای که فرمودند علم در گذشته هر چند سال دو برابر میشد و امروز با گذشت هر چند روز دوبرابر میشود درست است. پیشرفت علم سرعت دارد. در دانشگاه که کتاب همین امروز را درس نمیدهیم. حداقل برای سال قبل است. استادی هم که داریم دانشش به نسبت امروز عقب است. دانشجو را برای کی میخواهیم تربیت کنیم؟ همین امروز؟ دانشجو را برای آینده میخواهیم تربیت کنیم. کارمان مشکل است که دانشجو چند سال بعد نه تنها مشغول کار باشد، بلکه مدیر خوبی هم باشد.
رییسجمهور گفت: باید دانشجویان مان را برای فردایی که بسیار متفاوت است آماده کنیم. در گذشته با اسب و شتر مسافرت میکردیم الان ماشین داریم. جای اسب تندرو را ماشین گرفته که خوراکش هم یونجه نیست، بنزین میخواهد. جای کارگرها را رباتها میگیرد. من در ژاپن یک کارخانه مهم دیدم همه کارگرانش ربات بودند. مهندسان هم در یک اتاق با کامپیوترهایشان کار میکردند. تحولات بسیار سریع است و بار مسوولیت ما بسیار سنگین شده است.روحانی اظهار کرد: در برخی دانشگاههای اروپا مهارت استفاده از فضای مجازی را اولین اولویت گرفتن دانشجو میدادند. ز گهواره تا گور دانش بجوی شعری است که امروز بیش از دیروز به درد ما میخورد. اینکه ده سال پیش چه یاد گرفتیم کافی نیست. آنها یک پلت فرم است که ما را پیش میبرد.
او ادامه داد: دانشگاه جایی است که برای ادامه و تنظیم فعالیت پژوهشی و دانشی باید فعال باشد. علم فروشی نکنید، اما پژوهشها را بفروشید. کاری کنید که با ارزش بالا و والا در جامعه خودمان و دنیا عرضه شود.
خودکفایی دانشگاهها
رییسجمهور با اشاره به موضوع خودکفایی دانشگاهها گفت: در آینده میشود دانشگاه به خودکفایی برسد. دانشگاه را باید به بخش خصوصی وصل کرد. بخش خصوصی آن کسی است که نیمه شب هم برای کسب درآمد بیرون میرود، منتظر صف و مشتری است اما کارمند ساعت کاری دارد و منتظر تمام شدن مشتری است. کار خصوصی و دولتی فرق دارد و ما باید دانشگاه را به بخش خصوصی نزدیک کنیم.
او با بیان اینکه به انتخابات مجلس شورای اسلامی نزدیک میشویم، افزود: فضای دانشگاه هست که انتخابات را گرم میکند. عمدتا در زمان انقلاب هم دانشگاه و حوزه فضا را گرم میکردند. سرنوشت آینده کشور ما را انتخاباتها روشن میکند. با همه نقص و اشکال بهترین کار صندوق است. برای اصلاح، شایسته سالاری و حاکم شدن افکار بهحق مردم به صندوق نیاز داریم. ما راه دیگری جز فضای پرشکوه انتخابات نداریم ولو اینکه بگویید اشکال و ایرادی هست. با وجود همه آنها تنها راه آینده کشور انتخابات است. هر کسی عاقلتر و فهیمتر است و برای کشور آماده فداکاری است مرد یا زن، برگزینیم. هر کسی که خودش را شایسته میداند خودش را کاندیدا کند، چه انتخاب شود و چه نشود، چه بگویند تو صالحی و چه بگویند صالح نیستی.
دشمن قدرت ما را در انتخابات میفهمد
وی اظهار کرد: اگر یک انتخابات باشکوه و پر رونق با حضور اکثریت مردم را شاهد باشیم قدرت سیاسی ما بالا میرود. دشمنان میفهمند مردم به کشور و نظام و آینده امید دارند. همهچیز ما با امید درست میشود.
رییسجمهور در بخش دیگری از این سخنرانی گفت: در کشور مسائلی داریم که خیلی حل و فصلش طول نمیکشد. مشکل آب، محیط زیست، راه و امثال آنها با چند سال تلاش برطرف میشود، اما یکسری مسائل داریم بلندمدت است و اساتید و دانشگاهها در آن نقش بیشتری دارند و آن استراتژی پیشرفت کشور است.
او افزود: پیشرفت و آینده کشور در سایه تقابل با دنیا است یا تعامل؟ این مساله راهبردی اساسی است. ۴۱ سال است به جواب این سوال نرسیدیم. یک عده میگویند تعامل سازنده یک عده میگویند تقابل. یک عده میگویند دشمن ما خبیث است و اینجا دوئل است و باید آن را بشکنیم. عدهای هم میگویند اکثر مشکلات را با تعامل میشود حل کرد.
روحانی گفت: این موضوع با دعوا و ایجاد دو صف برای تقابل حل نمیشود. اگر رسانه ملی بطور مساوی برای همه قرار بگیرد کار بزرگی انجام میشود. دانشگاهها و رسانهها باید جواب سوال طرح شده به افکار عمومی را بدهند. الان همه دعواها سر این موضوع است. یکی میگوید برجام خیلی خوب بود، یکی میگوید خیلی بد بود. دعوا بر سر برجام نیست. عدهای میگویند عمر را با تعامل هدر میکنید، باید ایستادگی کنیم مقابل غرب و غرب خودش بعدا متوجه میشود.
برخی میگفتند چرا مذاکره میکنید
رییسجمهور افزود: عدهای به ما میگفتند با آژانس بینالمللی اتمی وقت تلف میکنید، آژانس دست امریکا است. خیلی وقت گرفت، ما به نقطها ی رسیدیم که پیام دی را با همین آژانس حل کردیم و اعلام کردند تمام شد. خیلی ناراحت شدند. عدهای هم خوشحال شدند و گفتند ما که از اول گفتیم. با 1+5 مذاکره میکنیم میگفتند چرا این کار را میکنید. برای خیلیها گران تمام شد. حقوقدان و سیاستمدار میفهمد؛ یعنی چه شش قطعنامه به اتفاق آرا علیه ما صادر شد را پس گرفتند. بعد هم گفتند شما در فعالیت هستهای حق دارید. تنها کشوری که در قطعنامه آمده حق دارد فعالیت صلح آمیز هستهای کند ایران بوده است.
او ادامه داد: سران یکی از کشورها در سفر اخیر نیویورک گفت که ما حیرت کردیم همه شرکتهای اقتصادی دنیا به ایران آمدند. بعد از برجام در سال ۹۱ رشد ما در دنیا اول شد. وقتی تورم را تک رقمی کردیم و رشدمان شد ۱۲.۵ درصد دنیا را به تعجب وا داشتیم. میگویند مدیریت ضعیف است؟ این هم مدیریت است. تورم ما سه سال تک رقمی بود. در بنزین و گندم خودکفا شدیم.
روحانی گفت: از آن توافق با فشار اسراییل، عربستان و تندروهای امریکا خارج شدند. برجام که بد بود. بیایید مقایسه کنید قبل و بعد برجام را.
وی ادامه داد: به ما میگفتند مگر عقلتان را از دست دادید که به دادگاه لاهه رفتید. ما رفتیم و سه نوبت هم پیروز شدیم. کسی فکر نمیکرد لاهه قبول کند در موضوع برجام صلاحیت رسیدگی دارد. پیروزی دیگر رای موقت عدم اجرای تحریم امریکا بود.
رییسجمهور گفت: میگویند در اقتصاد روی پای خود بایستیم، درست است. اما میشود بدون تعامل با دنیا اقتصاد را پیش برد؟ رشد و توسعه بدون تعامل با دنیا با قفل بودن بانکها و واردات و صادرات قفل میشود. همین الان هم که داریم اداره میکنیم باید از برخی کشورهای همسایه و دوستانمان در دنیا تشکر کنیم که به تحریم امریکا بیتوجه بودند. در همین شرایط داریم با اوراسیا مشارکت میکنیم. وی ادامه داد: دانشگاه باید به مسائل استراتژیک وارد شود، حتی اگر در مسائل استراتژیک سالها بحث کردیم و به نتیجه نرسیدیم باید برویم همه پرسی و از مردم بپرسیم، راهش این است. ما که نمیتوانیم با هم دعوا کنیم، چهل سال است داریم بحث میکنیم. باید راه را انتخاب کنیم؛ بنابراین از دانشگاهها تقاضا میکنم ما را در بخشهای علمی اقتصادی و استراتژیک کمک کنند.روحانی با اشاره به موفقیتهای پدافندهای هوایی کشور گفت: هفت سال فرمانده پدافند هوایی بودم. این پیشرفت حاصل هماهنگی نخبگان و اساتید ما است. در شرایط اقتصادی سختی هستیم، همه باید یکدیگر را یاری کنیم. از مشکلات عبور خواهیم کرد. امسال ما به نسبت پارسال یک قدم بهتر است. تورم، رشد و بورس ما بهتر شده است. در کنار هم باشیم، دولت در خدمت شماست.
برنامههایی برای ماموریت گرا کردن دانشگاهها
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این مراسم با اشاره به کاهش تعداد دانشگاههای فنی و حرفهای، پیام نور و جامع علمی کاربردی گفت: بر اساس طرحی که در حال اجرا است، دانشگاههای کشور در داخل شبکه علمی قرار میگیرند و بر اساس توانمندیهای آنها ماموریتهایی تعیین میشود.
منصور غلامی با تأکید بر اینکه دانشگاههای ما وجه خوب و قابل عرضه زیادی دارند، افزود: ولی دیده میشود که در سخنرانیها و نوشتهها عملکرد دانشگاهها زیر سوال برده میشود و برخی نقدهایی میشود که باید به گوش جان شنید.
او ادامه داد: ولی بررسی سابقه ۴۰ ساله دانشگاهها از بعد از انقلاب نشان میدهد که فعالیتهای زیادی انجام شده است، به گونهای که در ابتدای انقلاب کشور در زمینه کارشناس کمبود داشته است، ولی دانشگاهها نسبت به تربیت نیروی انسانی کمر همت بستند.غلامی با تأکید بر اینکه دانشگاهها در طول سالهای گذشته کل نیاز کارشناسی کشور را تأمین کردند، ادامه داد: در مقطعی از زمان که دوره تحول پژوهشی بوده است، دانشگاهها دستاوردهای بزرگ و قابل عرضهای داشتند که ماحصل آن قرار گرفتن ایران در جایگاه بالای علمی در مجامع بینالمللی بوده است. وزیر علوم با بیان اینکه ایران در حال حاضر در توسعه علمی در جایگاههای پانزدهم و شانزدهم قرار دارد، خاطرنشان کرد: دنیا با این نگاه که جمهوری اسلامی ایران با وجود همه تنگناها توانسته است در میان کشورهای مهم در صحنه علم وارد شود، به ما مینگرد.
وزیر علوم با اشاره به ایجاد ۴۳ پارک علم و فناوری و ۱۹۷ مرکز رشد در دانشگاههای کشور با بیان اینکه این تعداد مراکز رشد به غیر از مراکز رشد دانشگاههای علوم پزشکی است، اظهار کرد: این مراکز اقدام به توسعه فناوریهای نوین کردند و از درون آنها شرکتهای دانشبنیان ایجاد شد و فعالیت ۵۰۰۰ شرکت ناشی از این فعالیتها بوده است.
وزیر علوم با تأکید بر اینکه ما در دانشگاهها نیازمند بازنگری، طراحی مجدد و ساماندهی دانشگاهها هستیم، خاطرنشان کرد: بر این اساس ما طرحی را آماده کردهایم و تلاش میشود که دانشگاههای ذیل وزارت علوم در شبکه علمی قرار گیرند و متناسب با توانمندیها و ظرفیتهای هر دانشگاهی برای آنها ماموریتهایی تعیین شود.
به گفته وی، در نهایت با ایجاد این شبکه میتوان یک مجموعه منسجم علمی در کشور ایجاد کرد. غلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آمارهای ناصحیح ارایه شده در خصوص تعداد دانشگاههای کشور در مجامع بینالمللی، توضیح داد: در وزارت علوم ۱۲۵ مرکز، مجتمع و دانشگاه وجود دارد که این تعداد شامل دانشگاههای پیام نور، دانشگاه جامع علمی کاربردی و فنیوحرفهای میشود. او ادامه داد: دانشگاه پیام نور در گذشته دارای ۸۰۰ مرکز بوده است که در حال حاضر این تعداد به ۴۰۰ مرکز کاهش یافته و روند کاهشی شعب این دانشگاه ادامه دارد. غلامی، تعداد شعب دانشگاه جامع علمی کاربردی کشور را ۱۲۰۰ دانشگاه ذکر کرد و گفت: با اصلاح شورای عالی اداری این تعداد به ۶۰۰ مرکز کاهش یافته است و دانشگاه فنی و حرفهای نیز دارای ۱۷۵ مرکز است.
وزیر علوم تعداد دانشگاههای غیر دولتی را ۳۹۰ مورد ذکر کرد و گفت: در حال حاضر تعداد مراکز دانشگاهی غیردولتی به ۲۴۰ مرکز رسیده است، ضمن آنکه آمار درباره تعداد واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی از دست ما خارج شده است، ولی بنا بر ضرورت جامعه تعداد این دانشگاهها نیز در حال کاهش است. غلامی اظهار کرد: ما در تلاش هستیم تا دانشگاهها با کیفیت بالا ارایه خدمت کنند، ضمن آنکه باید ماموریت محور، کیفیگرا و تأثیرگذار باشند.
پیشنهادی برای افزایش تعامل میان دانشگاه و جامعه
رییس دانشگاه تهران نیز در این مراسم با تاکید بر اینکه دانشگاهیان و وزارت علوم راهکاری برای افزایش تعامل میان دانشگاهها و جامعه دارند، گفت: امیدوارم در سال آینده بزرگترین هدیه رییسجمهور ملت افزایش سطح تعامل میان دانشگاه و صنعت باشد.
مسعود نیلی با بیان اینکه امسال چهارمین سال است که توفیق دارم که در حضور رییسجمهور مطالبی را در آغاز سال تحصیلی عرض کنم، اظهار کرد: در همه این سالها تلاش کردم به جای آنکه سیاههای از مشکلات و محدودیتها را ذکر کنم، توانمندیها و قوتهای دانشگاه را ارایه دهم.
او با بیان اینکه رییسجمهور دو سال باقی مانده از دولت را فرصت مناسبی دانست که گامهای مهمی برای ایجاد ارتباط با دانشگاه بردارد، تصریح کرد: در اقدام نوآورانه رییسجمهور مطالعه در خصوص سیل به دانشگاه تهران واگذار شد و برای مطالعه در این خصوص کمیته علمی را تشکیل دادیم که با بررسیهای انجام شده متوجه شدیم تعداد کسانی که در این حوزه تجربه و تخصص دارند، بیش از توان ما بوده است. نیلی با تاکید بر اینکه در این کمیته برای مطالعه سیل، ۲۵۰ نفر از دانشگاهیان و متخصصان همکاری دارند، خاطرنشان کرد: در طول انقلاب بیش از ۳ هزار پایاننامه در حوزه سیلاب اجرایی شده است و ما در بازدیدهای که از مناطق سیل زده داشتیم، با مشارکت دانشجویان و اساتید مواجه شدیم که این امر نشان از ظرفیتهای بزرگی است که در کشور داریم و هر گاه که اراده کردهایم نیز متخصصان به یاری ما آمدهاند.
رییس دانشگاه تهران، تبدیل شدن نفت به طلای سیاه و همچنین ایجاد انقلاب الکترونیک را به دلیل کاربرد علم و فناوری دانست و خاطرنشان کرد: آنچه که موجب تولید ثروت میشود، علم است و اگر میخواهیم با مشکلات کشور مقابله کنیم و راهحلهای دقیق برای چالشها بیابیم، چارهای جز بهکارگیری علم و دانش متخصصان نداریم. او با تاکید بر اینکه ما تلاش داریم در راستای ایجاد تعامل با جامعه برنامههای را اجرایی کنیم، افزود: ولی ما تا رسیدن به جایگاه مطلوب در این زمینه فاصله داریم و در این رابطه نیز ما پیشنهاداتی داریم که دولت در دو سال باقی مانده خود میتواند این پیشنهادات را دریافت و در صورت مناسب بودن آنها را اجرایی کند.
رییس دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه بررسیها نشان میدهد که هیچ تصمیمگیریای بدون اینکه وارد قانون شود، اجرایی نخواهد شد، اظهار کرد: ما در دانشگاهها و وزارت علوم پیشنهاد مشخصی برای ایجاد تعامل میان دانشگاهها و جامعه داریم که عمده آن مبتنی بر اعتبارات موجود است. او با بیان اینکه تاکنون در سازوکارهایی که تعیین شده، هر کدام از سازمانها و نهادها به صورت مجزا دیده شده است، ادامه داد: این در حالی است که در دنیا بر اساس یک استراتژی همه نهادها و فرآیندها به صورت یکپارچه دیده میشوند.
رییس دانشگاه تهران همچنین خطاب به رییسجمهور گفت: پیشنهاد میشود که رییسجمهور کمیتهای را برای ایجاد تعامل میان دانشگاه و جامعه تشکیل دهد و راهکارهایی را برای این موضوع ارایه دهد که این کمیته میتواند ذیل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت کند. وی در عین حال با تاکید بر اینکه ما جهت رسیدن به راهکار مناسب برای این امر به الگوهای جدید نیاز نداریم، خاطرنشان کرد: ارایه راهکار در این زمینه موجب میشود سرمایه دولت افزایش یابد، پایاننامهها و رسالهها هدفمند شوند، اشتغال دانشجویان برطرف شود و تعامل صنعت و دانشگاه ایجاد خواهد شد.
وی ابراز امیدواری کرد که در سال آینده بزرگترین هدیهای که رییسجمهور میتواند به ملت دهد، موضوع افزایش تعامل دانشگاه و جامعه باشد.