فرودگاه‌های کوچک؛ هزینه‌ها 10 برابر درآمدها

رشد شاخص‌های حمل بار و مسافر در فرودگاه‌های کم ترافیک اثری بر صنعت هوایی نمی‌گذارد

گروه راه وشهرسازی|زهره علامی|

چندی پیش، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها در اظهاراتی از رشد شاخص‌های هوانوردی در ۹ فرودگاه کم ترافیک این شرکت طی نیمه اول سال جاری خبر داد، براساس گزارش منتشر شده از سوی سیاوش امیرمکری، اعزام و پذیرش مسافر و همچنین حمل و نقل کالا در این فرودگاه‌ها، نسبت به مدت مشابه سال 97 رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و رشد پرواز و مسافر در 6 ماهه ابتدایی سال جاری حکایت از این دارد که زمینه‌های لازم برای توسعه هوانوردی عمومی فراهم شده است.

اگرچه مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها از بهبود شاخص‌های هوانوردی و رشد نشست و برخاست در فرودگاه‌های کم ترافیک کشور می‌گوید، بررسی ناوگان هوایی کشور نشان می‌دهد که طی نیمه اول سال جاری، تغییر محسوسی در تعداد هواپیماهای فعال ایرلاین‌ها ایجاد نشده است بنابراین، این سوال مطرح می‌شود که چه عواملی، رشد نشست و برخاست هواپیماها، افزایش حجم مسافر و بار جابه‌جا شده را رقم زده است؟

فعالان حوزه هوایی در پاسخ به این سوال دیدگاه‌های متفاوتی دارند، درحالی که یکی از کارشناسان فعال در شرکت‌های هواپیمایی، رشد رخ داده در شاخص‌های هوانوردی را به کشف بازارهای جدید توسط ایرلاین‌ها محدود می‌کند، کارشناس دیگر حوزه فرودگاهی معتقد است که به این رشد نباید نگاه بخشی داشته باشیم و هم ایرلاین‌ها و هم شرکت فرودگاه‌ها در این پیشرفت نقش دارند.

نکته دیگری که نباید از آن در انتشار آمار مربوط به رشد شاخص‌های هوانوردی فرودگاه‌های کم ترافیک چشم پوشی کرد، این است که 9فرودگاه مذکور در نیمه نخست سال گذشته نشست و برخاست‌های محدودی داشته‌اند و همین موضوع درحجم بار و مسافر جابه‌جا شده هم موثر بوده است به تبع آن افزایش دوتا سه برابری نشست و برخاست هم رقم قابل ملاحظه‌ای نیست به عنوان نمونه، میزان اعزام و پذیرش مسافران در فرودگاه لامرد با رشد بیش از دو برابری از ۳۱۷۴ به ۷۹۳۰ نفر رسیده این درحالی است که در سایر کشورها برای فرودگاه‌های کوچک رقم سالانه پذیرش مسافر گاهی به یک میلیون نفر هم می‌رسد.

    2  شاخص مهم هوانوردی

محمدرضا ابراهیمی، کارشناس ارشد حوزه هوایی که نقش شرکت فرودگاه‌ها در بهبود شاخص‌های هوانوردی را مثبت می‌داند، در تحلیل رشد شاخص‌های هوانوردی در 9 فرودگاه کوچک کشور به «تعادل» می‌گوید: شاخص‌های نشست و برخاست هواپیما، تعداد مسافر جابه‌جا شده همچنین حجم کالای حمل شده از مهم‌ترین شاخص‌های هوانوردی برای سنجش میزان رشد فرودگاه‌ها و ایرلاین‌ها محسوب می‌شوند.

ابراهیمی می‌افزاید: 9 فرودگاه بجنورد، یاسوج، آبادان، لامرد، ایلام، بم، رفسنجان، رامسر و زنجان از جمله فرودگاه‌هایی هستند که پروازهای چندانی در آنها انجام نمی‌شود و اگر در چنین فرودگاه‌هایی تعداد پروازها دو برابر یا سه برابر شود نشان‌دهنده افزایش قابل ملاحظه پرواز یا رشد این فرودگاه‌ها نیست.

او ادامه می‌دهد: به عنوان نمونه اگر در یک فرودگاه فقط هفته‌ای یک پرواز انجام می‌شود، تعداد پروازها به دو پرواز برسد شاهد رشد صددرصدی در تعداد پروازها خواهیم بود، در سال 52 هفته داریم که اگر فرودگاه در هفته یک پرواز داشته باشد، 50 نشست و 50 برخاست در طول سال داریم که در کل 100 پرواز می‌شود.

به گفته ابراهیمی، اگر تعداد صندلی‌های هواپیما را هم 60 عدد بگیریم، تعداد مسافر جابه‌جا شده در یک‌سال در این فرودگاه حدود 6 هزار نفر می‌شود، حالا اگر همین یک پرواز هفتگی به دو پرواز افزایش یابد تمام این اعداد ضربدر دو شود.

این کارشناس ارشد حوزه هوایی اظهار می‌کند: اما در فرودگاهی مانند مهرآباد، مشهد، شیراز و... هرساله میلیون‌ها مسافر جابه‌جا می‌شوند، در این فرودگاه‌ها اگر یک پرواز هفتگی افزایش یابد تاثیر چندانی در آمارها دیده نمی‌شود چون حجم مسافر جابه‌جا شده در فرودگاه‌های بزرگ میلیون نفر است و آمار مربوط به افزایش یک پرواز در حد 6هزار نفر بنابراین اثرپررنگی برتعداد مسافران و گزارش‌های آماری ندارد.

    نشانه رونق نیست

او بیان می‌کند: اگرچه درصد رشد اعلام شده در فرودگاه‌های کوچک قابل ملاحظه است اما با توجه به آنکه حجم جابه‌جایی بار و مسافر و همچنین تعداد نشست و برخاست‌ها کم است، نمی‌توان بالا بودن رشد را نشانه رونق در فرودگاه مذکور به حساب آورد و صرفا نشان‌دهنده افزایش تعداد پروازهاست.

ابراهیمی با اشاره به پایین بودن حجم مسافر در فرودگاه‌های کوچک، تصریح می‌کند: فرودگاه‌هایی که پرواز کمتری دارند به علت نبودن مسافر است، بر همین اساس است که ایرلاین‌ها تلاش می‌کنند پرواز تهران-مشهد یا تهران-کیش داشته باشند چون می‌دانند که از این خطوط پروازی استقبال می‌شود.

این کارشناس ارشد حوزه هوایی، اضافه می‌کند: اما در فرودگاه‌هایی مانند زنجان به دلیل نزدیکی این فرودگاه به تهران و فرودگاه‌های نزدیک پایتخت همگی با مشکل کمبود مسافر روبه‌رو هستند، البته فرودگاه آبادان نسبت به 8 فرودگاه کوچک اعلام شده، مسافر بیشتری دارد.

او اضافه می‌کند: افزایش 100 درصدی پروازها در فرودگاه‌های کوچک که مثلا تعداد پرواز سالانه آنها به 6 هزار پرواز می‌رسد قابل اتکا نیست، اما سوال این است که رشد 100 درصدی و رسیدن تعداد مسافران به 12 هزار نشانه رونق فرودگاه است؟ آیا توجیه‌کننده سرمایه‌گذاری در این فرودگاه‌ها بدون توجه به هزینه-درآمد است؟ جواب به تمام این سوالات منفی است.

ابراهیمی با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری و توجه به فرودگاه‌های کوچک می‌گوید: باید هزینه درآمد فرودگاه‌ها با هم متناسب باشند و زمانی می‌توان از سود درفرودگاه‌ها و رشد آنها گفت که سالانه شاهدجابه‌جایی یک میلیون نفر مسافر در این فرودگاه‌ها باشیم.

این کارشناس ارشد حوزه هوایی، تصریح می‌کند: در شرایط کنونی، شرکت فرودگاه‌ها برای ادامه فعالیت فرودگاه‌ها باید هزینه کند چون میزان درآمد آنها کمتر از هزینه‌هاست.

    رشد شاخص‌ها با همکاری ایرلاین‌ها

او درباره انتقاد از دخیل نبودن شرکت فرودگاه‌ها در رشد پروازها در 9 فرودگاه کم ترافیک می‌گوید: افزایش پروازها با همکاری مجموعه ایرلاین‌ها، شرکت فرودگاه‌ها و سازمان هواپیمایی کشوری انجام شده و نباید نقش شرکت فرودگاه‌ها را نادیده گرفت.

به گفته ابراهیمی، برخی مدیران فرودگاه‌ها برای جذب مسافر بیشتر به صورت حضوری در دفاتر ایرلاین‌ها حاضر می‌شوند و با مسوولان شرکت‌های هواپیمایی گفت‌وگو می‌کنند، از سوی دیگر برخی ایرلاین‌ها هم درراستای اهدافشان و برای توسعه بازار خود به سمت فرودگاه‌هایی با رقیب کمتر سوق می‌یابند.

این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی، اضافه می‌کند: بنابراین نمی‌توان نگاهی بخشی نگر به رشد رخ داده در شاخص‌های هوانوردی 9 فرودگاه کم ترافیک کشور داشت و فقط ایرلاین‌ها یا تنها شرکت فرودگاه را در این رشد دخیل دانست. ابراهیمی اظهار می‌کند: در 9فرودگاه کم ترافیک کشور، هزینه‌ها به مراتب بیشتر از درآمدهاست، به‌طور معمول هزینه این فرودگاه‌های کوچک، 10 برابر درآمدهاست.

او ادامه می‌دهد: در حال حاضر، بسیاری از ایرلاین‌ها هزینه خدمات دریافتی خود از فرودگاه‌ها را پرداخت نمی‌کنند و بدهی بالایی به شرکت فرودگاه‌ها دارند و در صورتی که شرکت فرودگاه‌ها اجازه پرواز به ایرلاین تا زمان تسویه‌حساب ندهد، شرکت هواپیمایی هم از کسب درآمد باز می‌ماند.

    نبود ناوگان، بزرگ‌ترین مشکل

این کارشناس ارشد هوایی، بااشاره به اینکه نشست و برخاست و حجم بار و مسافر جابه‌جاشده اصلی‌ترین شاخص‌ها هستند، می‌گوید: بزرگ‌ترین مشکل حوزه هوایی در کشور فقدان یا کمبود ناوگان کم ظرفیت است و اگر ناوگان کم ظرفیت در کشور افزایش یابد در آن هنگام می‌توان انتظار داشت که مسیرهای کم مسافر، فرودگاه‌های کوچک و ... مسافر بیشتری را جذب کنند.

ابراهیمی ادامه می‌دهد: در برخی مسیرها که مسافر چندانی ندارند، نیاز به هواپیماهایی با ظرفیت بالای 100 نفر نیست و برای این خطوط پروازی، هواپیماهایی مانند‌ای تی آر کفایت می‌کنند که از این هواپیماها، حدود 20 فروند در کشور وجود دارد.

او اضافه می‌کند: شرایط هواپیماهای ‌ای‌تی‌آر و وضعیت عملکردی این نوع هواپیما برای تمام مناطق ایران هم مناسب نیست، اما اگر هواپیماهایی مناسب شرایط آب و هوایی فرودگاه‌های کشور داشته باشیم و ترجیحا هم جت باشند و بتواند به فرودگاه‌های کوچک و درجه دو پرواز کند هم سهم حمل و نقل هوایی در کشور افزایش می‌یابد و هم هواپیماهای کوچک رونق می‌گیرند.

این کارشناس ارشد حوزه هوایی اظهار می‌کند: همچنین برخی ایرلاین‌ها می‌توانند کسب و کاری جدید را در صنعت هوایی ایجاد کنند و ایرلاین‌های کوچک می‌توانند تغذیه‌کننده ایرلاین‌های بزرگ باشند به این معنا که فرودگاه ایرانشهر با تعداد محدود مسافر، اقدام به جابه‌جایی مسافر از ایرانشهر به کرمان و بندرعباس کند و از این فرودگاه‌ها مسافران به مقصد نهایی پرواز کنند.

    تلاش برای بهبود شاخص‌ها

درحالی که محمد رضا ابراهیمی زنجیره‌ای از عوامل را در رشد شاخص‌های هوانوردی دخیل می‌داند، داوود ربیعی، ‌دیگر کارشناس ارشد حوزه هوایی معتقد است که این رشد حاصل تلاش ایرلاین‌ها بوده است، او در این باره به «تعادل» می‌گوید: با افزایش تعداد ایرلاین‌ها مسلما آنها به بازارهای بکر و کمتر مورد توجه، روی می‌آورند پس در واقع شرکت‌های هواپیمایی موجب افزایش نشست و برخاست و رشد حجم مسافر و کالا در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل شدند.

ربیعی می‌افزاید: سوال این است که علاوه بر گام مثبت ایرلاین‌ها، فرودگاه‌ها چه اقداماتی را برای بهبود شاخص‌های هوانوردی انجام داده اند؟

او ادامه می‌دهد: بررسی خدمات ارایه شده از سوی فرودگاه‌های کشور طی نیمه نخست سال جاری نشان می‌دهد، تغییری در شیوه ارایه این خدمات ایجاد نشده است به عنوان نمونه عوارض در هوانوردی عمومی کاهش نیافته است.

 این کارشناس ارشد حوزه هوایی اظهار می‌کند: مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها از کاهش 20تا 30 درصدی عوارض فرودگاهی خبر دادند اما در این راستا اقدامی برای بهبود هوانوردی عمومی و به تبع آن افزایش نشست و برخاست هواپیماها انجام نشد.

ربیعی تصریح می‌کند: اما سوال این است که سهم هوانوردی ایران از هوانوردی عمومی چقدر است؟ در ایران فقط هواپیماهای فوق سبک در رده هوانوردی عمومی قرار می‌گیرند. به گفته او، کاهش عوارض در هوانوردی عمومی فقط مشمول هواپیماهای فوق سبک می‌شود و این اقدام کمکی به بهبود شاخص‌های هوایی کشور نمی‌کند.

این کارشناس ارشد حوزه هوایی تصریح می‌کند: اقدام شرکت فرودگاه‌ها زمانی موثر بود که ناوگان هوایی کشور شامل ایرتاکسی‌ها، خدمات هوایی و... بود.

ربیعی با تاکید بر اینکه رشد رخ داده در شاخص‌های هوانوردی نتیجه فعالیت ایرلاین‌ها بوده است، می‌گوید: شرکت‌های هواپیمایی با چارتر از آژانس‌ها و مسوولان استانی توانسته‌اند افزایش نشست و برخاست‌ها را رقم بزنند و شرکت فرودگاه‌ها و 9 فرودگاه نام برده در این زمینه اقدام خاصی نکرده‌اند.

    عوارض فرودگاهی کاهش نیافته است

او بیان می‌کند: شاخص‌های اصلی برای سنجش پیشرفت یا عدم پیشرفت هوانوردی در تعداد نشست و برخاست‌ها و حجم مسافر و کالای جابه‌جا شده خلاصه می‌شود و در فرودگاه‌های سایر کشورها هم اینگونه است، یعنی برای بررسی و اعلام رقم‌های مربوط به شاخص‌های هوانوردی، این دو شاخص، مهم‌ترین محسوب می‌شوند.

به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، شرکت فرودگاه‌ها برای بهبود شاخص‌های هوانوردی اقدامی انجام نداده است؛ عوارض فرودگاهی کاهش نیافته یا همکاری خاصی از سوی این شرکت با ایرلاین‌ها صورت نگرفته است. ربیعی با اشاره به ایجاد بازارهای جدید توسط ایرلاین‌ها می‌گوید: شرکت‌های هواپیمایی به دنبال گسترده شدن شبکه پروازی هستند و تلاش برای از بین رفتن دیدگاه سنتی در این زمینه که باید بر فرودگاه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری کرد.

او عنوان می‌کند: شرکت فرودگاه‌ها باید تلاش بیشتری برای جذب ایرلاین‌ها انجام دهد و به اعلام آمار و گزارش اکتفا نکند.

    همکاری با شرکت فرودگاه‌ها

اما محمد امیرانی، معاون عملیات هوانوردی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، نگاهی جامع به اعلام آمار مربوط به رشد شاخص‌های هوانوردی در فرودگاه‌های کم ترافیک کشور دارد، او درباره علت رشد شاخص‌های هوانوردی در 9 فرودگاه کم‌ترافیک کشور به «تعادل» می‌گوید: بخشی از رشد پروازها در این فرودگاه‌ها به ایرلاین‌ها بازمی‌گردد، چون برخی شرکت‌های هواپیمایی طی نیمه اول سال جاری، از هواپیماهایی با تایپ کوچک‌تر برای پرواز به این فرودگاه‌ها استفاده کردند که مناسب‌ترین گزینه است. امیرانی می‌افزاید: هر چه فرکانس پروازها در فرودگاه‌های کوچک‌تر را افزایش دهیم، جذب مسافر بیشتری خواهیم داشت، به‌طور مثال در فرودگاهی مانند یاسوج اگر هفته‌ای دو پرواز برقرارباشد مسافران نمی‌توانند برنامه‌ریزی مناسبی برای بهره‌گیری از این پروازها داشته باشند اما اگر شاهد دو پرواز در روز به این فرودگاه باشیم، مردم و فعالان صنعتی و آموزشی برنامه‌ریزی بهتری می‌توانند داشته باشند.

او ادامه می‌دهد: با این سیاست، روسای فرودگاه‌ها با ایرلاین‌ها همکاری می‌کنند تا هواپیماهای کوچک‌تر را به این فرودگاه‌ها جذب کنند و در یکسری از فرودگاه‌ها پرواز بیشتری داشتیم.

    ارایه خدمات ویژه به ایرلاین‌ها

به گفته معاون عملیات هوانوردی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، مدیرعامل این شرکت گفت‌وگوهایی را با فرودگاه‌ها و مدیران آنها داشته‌اند و شاخص‌هایی را برای آنها درنظر گرفته‌اند که یکی از این شاخص‌ها، افزایش حجم مسافر با جذب ایرلاین‌هاست.

امیرانی اظهار می‌کند: اقداماتی که فرودگاه‌ها برای جذب ایرلاین‌ها برای برقراری یا افزایش پرواز انجام می‌دهند عبارتند از ارایه امکانات مورد نظر ایرلاین‌ها در این فرودگاه‌ها و بخشی دیگر هم همکاری‌هایی است که از سوی استانداری‌ها و نماینده‌های مجلس شورای اسلامی با شرکت‌های هواپیمایی انجام می‌شود تا جذابیت پرواز به فرودگاه‌های کوچک افزایش یابد.

او درباره امکانات ارایه شده به ایرلاین‌ها در فرودگاه‌های کوچک تصریح می‌کند: این امکانات بسته به خواسته ایرلاین‌ها و فرودگاه‌ها متفاوت است، مثلا برخی استانداری‌ها همکاری کردند که در چند نوبت اول برقراری یا افزایش پرواز، درصورتی که ایرلاینی با مقداری ظرفیت خالی پرواز کند، هزینه صندلی‌های خالی را پرداخت کنند.

معاون عملیات هوانوردی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، می‌افزاید: همچنین همکاری‌هایی هم از سوی شرکت فرودگاه‌ها با برخی ایرلاین‌ها که پروازهای خود را به فرودگاه‌های کوچک افزایش داده‌اند، انجام شده است تا آنها بتوانند در مدت طولانی‌تری، بدهی‌های خود به شرکت فرودگاه‌ها را پرداخت کنند.

    بهبود دیگر شاخص‌های هوانوردی

امیرانی درباره برنامه شرکت فرودگاه‌ها درباره رشد شاخص‌های هوانوردی می‌گوید: علاوه بر نشست و برخاست و حجم بار و مسافر جابه‌جا شده، یکی دیگر از شاخص‌ها، رشد پروازهای عبوری از طریق ایجاد مسیرهای هوایی مستقیم و همچنین بهبود زیرساخت‌های مناسب است.

او اظهار می‌کند: با این اقدام هم میزان مصرف سوخت کاهش می‌یابد، و هم طرح‌های پروازی فرودگاه‌ها هم درحال بهینه شدن است، همچنین برای هزینه‌های فرودگاهی ایرلاین‌ها در حال بازنگری هستیم، خدمات فرودگاهی و مسافری هم درحال بررسی هستیم.

معاون عملیات هوانوردی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، بیان می‌کند: به عنوان نمونه پیش از این فرودگاه اصفهان جایگزین فرودگاه مشهد بود و شرکت فرودگاه‌ها برای افزایش همکاری با ایرلاین‌ها، ساعت کار فرودگاه سبزوار را افزایش داد تا فرودگاه جایگزین مشهد شود و امکانات فرودگاه سبزوار را رشد دادیم.

امیرانی ادامه می‌دهد: به عنوان نمونه یک هواپیما که پیش از این قصد سفر رفت- برگشت از بندرعباس به مشهد داشت، از بندرعباس به مشهد می‌رفت و پس از آن مجبور به سوخت‌گیری در اصفهان بود درحالی که با افزایش امکانات فرودگاه سبزوار، دیگر نیازی نیست که هواپیما به اصفهان برود بلکه در سبزوار سوخت می‌زند.

    بررسی وضعیت 9 فرودگاه کشور

بررسی  شاخص‌های هوانوردی در 9 فرودگاه کوچک کشور نشان می‌دهد که نشست و برخاست هواپیما در فرودگاه لامرد از ۸۰ فروند در نیمه نخست سال گذشته به ۱۹۴ فروند در مدت مشابه سال جاری رسیده است.

همچنین در این بازه زمانی میزان اعزام و پذیرش مسافران در فرودگاه لامرد با رشد بیش از دو برابری از ۳۱۷۴ به ۷۹۳۰ نفر و میزان ارسال و پذیرش بار نیز با رشد سه برابری از ۱۸ هزار و ۱۵۹ به ۵۴ هزار و ۸۰۹ کیلوگرم رسیده است.

فرودگاه زنجان هم در این بازه زمانی در شاخص‌های نشست و برخاست هواپیما و جابه‌جایی مسافر قریب به سه برابر و در شاخص جابه‌جایی بار نیز رشد ۷۲درصدی یافته است، پس از فرودگاه زنجان که تعداد پروازهای آن از ۳۲ به ۹۲ فروند رسیده، فرودگاه بجنورد با رشد ۷۰ درصدی و رسیدن آمار نشست و برخاست آن از ۷۰به ۹۰ پرواز، به رتبه سوم دست یافته است.

رتبه چهارم رشد پرواز در نیمه نخست امسال به فرودگاه یاسوج اختصاص دارد که آمار پروازهای آن از ۴۸ به ۹۲ فروند رسیده و در این مدت با رشد سه برابری تعداد مسافر روبه‌رو بوده به‌طوری که میزان مسافر آن از یک هزار و ۸۹۲ نفر به پنج هزار و ۳۱۷ نفر رسیده است.

طبق بررسی‌های انجام شده فرودگاه رامسر با رشد ۳۴ درصدی پرواز (از ۳۲۸ به ۴۲۸ فروند) رتبه پنجم را داراست و فرودگاه‌های آبادان با رشد ۲۴ درصدی و رفسنجان (۱۰ درصدی)، ایلام (۹ درصدی) و بم (شش درصدی) در مقام‌های بعدی قرار دارند.

در شاخص رشد جابه‌جایی مسافر در میان این فرودگاه‌ها رتبه نخست به فرودگاه‌های لامرد، زنجان و یاسوج با رشد سه برابری سپس به ترتیب به فرودگاه‌های بجنورد (۶۹ درصدی)، رامسر (۵۷ درصدی)، آبادان (۴۲ درصدی)، ایلام و بم (۱۲ درصدی) و رفسنجان (دو درصدی) اختصاص دارد.

از میان این ۹ فرودگاه بیشترین رشد جابه‌جایی بار به فرودگاه یاسوج و لامرد (۱۰۰ درصد) سپس فرودگاه‌های زنجان (۷۲ درصد)، بجنورد و رامسر (۵۴ درصد)، آبادان (۳۶ درصد)، بم و رفسنجان (۲۱ درصد) و ایلام (۱۳ درصد) اختصاص دارد.