خدمات آنلاین بومی در نبود اینترنت

خدمات بومی اپلیکیشن‌هایی که توسط استارت‌آپ‌های ایرانی توسعه پیدا کرده‌اند، در نبود اینترنت جهانی فعال بوده و بستر قابل اتکایی برای ارایه خدمات به کاربران به‌شمار می‌روند. به گزارش مهر، بومی‌سازی خدمات در فضای مجازی از جمله تعاریفی است که تحت عنوان «ضرورت ایجاد بستر خدمات پایه کاربردی برای عموم مردم» در سند الزامات شبکه ملی اطلاعات بر آن تاکید شده است. مطابق با الزاماتی که برای شبکه ملی اطلاعات تعریف شده، موضوع عدم اتکا به شبکه‌های خارجی، اختیار کامل فنی و ایجاد ظرفیت برای شکل‌گیری خدمات بومی در لایه‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته تا این شبکه به نحوی متناسب با نیازهای کاربران طراحی شود که خدمات بومی و اختصاصی روی آن به صورت مستقل از اینترنت، قابل ارایه و دریافت باشد. حال با توجه به محدودیت دسترسی پیش‌آمده در شبکه اینترنت کشور، شواهد نشان می‌دهد که شبکه ملی اطلاعات تا حدودی توانسته با محورهای فوق سازگار باشد و به نوعی به نیاز کاربران در این موارد، پاسخ دهد. چرا که هم‌اکنون شبکه ملی اطلاعات با مدیریت مستقل کاملا داخلی در حال فعالیت است و خدمات بومی آنلاین نیز توانسته‌اند تا حد زیادی نیازهای اولیه کاربران را پاسخگو باشند. در حال حاضر امکان عرضه انواع محتوا و خدمات ارتباطی سراسری برای آحاد مردم روی شبکه ملی اطلاعات وجود دارد و ارایه‌دهندگان خدمات محتوایی، پیام‌رسان‌ها، فروشگاه‌های اینترنتی، بازارهای اپلیکیشن بومی، سرویس‌دهندگان حمل‌ونقل آنلاین، سایت‌های دولتی و سرویس‌دهندگان بانکی در حال حاضر در دسترس قرار دارند و اختلالات مقطعی برخی خدمات‌دهندگان نیز به‌دلیل وابستگی به گوگل و اتصال API آنها به اینترنت، در حال رفع شدن است. بیشترین نیاز کاربران اینترنت را می‌توان در دسترسی به خدماتی مانند پیام‌رسان‌ها، حمل‌ونقل و تاکسی آنلاین، مسیریاب‌ها و نقشه، فروشگاه‌های اپلیکیشن، اپلیکیشن‌های بانکی و پرداخت، سرویس‌های محتوایی مانند نمایش فیلم، موتور جست‌وجو و ایمیل، خرید و فروش اینترنتی و کسب‌‌وکارهای آنلاین، تقسیم‌بندی کرد.

هم‌اکنون با وجود محدودیت در دسترسی به شبکه اینترنت، بسیاری از این خدمات بر بستر شبکه ملی اطلاعات قابل ارایه هستند و شواهد نشان می‌دهد که استارت‌آپ‌ها و کسب‌‌وکارهای آنلاین با وجود اینترنت داخلی، فعال بوده و کاربران می‌توانند نیاز خود را از طریق آنها برطرف کنند. درحالی که اکنون امکان دسترسی به سرویس‌دهنده‌های خارجی مانند واتس‌آپ و تلگرام حتی به واسطه فیلترشکن وجود ندارد، شبکه ملی اطلاعات این امکان را فراهم آورده تا کاربران بتوانند میزان پاسخگویی و کاربرد پیام‌رسان‌های بومی را آزمایش کنند. این ابزار ارتباطی که بر بستر شبکه ملی اطلاعات در دسترس قرار دارند، هر یک به نوعی نیاز کاربران را در امکان ارسال پیام، تماس صوتی، ایجاد کانال و تراکنش مالی برطرف می‌کنند و جایگزین مناسبی برای پیام‌رسان‌های خارجی هستند. البته این شبکه‌های موبایلی هنوز امکان تماس تصویری را فعال نکرده‌اند.

وضعیت سرویس‌دهی تاکسی‌های اینترنتی و حمل‌ونقل آنلاین نیز نشان می‌دهد که این سرویس‌دهندگان توانسته‌اند بدون وابستگی به شبکه اینترنت و از طریق زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات، به سرویس‌دهی خود ادامه دهند. اگرچه در مقطعی ارایه خدمات از سوی این اپلیکیشن‌ها با اختلالات مقطعی همراه بود اما در حال‌حاضر وضعیت خدمات‌رسانی این کسب‌وکارها به وضعیت پایدار رسیده است. از آنجایی که تا پیش از این بخشی از IPهایی که برخی از این کسب‌وکارها استفاده می‌کردند خارجی بود، در زمان محدودیت دسترسی به اینترنت دچار مشکل مقطعی شدند اما هم‌اکنون با جابه‌جایی آدرس IP به داخل کشور، مشکل ارتباطاتشان حل شده است. از این رو سرویس‌های تاکسی آنلاین این امکان را فراهم کرده‌اند تا کاربران با اتصال به شبکه داخلی از آنها استفاده کنند.

از طرفی وابستگی کاربران ایرانی به نرم‌افزار مسیریاب «ویز» با سرویس‌های کارآمد بومی روزبه‌روز کاهش می‌یابد. هم‌اکنون نیز با توجه به نبود اینترنت، این سرویس‌های بومی به راحتی کاربران را به سمت مسیر مورد نظر هدایت می‌کنند. اپلیکیشن‌های بومی که در حوزه مسیریابی و نقشه فعال هستند می‌توانند در بستر شبکه ملی اطلاعات، جایگزینی برای ویز و گوگل‌مپس باشند.

البته با وجود شبکه ملی اطلاعات لزوم قطع وابستگی به موتورهای جست‌وجو، ایمیل و مرورگر خارجی احساس می‌شود و ظرفیت‌سازی در این بخش به عنوان خدمات پایه کاربردی در شبکه ملی اطلاعات کاملا ضروری است، زیرا شواهد نشان می‌دهد جویشگرهای بومی و ایمیل‌های ایرانی، آن‌طور که باید کاربردی نبوده و پاسخگوی نیاز کاربران نیستند. قطع وابستگی به موتور جست‌وجوی گوگل با سرویس‌های بومی مانند «پارسی‌جو» و «یوز» قابل تحقق است. اگرچه این سرویس‌دهنده‌ها هنوز نتوانسته‌اند آنطور که باید نیاز کاربران را در حجم وسیع پاسخگو باشند اما بخشی از این ناتوانی در پاسخگویی را باید به عدم مراجعه کاربران به این سرویس‌دهنده و ارزیابی میزان تاب‌آوری آنها مربوط دانست. در زمینه ایمیل نیز سرویس‌دهنده ایمیل «ایران دات‌آی‌آر» به عنوان جایگزینی برای ایمیل‌هایی مانند گوگل و یاهو می‌تواند فعالیت کند و این مستلزم آن است که ظرفیت این سرویس، برای این حجم از کاربران قابل اتکا باشد. در کنار این خدمات، مرورگر بومی «ساینا» نیز می‌تواند مرورگری برای جایگزینی با اینترنت اکسپلورر، موزیلا و کروم باشد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که اپلیکیشن‌های خدمات بانکی و پرداخت در کنار سایت‌های داخلی بانک‌ها و خدمات دولتی در سایه شبکه ملی اطلاعات برقرار هستند و امکان پرداخت امن بر این بستر بدون وابستگی به اینترنت، فراهم است. همچنین اپلیکیشن‌های سرویس‌دهنده محتوا مانند فیلم، سایت‌های داخلی خرید و فروش کالا و کسب‌‌وکارهای اینترنتی که پیش از این میزبانی خود را به داخل کشور منتقل کرده بودند نیز در شرایط فعلی می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند.