کسب و کار ضد تحریم

گروه بنگاه‌ها|

در شرایطی که اقتصاد ایران برای مقابله با دامنه وسیع تحریم‌های اقتصادی تحمیل شده بر کشور به دنبال راهکارهایی است که از طریق آن بتواند جایگزین مطمئنی برای درآمدهای نفتی پیدا کند؛ مشاغل نوین و کسب و کار‌های دانش‌بنیان یکی از روش‌هایی است که می‌تواند به نیازهای اقتصادی کشور در شرایط حساس فعلی پاسخ دهد. اما در شرایطی که کارشناسان استفاده از ظرفیت‌های نوین را مهم‌ترین نیاز امروز بازار کسب و کار ایران برای عبور از چالش‌های پیش‌رو ارزیابی می‌کنند، مشکلاتی بر سر راه فعالیت این نوع کسب و کار‌ها وجود دارد که تازمانی که به این مشکلات رسیدگی نشود، امکان ظرفیت‌سازی‌های نوین در فضای کسب و کار کشور بیشتر به یک رویای در دوردست شبیه است تا واقعیتی که بتوان روی آن حساب جدی باز کرد. اما از منظر تحلیلگران مهم‌ترین مشکل پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های ناظر بر کسب و کار است؛ ضمن اینکه غیرقابل پیش‌بینی بودن قیمت مواد اولیه و محصولات یکی دیگر از مشکلات مهم پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان است. در کنار این دو مورد؛ مشکلات دیگری نیز وجود دارد که برای بهبود شاخص‌های فعالیت این نوع کسب و کار ضروری به نظر می‌رسند. موضوعاتی چون؛ دشواری تامین مالی از طریق بانک‌ها، برداشت‌های سلیقه‌ای از قوانین و مقررات و وجود رقابت غیرمنصفانه بین شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی و شرکت‌های دانش‌بنیان و... از دیگر مشکلات جدی این نوع فعالیت‌هاست که تصمیم‌سازان در دولت و مجلس برای برون رفت از آنها باید راهکار جدی بیندیشند.

دیروز رییس کمیسیون دانش‌بنیان اتاق تعاون ایران با اشاره به همین قوانین دست و پاگیر گفت: سازمان مالیاتی با احیای پرونده های۵ سال گذشته، شرکت‌ها را درگیر کرده و در مواقعی ترمز ادامه فعالیت است.

مجید محمدی با اشاره به دستاوردهای اقتصاد دانش‌بنیان در کشور در شرایط تحریم اظهار داشت: چند محصول داخلی در حوزه صنایع دفاعی را در سه بخش مورد بررسی قرار دادیم؛ یک قسمت مواد اولیه داخلی، بخش دیگر مواد اولیه وارداتی غیرتحریمی و قسمت سوم نیز بخشی بود که ناشی از وابستگی زیاد به تحریم‌ها بود.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه مهم‌ترین مشکل ما در بخش سوم به دلیل شدت وابستگی به تحریم‌ها بود، قسمت دوم یعنی تامین مواد اولیه وارداتی زیاد مشکل‌ساز نبود که به همین دلیل بومی‌سازی قسمت سوم به عنوان گلوگاه فعالیت را آغاز کردیم تا پس از آن وارد بومی‌سازی بخش دوم برای تامین مواد اولیه وارداتی شویم.

رییس کمیسیون دانش‌بنیان اتاق تعاون ایران به قوانین و مقررات دست و پا گیر کسب و کار در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرد و افزود: متاسفانه قوانین کشور همیشه ثابت هستند و به روز نمی‌شوند، حتی قوانین و مقرراتی هم که تصویب می‌شوند برخلاف واقعیات و رویکردهای حمایتی است، به همین دلیل در برابر قوانین دست و پا گیر خنثی شدیم و نمی‌جنگیم. محمدی با بیان اینکه هر چقدر اصرار کنیم که فلان قانون اشتباه است و با روح تولید سازوگار نیست هیچ نتیجه‌ای جز تلف کردن وقت ندارد، گفت: این مقررات دست و پا گیر در بخش‌های مختلف از جمله مالیات و تامین اجتماعی مانع فعالیت تولید است.

وی افزود: ما هم می‌پذیریم که کشور را باید بدون فروش نفت اداره کنیم اما قرار نیست دارایی پنج سال پیش شرکت‌ها را بررسی کنند؛ در حال حاضر سازمان مالیاتی این پرونده‌ها را مجدد احیا کرده است و شرکت‌ها درگیر شدند که در مواقعی واقعا مانع و ترمز ادامه فعالیت است. رییس کمیسیون دانش‌بنیان اتاق تعاون ایران با تاکید بر اینکه ما به این نتیجه رسیدیم که باید خود را با قوانین فعلی کشور وفق دهیم، درباره درخواست کارآفرینان و تولیدکنندگان از دولت گفت: ما به هیچ‌وجه دنبال معافیت مالیاتی نیستیم چراکه معافیت رانت ایجاد می‌کند؛ درخواست ما این است که قانون تسهیل‌کننده فعالیت شرکت‌ها باشد نه اینکه به صورت سلیقه‌ای اجرا شود. سال‌ها است اعلام می‌کنند که پزشکان باید مالیات بپردازند اما بر اساس آماری که ارایه می‌شود فقط ۴۰ درصد پزشکان دستگاه کارتخوان نصب کردند. محمدی با بیان اینکه قوانین مالیات و تامین اجتماعی باید به گونه‌ای باشد که مانع فعالیت شرکت‌ها نشود، تاکید کرد: بدون اغراق و شعار، مشکلات کشور با تکیه بر توان داخل قابل حل است. یک مثال عینی در این خصوص قابل طرح است. حدود ۴ سال پیش دوره‌ای به نام انتقال فناوری از کره جنوبی به ایران، در کشور برگزار شد که شرکت شهرک‌های صنعتی متولی اجرای این دوره بود.

وی ادامه داد: در همان زمان حدود ۳۶۰ مورد مشکلات از واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی استحصال شد؛ اولین کاری که کردیم این بود که ببینیم آیا مشکل این شرکت‌ها در داخل قابل حل است یا خیر؟ در همین فرایند تکنولوژی که در اصفهان با مشکلی مواجه بود در تبریز قابل حل بود و نیاز نبود از طریق شرکت کره‌ای این مشکل حل شود تا ارز هم از کشور خارج کنیم.

رییس کمیسیون دانش‌بنیان اتاق تعاون ایران تاکید کرد: متاسفانه پایگاه اطلاعات از وضعیت صنعت و واحدهای صنعتی در کشور نداریم و عمده مشکل کشور در فقدان بانک اطلاعات و آمار دقیق از فعالیت واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی است. اگر بتوانیم پایگاه اطلاعات اطلس صنعت کشور را راه‌اندازی کنیم قطعا گلوگاه‌های تحریم هم با تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب کنسرسیوم و حمایت معاونت علمی و فناوری قابل حل است.

  چالش‌های پیش روی کسب و کار نوین

مهم‌ترین چالش پیش روی این نوع کسب و کار کدام موارد است؟ این پرسش و پرسش‌هایی از این دست این روزها به تناوب در میان افراد و گروه‌هایی که سرگرم برنامه‌ریزی برای ورود به این نوع کسب و کار هستند، به چشم می‌خورد. محمود رضایی که به عنوان محقق و پژوهشگر در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان فعالیت می‌کند در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «نقدینگی مهم‌ترین مساله در بخش تولید به حساب می‌رود که با عدم تامین آن تمام فرایند تولید دچار آسیب می‌شود. این امر در کشور ما کاملا فراموش شده و زاویه نگاه به آن تبدیل به یک زاویه تاریک شده است.»

این محقق مساله بیمه را از دیگر چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان نام برد و آن را برعکس ماهیت اصلی‌اش که پشتوانه بخش‌های تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان است، نمی‌داند: «بیمه رویکرد «همراهی» با بخش‌های تولیدی را ندارد؛ چراکه به جای آنکه همراه این بخش باشد، با انواع جریمه‌های بی‌دلیل به سمت بخش‌های تولیدی می‌آید.»

رضایی موضوع دیگری را که این روزها برخی از مردم در اصطلاحات اقتصادی نام آن را شنیدند از چالش‌های دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان می‌داند. وی شرایط دامپینگ یا همان کاهش قیمت فراتر از نرخ واقعی را یک چالش سخت داخلی دانست که از نظر او برخی شرکت‌ها با وارد شدن به آن فقط به فکر سود کوتاه‌مدت هستند و بازار کلی را خراب می‌کنند.

او در ادامه می‌گوید: حجم زیادی از محصولات تولید شده در شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی با کالاهای تولید شده در برابر سطح بین‌المللی کیفیت قابل قبول و حتی بهتری دارند که به جای افتخار به این مساله، سیاست‌های نادرستی وارد کار می‌شود که از پایه شرکت‌ها را نابود می‌کند. متاسفانه برخی شرکت‌های داخلی با سیاست قلع و قمع کردن رقیب خود وارد کارزار می‌شوند.

جالب اینجاست که این فعال اقتصادی، هرچند مسائل دیگری چون تحریم‌ها را نیز جزو چالش‌های پرخطر حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان عنوان می‌کند ولی آنها را مشکل چندان بزرگ و غیرقابل حلی نمی‌بیند چراکه اساسا محصولات تولید شده را راهی برای کاهش زیان تحریم‌ها می‌داند و می‌گوید: «ماهیت شرکت‌های دانش‌بنیان اینگونه دقیقا راهی را می‌خواهد برود که ضربه تحریم‌ها به بدنه بخش‌های گوناگون کشور را جبران سازد. شرکت‌های دانش‌بنیان با سیاست تحریم‌ها درگیر نمی‌شوند و به سراغ ساخت محصولاتی می‌رود که دولت و قسمت‌های تولیدی مختلف کشور را بی‌نیاز از محصولات و فناوری‌های تحریم شده کنند. افق روشن شرکت‌های دانش‌بنیان نه‌تنها تخریب تحریم‌ها بلکه صادرکننده محصولات به کشورهای منطقه است.»