بلاک‌چین در خدمت مقابله با اخبار دروغ
گروه دانش و فن
بلاک‌چین هنوز در مسیر پیاده‌سازی گسترده قرار دارد و برای تبدیل شدن به یک اکوسیستم منطقی، باید هم از لحاظ فنی و هم کاربری بالغ شود. هیاهوی خبری بلاک‌چین هنوز ادامه دارد و ظرفیت‌های بی‌شمار خود را فراتر از رمزارزها فریاد می‌زند. دراین‌میان استارت‌آپ‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها تلاش می‌کنند تا در حوزه‌های متنوع از فناوری جدید بهره ببرند. حوزه‌های گوناگونی از هویت دیجیتال تا رأی‌گیری درحال بررسی از سوی مقام‌های تأثیرگذار هستند تا شاید با بلاک‌چین به‌صورت بهینه‌تری اجرا شوند. بلاک‌چین باوجود موفقیت اولیه در جلب‌توجه مخاطبان، موفق به حفظ آن نشد. موسسه گارتنر یک چرخه هیاهوی خبری تدوین کرده است که طبق تعاریف آن، بلاک‌چین اکنون در مرحله سرخوردگی قرار دارد. اخبار پیرامون آن، پیش از بالغ شدن فناوری و عملیاتی توسعه یافتند؛ درنتیجه بسیاری از تلاش‌های اولیه و رویکردهای عملی در حوزه بلاک‌چین موفق به ارایه دستاورد و محصول نهایی کارآمد به کاربران نشدند. هیچ مدل کسب‌وکاری یا اجتماعی کارآمدی براساس بلاک‌چین توسعه پیدا نکرد و امروز جز چند نمونه محدود در حوزه حمل‌ونقل نمی‌توان کاربردی خارج از مراحل آزمایشی برای بلاک‌چین پیدا کرد. اما در گزارشی که زومیت به آن پرداخته، اشاره شده که فناوری بلاک‌چین با وجود عدم احراز موفقیت مهم در مرحله شکست نیز قرار ندارد. ادعای اصلی بلاک‌چین مبنی بر ارایه یک نسخه پایدار از هرنوع داده از طریق یک دفتر کل توزیع‌شده و تغییرناپذیر هنوز به قوت خود باقی است. به‌علاوه با بالغ شدن ادعای مذکور شاهد توزیع و به‌کارگیری همه‌جانبه آن در سرویس‌های مالی، تجارت الکترونیک و بسیاری بازارهای دیگر خواهیم بود. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که بلاک‌چین تا سال ۲۰۲۳ از چرخه هیاهوی خبری خارج می‌شود. تحلیل‌گران و متخصصان بازار می‌گویند بلاک‌چین تا پنج سال آینده کاربردهای عملی متعددی در پردازش پرداخت، اشتراک داده، تجارت دارایی و ردگیری و نگه‌داری اسناد و قراردادها پیدا خواهد کرد.
مقابله با اخبار دروغین
گزارش جدیدی از گارتنر ادعا می‌کند که یکی از کاربردهای احتمالی بلاک‌چین در مقابله با اخبار دروغین است. تا سال ۲۰۲۳، حدود ۳۰ درصد از اخبار و محتوای ویدئویی در سطح جهان توسط بلاک‌چین اعتبارسنجی می‌شود. آویوا لیتان، محقق ارشد گارتنر می‌گوید بلاک‌چین در مقابله با فناوری دیپ‌فیک هم کاربرد بالایی خواهد داشت. فعالیت‌های مخرب در صنعت خبرنگاری روز‌به‌روز افزایش می‌یابند و با افزایش استفاده کاربران از سرویس‌هایی همچون فید خبری فیس‌بوک و گوگل‌نیوز، خطر آنها بیشتر نیز می‌شود. فعالیت‌های مخرب خبری می‌توانند تأثیر بزرگ اقتصادی و سیاسی بر جوامع داشته باشند. محتوای خبری و مقاله‌هایی که براساس اخبار دروغین نوشته می‌شوند، عموما بازدیدکننده‌های بیشتری را جذب می‌کنند. جذب مخاطب بیشتر برای تبلیغ‌دهنده‌ها نیز جذابیت بیشتری دارد، اما درنهایت یک مشکل بزرگ برای گفتمان عمومی جامعه محسوب می‌شود. به عنوان مثال، ۲۰ خبر برتر دروغین پیرامون انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا در سال ۲۰۱۶، بیش از ۲۰ خبر برتر منتشرشده در رسانه‌های معتبر موفق به جذب مخاطب شدند. وب‌سایت‌هایی که اخبار دروغین توزیع می‌کنند، عموما به‌صورت ناشناس میزبانی می‌شوند. توزیع اخبار نیز توسط حساب‌های کاربری رباتی انجام می‌شود. درنهایت شناسایی عاملان توزیع خبر دروغ، آسان نخواهد بود. آژانس تحقیقات پیشرفته دفاعی امریکا (دارپا) در ماه آگوست سال جاری توسعه نرم‌افزاری را شروع کرد که توانایی انتخاب اخبار دروغین مخفی در بیش از ۵۰۰ هزار خبر، عکس، ویدئو و کلیپ صوتی را خواهد داشت. فیس‌بوک هم در ماه سپتامبر یک گروه مبتنی بر هوش مصنوعی را با همکاری شرکت‌هایی همچون مایکروسافت، آمازون، گوگل، دیپ‌مایند و IBM تشکیل داده تا ابزارهای تشخیص دیپ‌فیک را توسعه دهد.
اگر برنامه‌های دارپا و فیس‌بوک موفق شوند، ابزارهای ساخته‌شده طی آنها توانایی مسدود کردن محتوای دروغین را دارند. به‌بیان دیگر محتوا به یک فهرست سیاه وارد می‌شود و به مخاطب نمی‌رسد. به‌علاوه الگوریتمی ساخته می‌شود که حرکت محتوا را به منابع فهرست سفید دنبال کرده و منشأ آن را تأیید می‌کند.
بلاک‌چین در صرافی‌های دیجیتال
تراکنش‌های برون‌مرزی امروزه نسبت به روش‌های سنتی اجراشده توسط بانک‌های مرکزی آسان‌تر و ارزان‌تر هستند. اوراق بهادار دیجیتالی که در دفاتر کل بلاک چینی تبادل می‌شوند نیز به همین ترتیب بزودی شهرت فراوانی کسب خواهند کرد. بروس فنتون، عضو هیات‌مدیره بنیاد بیت‌کوین می‌گوید کاربردهای مالی عجالتا سهم عمده‌ای از کاربردهای بلاک‌چین را به خود اختصاص می‌دهند و بیت‌کوین نیز به عنوان پیش‌گام آنها شناخته می‌شود. درحال‌حاضر فرایند جابه‌جایی سهام بین خریداران و فروشنده‌ها تا سه روز زمان می‌برد. البته تأخیر در تبادل سهام آن‌چنان عجیب نیست. فنتون می‌گوید تبادل واقعی پول بین شرکت‌های خدمات مالی ۱۰ روز یا بیشتر طول می‌کشد: «چالش کنونی اوراق بهادار این است که شما به یک شرکت واسط مورد اعتماد نیاز دارید تا صحیح بودن تبادل و سهام را تأیید کند. درواقع نه واسط معاملاتی و نه حتی ارایه‌‌کنندهی اوراق بهادار، فرایند تأیید را انجام نمی‌دهد. فعالیت نهایی توسط این گروه‌های متمرکز عظیم انجام می‌شود چون واسط‌های معاملاتی به هم اعتماد ندارند. به‌هرحال آنها رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند.» چالش به‌کارگیری سازمان‌های متمرکز در تبادل اوراق بهادار این است که فرایندها به‌خاطر استفاده از یک دفتر کل متمرکز، گرفتار تأخیر زمانی می‌شوند. با استفاده از بلاک‌چین، اوراق بهادار مانند توکن‌های دیجیتال مدیریت می‌شود که پیوندی دقیق و عمیق با اوراق یا پول دارد. با چنین رویکردی می‌توان تبادل را در یک روز یا حتی چند ساعت، مدیریت و نهایی کرد.
بلاک‌چین برای مدیریت عرضه عمومی شرکت‌های بزرگ نیز کاربرد خواهد داشت. بسیاری از شرکت‌های خصوصی به‌خاطر چالش‌های متعدد فرایند عرضه عمومی سهام، از آن خودداری می‌کنند. با استفاده از دفاتر کل بلاک‌چین، اوراق بهادار به توکن‌های دیجیتال متصل شده و با سرعت و سهولت بیشتر بین موسسه‌های مالی جابه‌جا می‌شوند. فنتون در ادامه می‌گوید: «همانطور که شما می‌توانید بیت‌کوین را از یک حساب رمزارز به حساب دیگر منتقل کنید، می‌توان میلیون‌ها دلار پول را از طریق صرافی‌های رمزارز در کمتر از یک روز جابه‌جا کرد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، نتایج جذابی خواهد داشت، چون شاهد تبادل سهام و همکاری شرکت‌های بیشتری خواهیم بود. بسیاری از مفاهیم و دارایی‌های خصوصی امروز، قابلیت تبادل عمومی بین‌المللی را میان سرمایه‌گذاران متعدد خواهند داشت.» دولت چین اخیرا خبری پیرامون تمرکز بر بلاک‌چین در دنیای تجاری منتشر کرد. حرکت آنها به عنوان یکی از قدرتمندترین اقتصادهای جهان می‌تواند تأثیری بین‌المللی داشته باشد. ژی جین‌پینگ، رییس‌جمهور چین، ماه اکتبر گفته بود که کشورش استراتژی مبتنی بر بلاک‌چین را پیش خواهد برد. به‌هرحال تصمیم او و دولتش روی برنامه‌های دولتی، تنظیم‌گری‌های قانونی و هزینه‌کرد دولت‌های منطقه‌ای تأثیرگذار خواهد بود. تنظیم‌گران قانونی اروپایی و امریکایی، برخلاف چینی‌ها هیچ اظهارنظر مستقیم و شرحی بر رویکرد خود در برابر بلاک‌چین و توکن‌های دیجیتال ندارند. البته امریکا و اروپا هم به‌اندازه چین بر اقتصاد جهانی تأثیر دارند و هر حرکتی از سوی آنها می‌تواند موجب شروع حرکت‌های مهم شود.
بلاک‌چین برای تأیید هویت
شرکت‌هایی که تاحدودی بلاک‌چین را به‌کار گرفته‌اند، هنوز آماده فعالیت کامل در فضای آن نیستند. درواقع شک و تردیدها هنوز ادامه دارد و سرعت پیاده‌سازی فناوری را بسیار کند می‌کند. کن الفانت، مدیر اجرای شرکت سرمایه‌گذاری Sorenson Capital بلاک‌چین را یک فناوری پدیده‌ای می‌داند که قطعا صنایع را تغییر می‌دهد. ازطرفی استفاده از فناوری مذکور با سرعت پایینی پیش می‌رود چون نمی‌توان آن را در فضایی بسته و بدون همکاری توسعه داد. درواقع برای توسعه بهتر به یک اکوسیستم مشترک نیاز است که بین شرکت‌های متعدد توسعه یابد. یک شرکت به‌تنهایی نمی‌تواند از بلاک‌چین استفاده کند و منتظر بازگشت سرمایه مناسب باشد. درواقع همه باید به جریان جدید وارد شوند.
بلاک‌چین با گذر زمان ریشه‌های خود را در خدمات مالی مستحکم‌تر می‌کند و مدیریت و امنیت هویت نیز به خدمات افزوده می‌شود. پیش‌بینی‌ها می‌گویند که خدمات هویت ابتدا برای کسب‌وکارها و سپس برای مصرف‌کننده‌ها عرضه می‌شوند. برخی معتقدند بلاک‌چین باید در حوزه‌هایی استفاده شود که امروز واسطه‌هایی در آنها برای کاربردهای شناسایی مشتری (KYC) وجود دارند. به‌علاوه سرویس‌های ضد پول‌شویی و موارد مشابه که قوانین سنتی در آنها بسیار دستی هستند، با استفاده از بلاک‌چین ظرفیت‌های مناسبی پیدا می‌کنند. در چنین حوزه‌هایی می‌توان انتظار بازگشت سرمایه بسیار بالا داشت.
استفاده از پوشش کاملا دیجیتال در مدیریت هویت می‌تواند ارزش افزوده‌ای به‌میزان سه تا ۱۳ درصد GDP در هفت کشور بزرگ جهان داشته باشد. البته برای رسیدن به ارزش افزوده باید استفاده از هویت دیجیتال و فرایندهای آن به‌صورت گسترده در تمامی حوزه‌ها رخ دهد. امروزه برای تأیید اعتبار به شناسایی اطلاعات هویتی نیاز است که شاید یک نفر در کیف پول خود داشته باشد. کارت ملی، کارت اعتباری یا کارت بانکی می‌تواند به عنوان ابزار شناسایی هویت استفاده شود. درصورت استفاده از بلاک‌چین دیگر نیازی به ابزارهای فیزیکی نیست و اطلاعات دیجیتال فرد در یک دفتر کل توزیع‌شده نگه‌داری شده و به مراجع مربوطه همچون بانک، ثبت احوال و موارد دیگر متصل می‌شود. وقتی یک سرویس به اطلاعات فرد نیاز داشته باشد، با استفاده از بلاک‌چین و قرارداد هوشمند می‌توان هویت او را تأیید کرد. به‌علاوه شرکت‌های فین‌تک، تولیدکننده‌های نرم‌افزار، ارایه‌کننده‌های خدمات مخابراتی و دیگر کسب‌وکارها به روند توسعه شبکه‌های مبتنی بر بلاک‌چین وارد شده‌اند که به هر فردی، امکان تبادل اطلاعات دیجیتال را به‌صورت آنلاین می‌دهد و همچنین خطر افشای اطلاعات به‌خاطر سهل‌انگاری نیز در آن وجود ندارد.
بلاک‌چین برای اوج گرفتن از شرایط کنونی نیاز به پیاده‌سازی گسترده دارد و باید در اکوسیستم‌های متنوع پذیرفته شود. چنین رخدادی نیازمند تغییر فرایند و رفتار از سوی سازمان‌هاست. شرکت دلوییت در ابتدای سال جاری یک نظرسنجی برگزار کرد که تغییر احتمالی و زودهنگام رفتار در کسب‌وکارها را تاحدودی تأیید می‌کند. در نظرسنجی انجام‌شده، ۱۳۸۶ مدیر اجرایی ارشد در کسب‌وکارهای از سرتاسر جهان حضور داشتند. ۷۷ درصد از آنها اعتقاد داشتند درصورت عدم پیاده‌سازی صحیح بلاک‌چین، مزیت رقابتی خود را از دست خواهند داد.
