مالکیت فکر در ایران

مالکیت فکر در ایران سابقه پر پیچ و خمی دارد. بهمن سال 1338 لایحه قانون حفظ حقوق مولف تهیه شد که به علت نواقص به سرنوشت دیگر لوایح پیوست. در سال‌های 43 و42 اقداماتی برای حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری صورت گرفت اما باز هم نتیجه‌ای حاصل نشد. در سال 1346 وزارت فرهنگ و هنر وقت لایحه حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان را تهیه و در آبان ماه 1347 تقدیم مجلس کرد که در سال 1348 به تصویب شورای ملی رسید.

این قانون از هر جهت جدید ومترقی بود، اما طبق ماده 22 این قانون، حقوق مادی پدید آورنده را موقعی از حمایت این قانون برخوردار می‌ساخت که اثر برای نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا اجرا شده باشد و قبلا در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش یا اجرا نشده باشد. گروهی سوءاستفاده کردند و با نسخه‌برداری از کتاب‌ها و صفحات موسیقی که در خارج از ایران ساخته و منتشر می‌شد (و باعث ضرر و زیان صاحبان اصلی می‌شد) برای همین در 6 دی ماه 52 قانونی با عنوان قانون«ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» به تصویب رسید. بنابر این قانون هر گونه نسخه‌برداری و استفاده بدون اجازه صاحبان اثر ممنوع بود.

در سال 1355 ایران به میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی ملحق شد که دولت‌های طرف میثاق حق هر کس را در این امور به رسمیت می‌شناسند: شرکت در زندگی فرهنگی، 

بهره مند شدن از پیشرفت‌های علمی و مجاری آن، بهره‌مند شدن از حمایت منافع معنوی و مادی ناشی از هرگونه اثر علمی، ادبی یا هنری. 

در مجموع، قوانین مربوط به حمایت مالکیت صنعتی و ادبی و هنری که در اصطلاح بین‌المللی به «مالکیت فکری» مشهور است. از 1304 ه.ش به تدریج در قوانین ایران شناخته شد و مورد حمایت قرار گرفت و در دهه‌های 1340 و 1350 با پیشرفت زبان اصلاح و تکمیل گردید. تهیه و تنظیم این قوانین دو عامل اصلی دارد یکی تشویق و دیگری حمایت پدید آورندگان وآثار آنان است.

آخرین اقدام: مصوب هیأت وزیران 6/6/1373 یک ماده به فصل پنجم لایحه مجازات اسلامی به این شرح الحاق شود. 

هرگونه دخل و تصرف غیرمجاز از طریق ورود و خروج، ضبط و ذخیره، پردازش و انتقال داده‌ها و نرم‌افزارهای کامپیوتری و ایجاد یا وارد کردن انواع ویروس‌های کامپیوتری و امثال آن جرم محسوب شده و مرتکب، علاوه بر جبران خسارت وارده به مجازات برسد، لیکن به تصویب نرسید. قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزارهای رایانه‌ای نیز دهم دی 1379 در مجلس به تصویب رسیدکه حقوق آنان به مدت 30 سال حمایت می‌شود.

«قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به قرارداد تأسیس سازمان جهانی مالکیت فکری» نیز چهارم مهر 1380 تصویب شد و 25 مهر همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید.