برندگان و بازندگان اقتصاد در دوران جدید

محمدحسین ادیب

اگر از من سوال شود که سرنوشت دلار چه خواهد شد؟ من پاسخ می‌دهم که این موضوع در ایران اول به این بستگی دارد که دولت کسری بودجه خود را چطور جبران می‌کند. اگر دولت برای جبران کسری بودجه سراغ منابع بانک مرکزی برود؛ موضوع متفاوت خواهد شد و تبعات مخربی در اتمسفر اقتصادی بروز خواهد کرد. امسال تا این زمان دولت هرچند هنوز مستقیما سراغ منابع بانک مرکزی نرفته است، اما باید به یک واقعیت توجه کرد فکر می‌کنید بانک‌ها از کجا اوراق قرضه دولت را خریداری می‌کنند؟ به شکل ساده موضوع این است که دولت کسری بودجه خود را از محل استقراض از بانک‌ها تامین می‌کنند. بانک‌ها چطور این منابع را تامین می‌کنند؟ بانک‌ها از پول چاپ شده استفاده می‌کنند. البته همه می‌دانیم که بانک‌ها پول چاپ نمی‌کنند و اجازه یک چنین عملی را ندارند، اسکناس را تنها بانک مرکزی می‌تواند چاپ ‌کند. اما سودی که در حال حاضر ساختارهای بانکی به سپرده‌گذاران می‌دهند، فی الواقع شرایطی را ایجاد می‌کند که انگار پول چاپ شده است. توجه کنید که فی‌الواقع چاپ پول می‌کنند، نه در عمل. بانک که حق چاپ اسکناس را ندارد، اما زمانی که بانک‌ها یک چنین سودهایی را به سپرده‌گذاران می‌دهند، این سودها همان اثر چاپ اسکناس توسط بانک مرکزی را دارند. پس در واقع ساده شده قضیه این است که بانک‌ها پول چاپ می‌کنند، دولت هم 3درصد دریافتی از این سودها دارد و از این طریق کسری بودجه خود را جبران می‌کند. این ساده شده موضوع پیچیده‌ای است که شاید درک آن برای عموم مردم ساده نباشد. حالا هم که گفته شده این سودها را پرداخت نخواهیم کرد، یعنی نرخ‌ها را بالا بردند و بانک مرکزی با مصوبه 3درصدی کل قضیه را تحت کنترل درآورد. پرسشی که ممکن است با این توضیحات به ذهن‌ها خطور کند، آن است که در آینده وضعیت بازارها و شاخص‌های اقتصادی در این معادله چه خواهد شد؟ هیچ مشکلی وجود نخواهد داشت، بانک مرکزی به محض اینکه احساس کند این رقم کم است و پاسخگوی نیازها نیست، 3درصد را تبدیل به 4درصد می‌کند تا جلوی بروز مشکلات را بگیرد. یعنی نه قضیه غیرعادی است، نه در تامین بودجه مساله ایجاد می‌کند و نه می‌توان گفت که دولت دیگر نخواهد توانست نیازهای بودجه‌ای خود را جبران کند.

اگر کسی دورنمایی از فضای کسب و کار را می‌خواهد باید بداند که عمده سودی که فعال اقتصادی قبلا می‌برد، این سود حالا در نرخ ارز است. یعنی سود عملیاتی در معدل کالا 10درصد سال 96 است.

در این شرایط فعالان اقتصادی که سرمایه در گردش خود را استقراض نمی‌کنند، جا و مکان کسب و کارشان هم به خودشان تعلق دارند و با حداقل نیروی انسانی اداره می‌شوند، موفق‌ترین افراد در حوزه کسب و کار در این دوران جدید هستند.