اول قانون بخوانید، بعد ازدواج کنید

منتقدان قانون حبس برای بدهکاران مهریه مقابل مجلس تجمع کردند

گلی ماندگار|مهریه همیشه یکی از معضلات ازدواج بوده است، البته تا وقتی که زن و شوهر زندگی خوبی در کنار یکدیگر دارند و بحث و جدلی نیست، حرفی از مهریه به میان نمی‌آید، شاید به همین خاطر است که قدیمی‌ها می‌گفتند، «مهریه را کی داده و کی گرفته» اما این روزها ماجرا فرق می‌کند، دوام زندگی‌ها آنقدر کم شده که مهریه هم به معضلی برای زوجین و البته دادگاه‌های خانواده تبدیل شده است. هنگام ازدواج داماد برای اینکه دل عروس و خانواده او را به دست بیاورد، هر میزان مهری را قبول می‌کند و همه با لبخند و شادی به خانه‌هایشان می‌روند، اما همین که اولین زمزمه‌های اختلاف به گوش می‌رسد دیگر خبری از آن خوشحالی‌ها نیست.  بحث که به مهریه کشیده می‌شود، آه از نهاد داماد بلند می‌شود و به این فکر می‌کند که با این شرایط چطور می‌تواند زندگی‌اش را نجات بدهد. هنوز هم هستند کسانی که به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه یا حتی ندادن مهریه همسر از سر لج و لجبازی در زندان به سر می‌برند. اما این دعواها قبل از اینکه قیمت سکه طلا ترمز پاره کند و از مرز 10 میلیون تومان بگذرد و حتی به 15 میلیون تومان هم برسد خیلی جدی نشده بود، اما با این شرایط اقتصادی و افزایش افسار گسیخته قیمت سکه برخی از مردها تنها راه چاره را تجمع اعتراضی در برابر مجلس دانسته‌اند و خواستار تغییر قوانین مهریه‌اند. بار اول مهر ماه بود که عده‌ای از مردان به خاطر گران شدن سکه و عدم توانایی به پرداخت مهریه در مقابل مجلس تجمع کردند، اما روز گذشته این عده که تعدادشان به 100 نفر می‌رسید برای بار دوم دست به 

حق خواهی زدند. نکته جالب اینکه در بین معترضان چند زن هم حضور داشتند. این معترضان که شمار آنان به حدود ۱۰۰ نفر می‌رسید، پیش از این در ۱۸ مهر امسال نیز با تجمع مقابل مجلس خواستار اصلاح قانون مهریه در نهاد قانونگذاری شده بودند.تجمع‌کنندگان که در میان آنان نزدیک به ۱۵ زن نیز حضور داشتند، اعمال قانون حبس برای پرداخت نشدن مهریه و نفقه را مغایر احکام اسلامی و حقوق شهروندی ‌دانستند و خواستار رفع این تعارض‌ها شدند.حجت‌الاسلام حسن نوروزی عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در میان این افراد حضور یافت و پس از شنیدن نکات و دیدگاه‌های تجمع‌کنندگان، این وعده را به آنان داد که نماینده‌ای از این گروه در جلسه کمیسیون قضایی که بناست برای بررسی قوانین مهریه و حمایت از خانواده تشکیل شود، حضور یابد. این افراد معتقدند که مواد ۲۲ و ۵۳ قانون حمایت از خانواده در خصوص شرایط پرداخت مهریه باید مورد بازبینی قرار گیرد.معترضان خواستار نسخ و اصلاح ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده هستند که مقرر کرده است: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت‌های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.» نسخ و اصلاح ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده از دیگر خواسته‌های این افراد است که در آن آمده است: «هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.»

    تغییر قانون در سال 91

همین اعتراض‌ها به پرداخت مهریه و البته طلب کردن مهریه‌های آنچنانی از سوی خانواده دختر باعث شد که نمایندگان مجلس در سال 91 قانون حمایت از خانواده را به تصویب برسانند که در بخشی از آن پرداخت مهریه به 110 سکه محدود می‌شد، البته این مساله هم مشروط بود، یعنی باید هنگام عقد کلمه عندالاستطاعه در عقد نامه قید می‌شد و اگر زنی می‌خواست بیشتر از این مهریه دریافت کند باید ثابت می‌کرد که همسرش توانایی پرداخت مهریه‌ای بیش از 110 سکه را دارد.

    عدم آشنایی با قانون

عبدالصمد خرمشاهی، وکیل پایه یک دادگستری اما درباره قانون مهریه به «تعادل» می‌گوید: مساله اصلی این است که متاسفانه مردم ما تمایل چندانی به مطالعه قانون و شناخت حقوق خود ندارند، اگر هر مردی قبل از اینکه سر سفره عقد بنشیند قانون مربوط به مهریه را مطالعه کند می‌داند که این مهریه حق عروس است و می‌تواند به محض جاری شدن خطبه عقد آن را از داماد طلب کند. پس به این ترتیب او باید سر مبلغی با عروس و خانواده او به توافق برسد که توان پرداخت آن را داشته باشد.

مساله دوم این است که متاسفانه امروزه زندگی‌های زناشویی آن استحکام سابق را ندارند، هنوز که هنوز است در مراسم خواستگاری وقتی حرف از مهریه می‌شود، بزرگ‌تر‌ها می‌گویند مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته است؟ در حالی که این جمله این روزها کاربردی ندارد. در گذشته میزان طلاق و اختلافات خانوادگی به گستردگی الان نبود. زن‌ها در بسیاری از مواقع مهریه خود را می‌بخشیدند برای اینکه می‌خواستند با خیال راحت در کنار همسر خود زندگی کنند. اما در حال حاضر مهریه به عنوان یک پشتوانه برای زن به حساب می‌آید و به محض اینکه زوجین تصمیم به جدایی می‌گیرند زن مهریه‌اش را طلب می‌کند و به اصطلاح آن را به اجرا می‌گذارد.

    خواسته مردان اشتباه است

خرمشاهی در بخش دیگری از سخنانش به تجمع اعتراضی مقابل مجلس اشاره کرده و می‌گوید: این افرادی که می‌گویند ما توان پرداخت مهریه را نداریم چرا باید مجبور به پرداخت باشیم به این فکر کرده‌اند که پس حق زنان چه می‌شود، اینکه مردی به خاطر مهریه به زندان برود کاملا اشتباه است چون همان اندک امیدی هم که به تداوم زندگی مشترک وجود دارد با این اتفاق از بین می‌رود، اما‌ای کاش این افراد قبل از اینکه چشم و گوش بسته زیر بار مهریه‌های سنگین می‌رفتند، به حق و حقوق زن هم فکر می‌کردند و می‌دانستند که پذیرفتن 500 سکه و هزار سکه برای مهریه می‌تواند برای آنها عواقب بدی داشته باشد چرا که قطعا خیلی از این افراد از ابتدا هم توان پرداخت چنین مهریه‌ای را نداشته و ندارند.

    مهریه باید بعد از عقد پرداخت شود

خرمشاهی در پاسخ به این سوال که راه‌حل رفع این مشکل چه می‌تواند باشد می‌گوید: مردان باید به محض جاری شدن صیغه عقد مهریه زن را پرداخت کنند، اگر کسی با این تفکر پای سفره عقد بنشیند آن وقت دیگر زیر بار مهریه‌های سنگین نمی‌رود، او باید به توان مالی‌اش نگاه کند و بر اساس آن مهریه را تعیین کند، صرف اینکه بتواند در آن لحظه رضایت عروس و خانواده او را بگیرد گر‌ه‌گشا نخواهد بود. 

    در صورت عدم پرداخت مهریه 

زن می‌تواند تمکین  نکند

او در بخش دیگری از سخنانش به قانون دیگری درباره مهریه اشاره می‌کند و می‌گوید: هیچ کدام از آقایانی که تن به مهریه‌های چند صد میلیونی می‌دهند این قانون را نمی‌دانند که زن می‌تواند به محض جاری شدن صیغه عقد مهریه خود را طلب کند و اگر به او پرداخت نشود می‌تواند تمکین نکند. به همین خاطر است که بهترین کار خواندن قوانین ازدواج و مهریه قبل از نشستن بر سر سفره عقد است. این مهم باید هم از سوی مرد و هم از سوی زن جدی گرفته شود.  عبدالصمد خرمشاهی می‌افزاید: از سال 91 به بعد بر اساس بخشنامه‌هایی که صادر شد، درصد افرادی که به خاطر مهریه به زندان رفتند، به میزان قابل توجهی پایین آمد، اما در برخی از موارد شواهد نشان می‌دهد که مرد توانایی پرداخت مهریه را دارد ولی از پرداخت آن سر باز می‌زند و به این ترتیب حکم زندان برای او بریده می‌شود، البته همیشه سعی بر این بوده که با تقسیط کردن مهریه حکم زندان به افراد بدهکار مهریه داده نشود.