تحقیق و تفحص از فولاد مبارکه در سال جهش تولید

بهمن آرمان

بسیاری از فعالان اقتصادی، فولاد مبارکه را به عنوان یکی از صنایع استراتژیک کشور همپای نفت می‌دانند چراکه نقش موثری در ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد کشور و ارزآوری دارد، با این وجود طی چند ماه گذشته موضوع تحقیق و تفحص از این مجموعه بزرگ تولیدی از سوی برخی نمایندگان مجلس مطرح شده است. اگرچه تحقیق و تفحص حق طبیعی نمایندگان است و می‌توانند از این ابزار برای شفاف‌سازی استفاده کنند، اما در سوی دیگر میدان برخی نمایندگان مخالف با این عقیده هستند که در فضای فعلی کشور و در سال جهش تولید، باید مجلس حامی تولید و صنعت کشور باشد و کمیسیون‌های تخصصی متناسب با نوع فعالیت و تخصص خود باید در موضوعات ورود کنند تا نتایج درست‌تری حاصل شود و وقت نمایندگان نیز تلف نشود.با این حال، ۲۵ آذر امسال سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از تصویب تحقیق و تفحص از شرکت «فولاد مبارکه اصفهان» در کمیسیون متبوعش خبر داد. صنعت فولاد به عنوان یک صنعت استراتژیک و پایه نقش موثری در اقتصاد کشورها دارد، با نگاهی به تولیدکنندگان بزرگ فولاد دنیا می‌توان در میان آنها کشورهای پیشرفته صنعتی همچون ژاپن، امریکا، آلمان، کره جنوبی و ایتالیا را دید که آنها جزو ۱۰ کشور بزرگ تولیدکننده فولاد هستند و غیر از کره جنوبی در گروه هفت اقتصاد بزرگ جهان نیز قرار دارند.  اگرچه کشورهای پیشرفته صنعتی وارد دوران فراصنعتی شده‌اند، اما صنعت فولاد برای آنها همچنان کلیدی و استراتژیک است و تولید خود را همچنان در حد بالا حفظ کرده‌اند. البته این کشورها اکنون وارد فاز دیگری مانند تولید فولادهای ویژه به خصوص فولاد ضدزنگ و فولادهای با ارزش افزوده بسیار بالا شده‌اند و عملا تولید فولادهای معمولی را کنار گذاشته‌اند. فولاد مبارکه بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد تخت در ایران است (اهمیت فولاد تخت به گونه ای است که هرچه قدر میزان تولید آن نسبت به کل تولید فولاد بالاتر باشد، نشان‌دهنده صنعتی بودن آن کشور است)، همچنین این مجموعه با ظرفیت تولید ۷.۲ میلیون تن در کنار دیگر مجموعه‌هایش همچون فولاد سبا، هرمزگان و سفید دشت در مجموع حدود ۱۱ میلیون تن تولید دارد. ارزش سالانه تولیدات فولاد مبارکه حدود ۵ میلیارد دلار است.تولید ورق فولادی توسط فولاد مبارکه موضوعی کلیدی است و اگرچه قرارداد فولاد مبارکه حدود ۲ سال پیش از انقلاب با یک شرکت ایتالیایی منعقد و قرار شد این مجموعه در بندرعباس احداث شود، اما به دلایلی به اصفهان منتقل شد، با این وجود از همان زمان ایتالیایی‌ها تمایل نداشتند تکنولوژی نورد سرد که در آن زمان از جمله صنایع با تکنولوژی بالا بود را به ایران منتقل کنند، شاهد مدعا اینکه، زمانی که مذاکرات نهایی برای عقد قرارداد در کشور ثالث فرانسه برگزار می‌شد، دکتر امین رییس هیات ایرانی به دنبال مخالفت ایتالیایی‌ها با انتقال تکنولوژی نورد سرد، جلسه را ترک کرد و در نتیجه مقامات دولت وقت ایران (شاه ایران)، شخصا با مقامات ایتالیایی وارد گفت‌وگو شد.

فولاد مبارکه پس از شرکت نفت، بزرگ‌ترین بنگاه اقتصادی ایران است، ارزش سالانه تولیدات این مجتمع حدود ۵ میلیارد دلار است و همان‌گونه که نفت و گاز چرخ اقتصاد ایران را می‌چرخاند، فولاد مبارکه نیز با تولیدات خود صنایع بزرگ دیگری همچون لوازم خانگی، خودرو، لوله‌های انتقال نفت و گاز و حتی کنتور گاز را تامین می‌کند و به نوعی بر سر سفره‌های مردم ایران است. -ساخت کارخانه نورد گرم شماره ۲ پس از سال ها: حیات اقتصادی ایران به‌شدت متاثر از عملکرد این بنگاه اقتصادی است و مسائل پیرامونی آن را نباید در حد یک کارخانه کوچک یا حتی صنعت مونتاژ خودرو دید، با توجه به اثرگذاری بالای فولاد مبارکه بر اقتصاد کشور، باید به آن نگاه امنیتی و فراملی داشته باشیم، چراکه کشورهای خارجی نیز بر روی آنچه در این مجموعه می‌گذرد، حساسیت نشان می‌دهند.فولاد مبارکه برای تربیت نیروی انسانی خود حدود ۴۲۰ میلیون دلار با قدرت خرید دلارهای دهه ۶۰ خورشیدی هزینه و ۱۸۰۰ نفر را به ایتالیا اعزام کرد، این مجموعه امروز به دلیل داشتن تجربه و دانش کافی، توانسته بر روی پای خود بایستد، بنابراین چنین تشکیلاتی نمی‌تواند بدون دشمن باشد، ضمن اینکه به دلیل داشتن نقش کلیدی در قرار دادن ایران در میان ۱۰ کشور بزرگ تولیدکننده فولاد، نقش اصلی را دارد. متاسفانه امروز در شرایط دشوار تحریم‌ها و همچنین حملات شدید به فولاد مبارکه، به واسطه تدبیر مدیریت جدید این مجموعه طی دو سال گذشته  شاهد ساخت کارخانه منحصر به فرد نورد گرم شماره ۲ پس از سال‌ها رکود هستیم. این کارخانه می‌تواند برای نخستین‌بار، ورق‌هایی به عرض بیش از ۲ متر را تولید کند که در حال حاضر کارخانه‌هایی با چنین توانایی در دنیا انگشت‌شمارند.

-اندیشه‌های سیاسی پس‌پرده طرح تحقیق و تفحص فولاد مبارکه: بطور قطع وارد شدن این محصول به بازار داخلی و منطقه قدرت سیاسی جدیدی را برای ایران ایجاد می‌کند، چراکه هیچ رقیب دیگری تا ژاپن و کره جنوبی برای این کارخانه جدید وجود ندارد و به نوعی اکنون بزرگ‌ترین پروژه سرمایه‌گذاری صنعتی کشور در فولاد مبارکه در دست اجرا است.

با توجه به دستاوردهای بزرگ فولاد مبارکه، این مجموعه مورد هجمه شدید قرار گرفته و متاسفانه بعد از شیوه‌نامه جدید فولادی معاون معدنی وزارت صمت، شاهد مشکلاتی برای صادرات تولیدات آن هستیم به نوعی که اکنون میزان صادرات و ارزآوری فولاد مبارکه به‌شدت کاهش یافته است و به نظر می‌رسد اکنون جریان‌های مخالف با توسعه صنعتی ایران که از سال‌های ۱۳۵۸ به بعد شکل گرفته، این مجموعه را مورد هجمه قرار داده‌اند و بدون شک بحث تحقیق و تفحص فولاد در راستای همین جریانات است.

تحقیق و تفحص باید در جایی به غیر از فولاد مبارکه انجام شود، فولاد مبارکه به عنوان یک بنگاه اقتصادی، چند صد هزار شغل در ایران ایجاد کرده و تولید باکیفیت آن حتی از نظر قیمت قابل رقابت در بازارهای جهانی است و اینکه یک شرکت بتواند یک پنجم تولید خود را به کشورهای شدیدا صنعتی و پیشرفته اتحادیه اروپا صادر کند دستاورد کوچکی نیست و طبیعتا می‌تواند دشمنانی چه در داخل و خارج داشته باشد.

درباره برخی صحبت‌ها مبنی بر پرداخت حقوق‌های نجومی در فولاد مبارکه، نیز باید دید در کجای کشور چنین موضوعی اتفاق نمی‌افتد و آیا این دلیل کافی برای تحقیق و تفحص است یا اندیشه‌های سیاسی در پس این جریان است.

-فولاد مبارکه باید به نسل جدید تولیدات فولادی ورود کند: اگر ذره‌ای انصاف در بین مطرح‌کنندگان طرح تحقیق و تفحص از فولاد مبارکه وجود داشت باید به سراغ فولاد خوزستان می‌رفتند، چراکه با وجود دسترسی به آب‌های آزاد و سایر امکانات همانند فولاد مبارکه نتوانسته ظرفیت تولید خود را چندین برابر کند و متاسفانه با صادرات شمش فولاد، خام‌فروشی می‌کند، بنابراین موضوعاتی همچون تحقیق و تفحص به نوعی متاثر از کنش و واکنش‌های سیاسی درون کشور است و معتقدم این موضوعات چیزی جز وقت تلف کردن و هزینه‌های بالا برای طراحان آن نخواهد داشت، چراکه پیش‌تر این کار در مورد وزیر وقت معادن و فلزات دوره سازندگی انجام شد و می‌خواستند از طریق استیضاح، او را برکنار کنند و پس از بهره‌برداری از این پروژه که در سال‌های جنگ ساخته شد، مجری طرح را چندین بار به دادگاه کشاندند و در نهایت نیز چیزی دستگیرشان نشد، بنابراین از این تحقیق و تفحص نیز چیزی بیرون نمی‌آید. اگر مدیران فولاد مبارکه و تکنیسین‌های فولاد چند برابر یک مهندس معمولی حقوق دریافت می‌کنند باید توجه داشت که این مجموعه محصولاتی قابل فروش در بازارهای جهانی تولید می‌کند.برای تربیت هر یک از مدیران فولاد مبارکه که اکنون بازنشسته شده‌اند و تجربیات خود را به نسل جدید منتقل کرده‌اند، ۳۲۰ هزار دلار هزینه شده است، بنابراین فولاد مبارکه سالم‌ترین، قوی‌ترین و بزرگ‌ترین بنگاه اقتصادی ایران است که باید با نگاه ملی از سوی دولت و حاکمیت به آن توجه شود.

فولاد مبارکه رسالت و ماموریت مهم دیگری دارد و آن ورود به نسل جدید تولیدات فولادی مانند فولاد مخصوص و فولاد ضد زنگ است که نه تنها به علت وارداتی بودن هزینه ارزی سنگینی به کشور تحمیل می‌کند، بلکه می‌تواند تولید محصولات فولادی با ارزش افزوده بالا را در دستور کار خود قرار دهد زیرا دستیابی به چنین هدفی بدون دانش فنی موجود در فولاد مبارکه که برای آن هزینه‌های سنگینی صورت گرفته امکان‌پذیر نیست.