وعده‌های شیرین و کام تلخ خلیج گرگان
باوجود نگرانی عمیق گلستانی‌ها در خصوص خشک شدن خلیج گرگان اما مدیران کشوری و استانی تنها به طرح موضوعات کلی برای نجات این اکوسیستم بسنده کرده و اقدام عملی انجام نداده‌اند. پس‌روی و کاهش مساحت پهنه آبی خلیج گرگان چند سالی است که به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم گلستان تبدیل‌شده است؛ خشک شدن بیش از یک‌سوم مساحت این اکوسیستم آبی منحصربه‌فرد در غرب گلستان هشدار جدی برای مدیران و متولیان این زیستگاه ارزشمند است. دست‌اندازی و تخریب اراضی حاصل از پس‌روی آب، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی به خلیج گرگان، اجرای سدهای بزرگ روی رودخانه‌های منتهی به دریا، صید و شکار غیرمجاز و غیره ازجمله چالش‌های فراروی خلیج گرگان است. تغییرات کمی و کیفی آب و بروز انواع بیماری‌ها و مرگ‌ومیر حیات‌وحش مانند تلفات پرندگان در دو سال اخیر همگی نشان از حال ناخوش این پهنه آبی دارد.به‌رغم تمام وعده‌های مدیران و مصوبه کارگروه ملی احیای تالاب‌های ایران تاکنون اقدام موثری در جهت احیای خلیج صورت نگرفته است. بیش از ۵۰ کیلومتر از سواحل خلیج گرگان در گلستان واقع‌شده و تأثیرات ناشی از پس‌روی آب به‌طور مستقیم بر زندگی حدود ۲۰۰ هزار نفر از شهروندان و روستانشینان گلستان اثرگذار است که به عنوان نمونه می‌توان به ایجاد کانون‌های ریزگرد اشاره کرد که در صورت بروز آن، علاوه بر سلامت مردم در حوزه معیشت هم تأثیرات مخربی را بر جای خواهد گذاشت.
خلیج به عمل نیاز دارد نه شعار
اهمیت نجات خلیج به‌گونه‌ای است که کارشناسان بر این باور هستند که اگر در این سفر فقط اجرایی شدن احیا خلیج گرگان تعیین تکلیف می‌شد، دستاورد رضایت بخشی بود که متأسفانه این امر محقق نشد و صرفاً به بیان مباحث کلی در قالب عناوینی همچون «باید» و «می‌شود» اکتفا شد؛ درصورتی‌که خلیج گرگان در حال حاضر نیاز به عمل دارد و نه شعار. معاون اول رییس‌جمهور در بدو ورود به گلستان به خبرنگاران گفت: طرح هفت‌ساله نجات خلیج گرگان با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط‌زیست به تصویب هیات دولت رسید. اسحاق جهانگیری افزود: برای اجرای این طرح با موانعی روبه‌رو هستیم که تلاش می‌کنیم آنها را برطرف کنیم. محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی هم به اهتمام وزارت خانه متبوعش برای کمک به احیای خلیج گرگان و میانکاله اشاره کرد و گفت: اجرای هر تصمیمی در میانکاله و خلیج گرگان منوط به تصمیم «کارگروه مدیریت و هماهنگی تالاب‌ها» است و پس از اتخاذ تصمیم در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست رویکردهای پیش‌بینی‌شده اجرا خواهد شد. استاندار گلستان هم با اشاره به استمرار پس‌روی آب خلیج گرگان و ضرورت شتاب‌بخشی به عملیات اجرایی احیای این پهنه آبی شرق دریای خزر گفت که برای جلوگیری از آسیب زیست‌محیطی این خلیج باید احیا شود. هادی حق‌شناس افزود: دو کانال چپاقلی و خوزینی نیازمند لایروبی است و اجرای طرح مدیریت هیات‌امنایی می‌تواند در نجات خلیج گرگان موثر باشد. قبل از ساخت بنادر در گیلان و مازندران، بندرهای گز و ترکمن در اوج شکوفایی قرار داشتند اما پس‌روی آب و قطع اتصال خلیج گرگان با دریای خزر، بنادر گلستان را از رونق انداخت.
کاهش کیفیت و کمیت آب
یک کارشناس محیط‌زیست در این باره گفت: مشکل اصلی خلیج گرگان از زمانی آغاز شد که آورده آبی کانال‌ها و دالان‌های آبی منتهی به آن کاهش یافت. مسعود رویان افزود: علاوه بر مسائل اقلیمی و کاهش برف و باران در مناطق بالادست، احداث سازه‌های آبی مانند سدها و آب بندان‌ها هم سبب شده ورودی آب به این اکوسیستم به حداقل ممکن برسد. همچنین کاهش تراز آبی دریای خزر متأثر از نحوه مدیریت آب ورودی از ولگا به بزرگ‌ترین دریاچه جهان هم بر روند آبگیری خلیج از دریا تأثیر گذاشته است. رویان افزایش رسوب‌گذاری در کانال‌های منتهی به خلیج را از دیگر عوامل کاهش ورودی آب برشمرد و گفت: فارغ از مباحث گفته‌شده در خصوص کمیت آب خلیج، وضع کیفی آب هم در سال‌های اخیر دچار تغییرات اساسی شده است.
علاج واقعه قبل از وقوع
عبدالرحیم توماج از اهالی بندر ترکمن نیز در این باره گفت: حدود ۱۰ سال است که شاهد پس‌روی محسوس آب خلیج گرگان هستیم اما اقدام عملی برای احیای آن صورت نگرفته است. حدود ۱۰ سال است که شاهد پس روی آب خلیج گرگان بوده و مسوولان باید قبل از اینکه این پهنه آبی به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار شود فکری به حال آن کنند. او افزود: هم‌اکنون پس‌روی آب خلیج گرگان به نحوی شده که می‌توان ماهیانه تغییرات آن را احساس کرد. توماج گفت: بندرترکمن با ۴۰ هزار نفر جمعیت سال‌ها است که دارای یک تصفیه‌خانه فاضلاب بوده اما تنها بخش کوچکی از فاضلاب وارد تصفیه‌خانه می‌شود و الباقی فاضلاب به‌طور مستقیم وارد این اکوسیستم ارزشمند شده که این امر سبب شده در بخش‌هایی از خلیج شاهد رشد بی‌رویه انواع جلبک‌ها باشیم.
قول مساعد جهانگیری برای احیا خلیج
به‌رغم مسائل موجود، مدیران و مردم همچنان امیدوار هستند با منظور شدن اعتبار برای احیای این خلیج در بودجه سال آینده بخشی از مشکلات و چالش‌های فراروی این پهنه آبی برطرف شود.
