همتی: ...من نبودم
افزایش نرخ ارز به دلیل گرانی بنزین رخ داد
در ماجرای بورس من مظلوم واقع شدم
زهرا سلیمانی| در شرایطی که فعالان اقتصادی و اساتید اقتصادی انتقادات فراوانی را نسبت به عملکرد کلی بانک مرکزی ابراز می‌کنند، اما پیگیری اظهارنظرهای همتی در نشست رسانه‌ای در کلاب‌هاوس با فعالان اقتصادی نشان می‌دهد که رییس کل بانک مرکزی نه تنها این انتقادات دامنه‌دار در خصوص عملکردش در حوزه گسترش تورم، افزایش نرخ ارز، فقدان سیاست‌های راهبردی برای مهار نوسانات بازارها و... را برنمی‌تابد، بلکه با فرافکنی مشکلاتی که در اتمسفر پولی و مالی کشور وجود دارد، مردم و سایر نهادها را مقصر این مشکلات ارزیابی می‌کند. این رویکرد بارها در جریان اظهارات همتی به عینه مشاهده شد، زمانی که در پاسخ به چرایی افزایش نرخ ارز اعلام می‌کند؛ «نرخ ارز بالا رفت، چرا که مردم تصور می‌کردند قیمت ارز به 45 تا 60هزار تومانی می‌رسد.» یا زمانی که قصد دارد در خصوص عملکرد مشکل‌ساز بانک مرکزی در خصوص عدم حمایت از فروش اوراق صحبت کند، توپ را به زمین سایر وزارتخانه‌های اقتصادی دولت می‌اندازد بدون اینکه مشخص کند، چرا در برابر درخواست‌های رییس‌جمهوری یا رییس دفتر رییس‌جمهوری برای تسعیر دارایی‌های خارجی یا چاپ اسکناس واکنش مناسبی از خود ارایه نداده است. در واقع همتی مشخص نمی‌کند چرا تنها در فاصله 3ماه مانده به پایان عمر فعالیت‌های دولت در شمایل مردی که زیاد می‌داند ظاهر شده و دولت را مقصر توسعه پایه پولی و تورم و گرانی معرفی می‌کند بدون اینکه سهمی (حتی اندک) برای سوءمدیریت‌های بانک مرکزی قائل شود. اما در شرایطی که بسیاری از چهره‌های دولتی از جمله روحانی، جهانگیری، دژپسند و... بارها از مردم به خاطر مشکلات دامنه‌دار اقتصادی عذرخواهی کرده بودند، همتی بدون اینکه سهمی برای خود در مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم قائل شود یا عذرخواهی کند، توپ مشکلات عدیده را به زمین سایر نهادهای اقتصادی انداخت. همتی افزایش نرخ ارز را نیز به گردن شخص رییس‌جمهور می‌اندازد و اعلام می‌کند، افزایش نرخ ارز به دلیل گرانی قیمت بنزین رخ داده است. اما برخلاف تصور همتی، بعد از این نشست دامنه وسیعی از انتقادات دامنه‌دار در خصوص نحوه پاسخگویی همتی ایجاد شد و بسیاری از مخاطبان و فعالان اقتصادی، رویکرد رییس کل بانک مرکزی در پاسخگویی به مشکلات را غیر سازنده و غیر مستند ارزیابی کردند که نسبتی با واقعیات اقتصادی و معیشتی کشور ندارد. برخی دیگر از تحلیلگران که برنامه همتی را حضور در انتخابات پیش رو تفسیر می‌کردند، باعث انتقاد بیشتر مخاطبان از عملکرد بانک مرکزی ارزیابی کردند. مولانا صدها سال قبل با اشاره به اهمیت شنیدن در شکل‌گیری ذهنیت افراد، بیتی را با این محتوا سرود که: «آدمی فربه شود از راه گوش» عباراتی که به نظر می‌رسد بعد از نشست مجازی همتی در کلاب‌هاوس نیز می‌تواند در خصوص همتی به کار برده شود، زمانی که صدای همتی و گوش مخاطبان، بسیاری از واقعیات پنهان مانده در عملکرد بانک مرکزی را برای مردم نمایان کردند.
همتی در کلاب‌هاوس چه می‌کند؟
همانطور که در انتخابات سال 88 فیسبوک؛ در انتخابات سال 92 تلگرام و در انتخابات 96، توئیتر بستر رسانه‌ای لازم برای بحث و تبادل نظر عمومی و تضارب آرا را در اختیار ایرانیان قرار داده بود؛ به نظر می‌رسد، بستر رسانه‌ای که قرار است در آستانه انتخابات سال1400 منشأ اثرات بنیادینی شود، شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس است که در فاصله حدودا سه ماه مانده تا انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم به کانون تحولات ارتباطی ایرانیان بدل شده است. بستری که در غیاب رسانه ملی بی‌طرف، یک روز میزبان محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان می‌شود تا ابعاد و زوایای گوناگون برنامه جامع همکاری ایران و چین از گزند تحریف‌های صدا و سیما و شبکه‌های ماهواره‌ای مصون بماند و روز دیگر علی‌اکبر صالحی در آن از ظرفیت‌های هسته‌ای کشور در برابر تندروها دفاع می‌کند. در یک برهه، علی مطهری در خصوص رویکردهای ذهنی‌اش با مخاطبان سخن می‌گوید و در هنگامه‌ای دیگر عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی از ظرفیت‌های آن استفاده می‌کند تا در جریان گفت‌وگو با فعالان اقتصادی، تصویری از عملکرد خود در مهم‌ترین نهاد پولی و مالی کشور ارایه کند. اما هر اندازه که برنامه ظریف در کلاب‌هاوس منشأ شفافیت‌های بیشتر در خصوص برنامه جامع همکاری‌های ایران و چین شد و لایو صالحی، خط بطلانی بر ادعاهای کذب مخالفان برجام کشید، حضور رییس کل بانک مرکزی دولت دوازدهم در کلاب‌هاوس بر دامنه ابهام‌ها و شک و تردیدها افزود و باعث ایجاد دامنه وسیعی از پرسش‌های بی‌جواب در خصوص موضوعات مطرح شده در برنامه‌ای شد که قرار بود، نوری به ابعاد پنهان عملکردهایی بتاباند که در ساختار تحت مدیریت همتی ایجاد شده بود. دامنه این تردیدها به اندازه‌ای افزایش پیدا کرد که بلافاصله پس از پایان گفت‌وگو، برخی رسانه‌ها از عزم همتی برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم سخن گفتند و اعلام کردند همتی این نشست را با اهداف تبلیغاتی ترتیب داده است تا از قافله برنامه‌ریزی‌های تبلیغاتی با موضوع انتخابات ریاست‌جمهوری عقب نماند. البته این نخستین‌بار نبود که رسانه‌های گروهی از برنامه‌های همتی برای به دست گرفتن سکان هدایت ساختار اجرایی سخن می‌گفتند. محمد مهاجری فعال اصولگرا نخستین چهره‌ای بود که از تلاش‌های پشت پرده همتی برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری خبر داده بود. مهاجری، در توییتی که در نیمه نخست سال 99 منتشر کرد، نوشت: «نامزد جدیدی که وارد انتخابات ریاست‌جمهوری‌خواهد شد، عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی است. چراکه مشکل اصلی کشور اقتصاد است و یک رییس‌جمهور اقتصاددان می‌خواهد.» بعد از آن نیز روزنامه شرق در گزارشی کارنامه همتی را بررسی و اعلام کرد او گزینه مناسب انتخابات نیست و توانایی به دست گرفتن سکان هدایت قوه مجریه را ندارد. مخالفان همتی اما با اشاره به عملکرد پر از ابهام همتی بر راس هرم پولی و مالی کشور در پرونده‌هایی چون تخصیص ارز 4200 تومانی، تخصیص بیش از 300هزار میلیارد تومان رانت در هر سال، فقدان استقلال بانک مرکزی در مواجهه با درخواست‌های دولت، ناتوانی در مهار تورم افسارگسیخته (علی‌رغم وعده‌هایی که برای کنترل آن داده بود)، کاهش ارزش پول ملی، توسعه پایه پولی، مشکلات رخ داده در بورس و...اعلام می‌کردند که همتی نه تنها از شانسی برای پوشیدن ردای ریاست جمهوری برخوردار نیست، بلکه از این توانایی بالقوه برخوردار است که باعث سقوط جریاناتی شود که به نوعی از او و عملکردش حمایت کرده‌اند. با نگاهی تحلیلی به مهم‌ترین موضوعات مطرح شده در نشست مجازی کلاب‌هاوس که خبرگزاری اقتصادآنلاین آن را ترتیب داده بود و با بررسی کامنت‌های مخاطبان در خصوص عملکرد کلی بانک مرکزی، این واقعیت مشخص، نمایان خواهد شد که همتی نه‌تنها پاسخ‌های مستدلی به پرسش‌های نه چندان چالشی مطرح شده نداده است، بلکه با فرافکنی‌های دامنه‌داری که همتی در خصوص موضوعات مختلف ارایه کرده است، مشخص خواهد شد که همتی در جریان این نشست رسانه‌ای بیشتر از آنکه به فکر تاباندن نوری شفاف به ابعاد مختلف عملکرد اقتصادی‌اش باشد به دنبال راهکاری می‌گشت که بتواند حجم سنگین مشکلاتی که در فضای پولی و مالی کشور رخ داده را متوجه سایر نهادها کند. تاکتیکی که همتی پیش از آن در روزهای ابتدایی نوروز در جریان گفت‌وگو با یک برنامه تلویزیونی نیز از آن بهره برده بود و با اعتراف به چاپ گسترده اسکناس در طول سال‌های 97، 98 و 99 (سال‌هایی که همتی به عنوان رییس کل بانک مرکزی حضور داشته)، تلاش کرده بود، تقصیر این توسعه پایه پولی گسترده را متوجه دولت و وزارت اقتصاد کند. این در حالی است که دژپسند چند روز پس از ادعای همتی، اشاره کرد که وزارت اقتصاد نه تنها برنامه‌ای برای چاپ پول نداشته، بلکه با ارایه اسناد و مدارک اعلام کرد، همواره در توصیه‌هایی که به دولت و رییس کل بانک مرکزی داشته از آنها خواسته تا از سایر روش‌های اقتصادی برای جبران نیازهای بودجه‌ای بهره ببرند. همتی اما بدون توجه به تبعاتی که ممکن است اظهاراتش برای عملکرد دولت و نظم و نظام کلی بازارها به دنبال داشته باشد، هرگز به این پرسش‌ها پاسخ نداد که چرا پیش از این و در مظان پرسش‌هایی که در خصوص استقراض دولت از بانک مرکزی می‌شد، چاپ اسکناس را خط قرمز بانک مرکزی عنوان می‌کرد، اما در فاصله 3ماه تا انتخابات به یک‌باره اقدام به اطلاع‌رسانی در این زمینه کرده است؟
اینکه می‌بینی کنون؛ من نیستم
نشست رسانه‌ای همتی در کلاب‌هاوس در شرایطی برگزار شد که بسیاری از چهره‌های اقتصادی بعد از پایان نشست با اشاره به این واقعیت که جلسه در اتمسفری چالشی و تخصصی برگزار نشده است و بیشتر فرصتی را در اختیار همتی قرار داده است تا از این فرصت برای توجیه سوءمدیریت‌هایش بر مهم‌ترین نهاد پولی و مالی کشور استفاده کند. حسین سلاح‌ورزی یکی از تحلیلگران اقتصادی بلافاصله پس از پایان نشست همتی با انتقاد از روش پاسخگویی رییس کل بانک مرکزی با انتشار توییتی اعلام کرد: «بانک مرکزی بخشی از تیم اقتصادی دولت نیست، بلکه نگهبان مستقل پول ملی کشور است.»ماموریت‌هایی که سلاح‌ورزی معتقد است، همتی هرگز بدانها عمل نکرده است. پیمان مولوی، دبیر انجمن اقتصاددانان کشور نیز با انتشار توئیتی نوشت: « چند دهه باید چوب ندانم‌کاری‌های شما را بخوریم؟» مولوی در توئیتی دیگر اعلام کرد: «بسیاری از کارشناسان در فضای عمومی نقدهای تندی نسبت به عملکرد بانک مرکزی دارند اما در جلسه کلاب‌هاوس بسیار نایس و با تشکر و خسته نباشید و ما می‌دانیم و... سوال‌های خود را از همتی مطرح می‌کردند. به عبارتی افراد خود را تحریف می‌کردند. چرا؟» اما رییس کل بانک‌مرکزی در کلاب‌هاوس اقتصادآنلاین با اشاره به مسیری که در نهایت منجر به حضورش در شمایل رییس کل بانک مرکزی کشور شد، گفت: تصمیم اینکه من سفیر چین شوم گرفته شده بود. حتی من 10 روز به عنوان سفیر ایران در چین مشغول شدم، ولی برای اجلاس سفرا به تهران برگشتم و رییس‌جمهور برای شرایط ارزی از من مشورت خواستند. گفت‌وگوهایی که در نهایت باعث شد ایشان پیشنهاد پذیرش مسوولیت بانک مرکزی را به من بدهند. برای من اهمیتی نداشت که در چین باشم یا ایران، تنها خدمت به مردم مدنظر بود و می‌دانستم چه مسوولیت دشواری را باید بپذیرم. اما خوشحالم که سختی این ۳۲ماه را پذیرفتم و می‌دانم مردم چقدر سختی کشیدند و تحریم چقدر سخت است. اما در شرایطی که بسیاری از مخاطبان منتظر بودند همتی به خاطر دشواری‌هایی که طی این سه سال ایجاد شده از مردم عذرخواهی کند، همتی ادامه داد: همه باید بدانند فشاری که در این 32 ماه به کشور وارد شد، می‌توانست بسیار بیشتر باشد و مشکلاتی جدی‌تری برای کشور ایجاد کند . رییس کل بانک مرکزی همچنین گفت: امیدواریم تا وقتی در خدمت مردم هستیم آرامش را برای مردم بیاوریم.
افزایش قیمت بنزین دلیل مشکلات ارزی است!
اما مبهم‌ترین بخش اظهارات همتی زمانی طرح شد که رییس کل بانک مکزی ریشه مشکلات ارزی کشور را به دلیل افزایش قیمت بنزین ارزیابی کرد. اظهارنظری که واکنش‌های فراوانی را در میان اهالی اقتصاد و پرسش‌های فراوانی را در این زمینه ایجاد کرد. آلبرت بغزیان استاد دانشگاه تهران در جریان گفت‌وگو با خبرنگار تعادل با اشاره اینکه هنوز باور نمی‌کند رییس کل بانک مرکزی یک چنین استدلالی کرده باشد، گفت: « این معادله صورت عکس دارد، یعنی این نوسانات ارزی است که باعث کاهش ارزش پول ملی و متعاقب آن افزایش قیمت مجموعه کالا و خدمات کشور می‌شود و نه بالعکس. آقای همتی طوری صحبت می‌کند که انگار در این کشور کسی اقتصاد نمی‌داند. از ایشان بعید است که یک چنین استدلال‌های بی‌پایه و اساسی را مطرح کنند. حتی در صورت درستی فرض ایشان (که غلط است) بنزین 3برابر افزایش قیمت داشته است، اما افزایش قیمت ارز بیش از 6برابر بوده است. معنی این اعداد و ارقام این است که پای استدلال آقای همتی چوبین است و قابل تمکین نیست.» همتی با اشاره به اینکه در اواخر سال ۹۸ و ۹۹ اتفاقاتی افتاد که کار مدیریت ارز را مشکل کرد گفت: مشکل ما از افزایش قیمت بنزین شروع شد و نمودار قیمت ارز نشان می‌دهد که شرایط خوبی در کشور ایجاد نکرد و همه را متاثر کرد. اواخر سال ۹۸ هم بحث لیست سیاه اف‌ای تی اف شوک دیگری را وارد کرد. من که توانستم نرخ ارز را برای یکسال ۱۱تا۱۳هزارتومان حفظ کنم با نرخ ۱۵هزارتومان مواجه شدم. همتی در ادامه در تشریح مشکلات سال 99افزود: در سال ۹۹ اتفاقات خیلی بدی افتاد از جمله کرونا، کاهش شدید قیمت نفت جهانی، قطع صادرات به دلیل کرونا، کاهش شدید قیمت بنزین و کاهش تقاضا برای محصولات پتروشیمی و فولاد. به این دلایل ارزی وارد کشور نشد و صادرات نفت ما در اردیبهشت و خرداد به حداقل خود رسید و همه اینها شوکی را به بازار ارز وارد کرد. به گفته همتی تشدید کاهش تعهدات جمهوری اسلامی در رابطه با برجام، تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام، درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه و مهم‌تر از همه تحریم ثانویه ۱۸بانک‌کشور که در سطح بین‌الملل به بازار ارز ما ضربه وارد کرد. همتی با اشاره به اینکه من تمام تلاشم را کردم و در اذهان عمومی، مردم از دلار ۴۵هزار تا۶۰تومانی صحبت می‌کردند و همه اینها به انتظارات تورمی دامن زد و هدفگذاری تورمی ما را با مشکل مواجه کرد ادامه داد: هدفگذاری تورمی به این معنا نیست که حتما به آن برسیم بلکه باید به آن نزدیک شویم که نزدیک هم شدیم. ما اوراق فروختیم و با آن کسری بودجه و تشدید تورم را کنترل کردیم. در واقع متولی ساختار پولی و بانکی کشورمان مردم و افکار عمومی را به دلیل اینکه احتمال افزایش نرخ ارز تا 45هزار تومان را می‌دادند، دلیل مشکلات ارزی کشور معرفی کرد.
همه مقصر هستند به جز بانک مرکزی
دستاویز دیگری که همتی در این نشست با استفاده از آن تلاش کرد تا عملکرد خود را تطهیر شده معرفی کند، سایر وزارتخانه‌های اقتصادی کشور بودند. رییس بانک مرکزی در پاسخ به پرسشی که چرا برای حل مشکل تورم به جای چاپ اسکناس از انتشار اوراق و... استفاده نکردید گفت: « ما هم اصرار به فروش اوراق داشتیم ولی باید دلیل کم فروشی را از دوستان وزارت اقتصاد بپرسیم چون فرصت بسیار خوبی بود.» این اظهارنظر همتی در شرایطی مطرح شد که بر اساس اسناد مشخص، وزارت اقتصاد تلاش دامنه‌داری را برای انتشار اوراق در دستور کار قرار داده است و بخش قابل توجهی از ظرفیت‌های فروش اوراق کشور با تلاش‌های وزارت اقتصاد عملیاتی شده است.
همتی اما بدون توجه به این آمار مستند ادامه داد: تنها از طریق کارگزاری بانک‌مرکزی ۱۲۵هزارمیلیارد تومان اوراق فروختیم که به تنهایی ۳۵واحد درصد از افزایش نقدینگی جلوگیری کرد. هرچند دیر اقدام کردیم اما فرصت خوبی بود و سعی کردیم از آن خوب استفاده کنیم.
بحث دیگری که بازتاب‌های فراوانی در فضای رسانه‌ای کشور و محافل اقتصادی ایجاد کرد، اظهاراتی بود که همتی در خصوص عدم دخالت بانک مرکزی در خصوص نرخ ارز مطرح کرد. ادعایی که تحلیلگران معتقدند بیشتر نشان‌دهنده فقدان کنشگری بانک مرکزی در مواجهه با واقعیات بازار است. رییس کل‌بانک‌مرکزی گفت: دخالت بانک‌مرکزی در بازار ارز و تعیین نرخ را به‌طور قطعی رد می‌کنم و بانک‌مرکزی برای ثبات دخالت می‌کند و من اعتقادی به سرکوب نرخ ارز ندارم و نرخ ارز در بازار ثانویه تعیین می‌شود.دو سوم تامین واردات ما در کل کشور را صادرات غیرنفتی تامین می‌کند و ما هیچ‌وقت صادرات را سرکوب نکردیم. وی با اشاره به این که: ما ۲۵۰نفر داشتیم که صادرکننده واقعی نبودند و قانون هم گفته اینها را بررسی کنیم و ۶.۵میلیارد دلار ارز را به کشور وارد نکردند گفت: بعدا فهمیدیم نه آدرس درست داشتند و نه کارت بازرگانی درستی داشتند و از بین این ۲۵۰نفر، ۷۰نفر را خود قوه قضاییه اعلام کرد که از افراد بسیار تهیدست کارت بازرگانی گرفته بودند و ۳۰نفرشان هم الان دستگیر هستند. همتی پیرامون پیوستن بهFATF گفت: اگر از من پرسیده بودند حتما FATF را تایید می‌کردم ولی من صاحب نظر نیستم و جای دیگر باید تصمیم بگیرند.
جزییات کنترل قمار و پولشویی
در کنار این موضوعات، سوءمدیریت‌هایی که بانک مرکزی در خصوص کنترل جریان پولشویی، قمار و سایت‌های شرط‌بندی داشت، طی سال‌های اخیر باعث انتقادات فراوانی شده بود. منتقدان اعلام می‌کردند در شرایطی که نقل و انتقال این سایت‌ها از طریق شاپرک و ساختارهای پولی رسمی کشور انجام می‌شود بانک مرکزی تلاش برای معرفی این سرشاخه‌های فساد و قمار به نهادهای مسوول و مسدودسازی نقل و انتقالات مالی آنها نمی‌کند. رییس بانک مرکزی گفت: سامانه‌های ما در بحث پولشویی و قمار بسیار خوب عمل می‌کنند و به زودی اطلاعات خوبی درباره اقداماتی که در این زمینه صورت گرفته به مردم اعلام می‌کنم. وی با اشاره به اینکه روزی ۱۵۰میلیون تراکنش شتابی و ۱۰۰میلیون شاپرک داریم با مبالغ بالا گفت: روزی ۴۰هزارمیلیاردتومان پول تراکنش می‌شود و این نشان می‌دهد کنترل بسیار سخت است. با سیستمی تمام قمارها و پولشویی را رصد می‌کنیم و به مراجع ذی ربط گزارش می‌کنیم. امروز به همه پایانه‌های فروش دسترسی داریم و ۲.۵میلیون پایانه فروش را باطل کردیم و ۷میلیون را به سازمان امور مالیاتی دادیم.
او در بخشی از اظهاراتش ضمن اعتراف به سوءمدیریت‌ها در این بخش افزود: متاسفانه برخی شعب بانک‌ها به پولشویی کمک می‌کردند و دستگیری‌هایی انجام شد. می‌توانم بگویم نسبت به سال گذشته ۵برابر کنترل ما بیشتر شده است.
وضع‌مان خوب است و بهتر می‌شود
رییس کل بانک مرکزی گفت: از فشارهایی که روی من بود خبر ندارید و سال ۹۹ بدترین سال از لحاظ فشار روی من بود. برخی افراد قدرت زیادی دارند و فشار زیادی هم بر من وارد می‌کنند که من مقاومت می‌کنم.من بازارسازم و وقتی بازار‌ساز، ارزشش محدود شود چگونه می‌تواند بازار را مدیریت کند. وضع‌مان خوب است و مطمئن هستم که بهتر می‌شود.رییس کل بانک‌مرکزی با اشاره به اینکه اضافه برداشت بانک‌ها ۸۰هزارمیلیارد تومان در نیمه دوم ۹۷ بود، افزود: الان دیگر تقریبا اضافه برداشتی نداریم. ناترازی سیستم بانکی آنقدر شدید بود که زمان می‌برد و حداقل ۶سال دیگر وقت برای اصلاح آن نیاز است. با مجوزی از سران قوا مسوولیت برخی موسسات مالی غیرمجاز را برعهده گرفتم.
رییس کل‌بانک‌مرکزی همچنین گفت: من از اول با ارز ۴۲۰۰موافق نبودم ولی ما تابع سیاست دولت هستیم و معلوم بود در توزیع مشکلاتی ایجاد خواهد شد.ظرف دو سال گذشته رشد قیمت کالاهای اساسی خیلی نبود از زمانی که در سال ۹۹ فاصله بین قیمت کالاهای اساسی در بازار با ۴۲۰۰ تومان فاصله افتاد، مشهودتر شد. همتی با اشاره به اینکه نگرانیم با پرداخت ارز ۴۲۰۰تومانی شوک دیگری در قیمت‌ها ایجاد شود که باید مدیریت شود، گفت: این سیاست در قانون بودجه هم آمده که اگر ارز ۴۲۰۰ برداشته شد، در قالب معیشتی به مردم یارانه داده شود.رییس کل‌بانک‌مرکزی با تاکید بر اینکه من هم هدایت نقدینگی را قبول ندارم و هر جا بازدهی بالا باشد نقدینگی به آنجا می‌رود ،گفت: هدایت نقدینگی در قالب پرداخت تسهیلات رانت ایجاد می‌کند.تسهیلات تکلیفی برای سیستم بانکی مشکل ایجاد می‌کند. ما سامانه‌ای که برای تسهیلات لازم بود در بانک‌مرکزی تعبیه کردیم ولی هنوز افتتاح رسمی نشده که هر اعتباری که بانک‌ها می‌دهد آنجا ثبت شود. شرکت‌های اعتبارسنجی باید زیاد شود و آماده پذیرش درخواست‌های جدید هستیم.
امریکا دستور داد صندوق بین‌المللی پول به ما وام ندهد
رییس کل بانک‌مرکزی در پاسخ به خبرنگار نیویورک‌تایمز در کلاب‌هاوس اقتصادآنلاین گفت: هر صحبتی راجع به کره شده را تکذیب می‌کنم و هر چه بدون نظر من و مسوولان بانک‌مرکزی منتشر شود کذب است. حق جمهوری اسلامی است که از منابعش استفاده کند ولی هنوز اتفاقی در این زمینه رخ نداده است. بانک‌مرکزی ۱۱ میلیارد دلار ارز در سال ۹۹ از منابع خودش تامین کرده است ولی اطلاعاتی مطرح نمی‌کنیم. اگر ۷میلیارددلار آزاد نشود اتفاق بدی برای ما نمی‌افتد و منابع خود را داریم ولی حق ما است. همتی درباره درخواست وام ایران از صندوق بین‌المللی گفت: ۶۰سال است عضو صندوق بین‌المللی پول هستیم و ۲دهم میلیارد دلار منابع ما در صندوق بین‌المللی پول است که از آن سایر کشورها استفاده می‌کنند و درخواست وام حق ما است. این وام صندوق مثل قبلی‌ها شرط و شروط ندارد زیرا به دلیل کرونا است و نرخ آن نزدیک به صفر است. رییس بانک مرکزی با اشاره به اینکه یکسال است نامه نوشتم ولی خبردار شدیم در اکتبر سال گذشته امریکا نامه داد که با درخواست وام ایران مخالفت کنید تاکید کرد: قبلا می‌گفتند صندوق بین‌المللی پول مستقل است ولی به من ثابت شد که امریکا دستور دهد نهادهای بین‌المللی هیچی نیستند.
در بورس مظلوم واقع شدم
در جریان برگزاری نشست خبری همتی در کلاب‌هاوس یکی از موضوعاتی که به تناوب از سوی کاربران به عنوان سند سوءمدیریت‌های بانک مرکزی عنوان می‌شد، عمل این نهاد در مواجهه با بازار سرمایه کشور بود. رییس کل بانک‌مرکزی گفت: فکر می‌کنم بانک مرکزی و شخص بنده در قضیه بورس مظلوم واقع می‌شویم. اصلا چرا باید رییس کل بانک‌مرکزی با تغییرات نرخ بهره بین بانکی به بورس ضربه وارد کند یا حمایت کند. رییس بانک مرکزی اصلا چنین قدرتی ندارد. ۷۱هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت ۹۹ اضافه ذخیره بانک‌ها نزد بانک‌مرکزی بود و امروز به زیر ۲۰هزارمیلیارد رسیده یعنی تقاضای پول بالا رفته است. من اگر می‌خواستم مقاومت کنم کف نرخ بهره را به روی ۱۸ درصد می‌آوردم. همتی با اشاره به اینکه قبول دارم نرخ بهره عامل کنترل تورم است ولی الان شرایط افزایش آن فراهم نیست ،گفت: من انگیزه‌ای ندارم نرخ بهره را بالا ببرم. اما برخی می‌گویند از این هم پایین‌تر بیاوریم ولی وقتی تورم ۴۰درصد است و نرخ سود بانکی نهایت با تخلف بانک‌ها ۲۰درصد باشد کاهش نرخ بهره امکان‌پذیر نیست. بانک‌مرکزی همراه بورس است و کمک می‌کند و الان ۵۰درصد سهم‌های بازار ارزنده هستند حتی با نرخ‌های پایین‌تر ارز.
آینده از آن بازار سرمایه است
همتی تاکید کرد: ما باید ثبات رویه داشته باشیم و سیاست‌ها مثل دامنه نوسان مدام تغییر نکند.معنی ندارد هرکسی که تخصص ندارد در زمینه بازار سرمایه نظر بدهد. نمی‌شود که یک بازار همیشه بازدهی داشته باشد و بقیه بازارها در ضرر باشند. مطمئن باشید یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بانک‌مرکزی بازار سرمایه است. پیش‌بینی من این است که گشایش‌هایی در بازار سرمایه اتفاق می‌افتد. رییس کل‌بانک مرکزی گفت: در قضیه بورس ما مظلوم واقع شدیم.
پس از این صحبت همتی، سعید عباسیان، سردبیر اقتصادآنلاین گفت: ما هم مظلوم واقع شدیم زیرا بارها نسبت به رشد بی‌رویه بازار سرمایه هشدار دادیم اما هجمه‌های زیادی علیه ما وارد شد درحالی که ما به فکر ثبات اقتصاد و منافع همه مردم بودیم. رییس بانک مرکزی گفت: سال ۹۹ به دلیل انتظارات تورمی و انتظار رشد ۱۰۰درصدی نقدینگی، رشد پول به ۸۸درصد در مرداد رسید و پول‌ها سیال شد که نقش مهمی در افزایش نرخ ارز داشت. همچنین باعث شد انتظارات در بازار سهام هم بالا برود و آن زمان برخی سهم‌ها با ارز ۶۰هزارتومان تحلیل می‌شد. همتی با تاکید بر اینکه درباره نرخ بهره تصمیمی نگرفتیم ولی اگر بتوانم تورم را کنترل کنم نرخ بهره را پایین می‌آورم، افزود: نگذاشتم نرخ بهره بین بانکی از ۲۰درصد بالاتر برود و حتی شب عید عملیات شبانه انجام دادم. قول می‌دهم در زمینه نرخ بهره تصمیمی نگیرم که به بازار سهام لطمه‌ای وارد شود.رییس بانک‌مرکزی با اشاره به اینکه تاکنون حدود ۱۵ میلیارد دلار واردات در مقابل صادرات انجام شده است، افزود: روزانه ۳۰۰ الی ۴۰۰ میلیون دلار ارز در سامانه نیما عرضه می‌شود و گردش مالی این سامانه حدود ۸۰میلیارد دلار بوده است.اینکه کسی ارز نیما را نمی‌خرد من مقصر نیستم. بانک‌مرکزی مانع صادرات و مخالف بخش‌خصوصی نیست و پیش‌بینی می‌کنیم امسال حجم صادرات افزایش پیدا کند.
یک تلخی بی‌پایان
سوم مردادماه 97 و درست یک ماه و نیم پس از خروج ترامپ از برجام گذشته بود که رییس‌جمهوری در جریان برگزاری نشست هیات وزیران با صدور حکمی، عبدالناصر همتی را به عنوان رییس کل جدید بانک مرکزی کشورمان جایگزین ولی‌الله سیف کرد. چهره‌ای که سه روز قبل از صدور حکم انتصابش به عنوان متولی ساختار پولی و مالی کشور به عنوان سفیر ایران در چین انتخاب شده بود و برای حضور در محل ماموریتش راهی پکن شده بود. اما اوضاع آشفته اقتصاد کشور و قرار گرفتن نرخ ارز در دالان صعودی که به دلیل خروج ترامپ از برجام رخ داده بود، دولتمردان را مجاب کرد که کاراکتر تازه‌ای را به جای سیف راهی ساختمان میرداماد کنند. همتی بلافاصله پس از حضور در بانک مرکزی وعده‌هایی برای مدیریت بازار ارز و رفع مشکلات اقتصادی و اصلاح نظام بانکی کشور داد و اعلام کرد که اصل اول برنامه‌ریزی‌های اقتصادی‌اش حفظ استقلال بانک مرکزی و ایستادگی در مقابل درخواست‌های مسوولان دولتی خواهد بود. اما در شرایطی که در هفته‌ها و ماه‌های ابتدایی حضور همتی در بانک مرکزی، جوی از خوشبینی در خصوص عملکرد این مسوول دولتی وجود داشت، روند بعدی رویدادها نشان داد که فاصله بعیدی میان وعده‌ها و عملکرد همتی وجود دارد که این فاصله بعید با استفاده از گفتار درمانی، جبران نمی‌شود. هرچند همتی وعده داده بود که تورم را به محدوده 20الی 22درصدی می‌رساند و ارزش را به پول ملی باز می‌گرداند، اما حوادثی که از سال 97 تا به امروز در اقتصاد رخ داده؛ نسبتی با وعده‌های ابتدایی که همتی داده بود ندارد، باید دید در نهایت سرنوشت رییس کل بانک مرکزی کشور آنگونه که خود مطرح کرده به رستگاری ختم خواهد شد یا اینکه با پایان عمر دولت، آنگونه که منتقدان همتی در مجلس و... عنوان می‌کنند، همتی برای پاسخگویی در خصوص ارز 4200 تومانی و سایر مشکلات واقعیات را با افکار عمومی در میان خواهد گذاشت. واقعیاتی عریان و بدون فرافکنی.
