نگرانی از وضعیت تالاب هامون با افتتاح سد کمالخان در افغانستان
درپی اقدام جدید دولت افغانستان و افتتاح سد کمالخان در ولایت نیمروز در نزدیکی مرز ایران و در مسیر رودخانه هیرمند، نگرانیهایی از سوی کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست درباره وضعیت تالاب هامون مطرح شد. یک عضو کارگروه آب شورای هماهنگی شبکه ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور میگوید: تالاب هامون به عنوان یک موجود طبیعی صاحب حق است و دولتها باید این حقوق طبیعت را در نظر داشته باشند.
مسعود امیرزاده با اشاره به اینکه در گذشته شیوه و دکترینی بهنام هامون یا حاکمیت مطلق سرزمینی در بسیاری از کشورها غالب بوده که براساس آن یک کشور حاکمیت نامحدودی نسبت به جریانهای آبی داخل مرزهای خود داشت، اظهار کرد: اکنون شیوه و دکترین غالب در جهان این است که یک کشور بالادست به گونهای از این جریانهای آبی برداشت یا در آن دستکاری و سازه احداث کند که حقابه کشور پایین دست رعایت شود و به حقوق کشور پاییندست و حقوق طبیعی پایین دست صدمهای وارد نشود. او ادامه داد: در شیوههای نوین حقوقی در جهان رودخانه یک امر پیوسته درنظر گرفته میشود که تنها سرمنشا یا آبخیز آن دارای اهمیت نیست بلکه مسیر رودخانه و مقصد نهایی آن یعنی آبریز نیز دارای همان میزان اهمیت است این در حالی است که در بسیاری از موارد حوضه آبخیز و آبریزیک رودخانه امکان دارد در چند کشور مختلف قرار داشته باشد. این عضو کارگروه آب شورای هماهنگی شبکه ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور افزود: مرزبندی بین کشورها اموری قراردادی بین انسانها است و اکنون با توجه به پیشرفتهای فناوری انسانها قادر هستند مسیرهای طبیعی جریانهای آب را قطع کنند اما این نوع اقدامات بهلحاظ طبیعی نادرست است چراکه باعث برهم ریختن نظم و چرخه طبیعت میشود علاوهبر آن این نوع اقدامات براساس شیوههای جدید در جهان دیگر به رسمیت شناخته نمیشوندیعنی یک کشور نمیتواند صرف قدرت در بالادست حوضه آبریزیا موقعیت برتر ژئوپولیتیک در بالادست حق کشور پایین دست را تضییع کند.
این کارشناس محیط زیست درباره اقدامات جدید دولت افغانستان در زمینه احداث سد کمال خان بر بستر روخانه هیرمند (هلمند) اظهار کرد: ایران با کشور افغانستان تنها همسایه نیست بلکه با هم برادر، همدین و همزبان هستند و قطع به یقین این اقدام از سوی دولت افغانستان نسبت به همسایهای که ریشههای تاریخی و فرهنگی در هم تنیدهای بایکدیگر دارند زیبنده نخواهد بود.
امیرزاده درباره حوضه آبریز رودخانه هیرمند گفت: رودخانه هیرمند از کوههای بابا در کشور افغانستان سرچشمه میگیرد و در نهایت به دریاچههای هامون سرریز میشود. دریاچههای هامون یک تالاب پیوسته نیستند و بلکه از سه بخش دریاچه هامون در کشور ایران، هامون پوزک در کشورهای ایران و افغانستان و هامون صابری تشکیل شده است.
اکنون بهعلت تامین نشدن درست حقابه این تالابها نه تنها معیشتها از دست رفته بلکه کف تالاب خشکیده هامون به منشأ گرد و خاک تبدیل شده است و بادهای۱۲۰ روزه با خود رسوبات را برای مردم سیستان به ارمغان میآورد.
امیرزاده با بیان اینکه اقدامات جدید دولت افغانستان در رابطه با کاهش میزان حقابه رودخانه هیرمند و تالابهای هامون باعث میشود که ما چندین پیکره طبیعی را از دست دهیم و مصیبتهای زیادی برای منطقه ایجاد شود، گفت: همانطور که در جهان حقوق بشر دارای اهمیت زیادی است، تالابها نیز به عنوان یک موجود طبیعی صاحب حق هستند.