احیای برجام در مسیر تفاهم

روسیه و امریکا در خصوص پایان تحریم‌های اقتصادی مذاکره کردند

مهدی بیک| آثار و نتایج بیش از 2 هفته جلسات پی در پی کمیسیون مشترک برجام در سطح مدیران سیاسی آرام‌آرام در حال نمایان شدن است و فضای غبارآلودی که پیرامون چشم‌انداز برجام وجود داشت، جای خود را به تصویری شفاف از دورنمای توافق شده می‌دهد. در شرایطی که صدا و سیما بعد از سریال گاندو2 با پخش برنامه‌های انتقادی و تخریبی مانند «داستان اتم» به گونه‌ای فضاسازی می‌کند که انگار فضای تیره و تاری در بطن مذاکرات ایران با کشورهای 1+4 جریان دارد، اما واقعیات میدانی حاکی از آن است که مردان دیپلماسی کشورمان توانسته‌اند، بخش قابل توجهی از مطالبات بحق ایرانیان را از دل بحث و تبادل نظرهای تخصصی با طرف‌های مقابل استیفا کنند و طرف مقابل را مجاب به پذیرش خواسته‌های قانونی و بحق خود کنند. موضوعی که برای نخستین‌بار نه از سوی مقامات حوزه سیاست خارجی کشورمان بلکه از سوی نماینده دایم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی اطلاع‌رسانی شد. میخاییل اولیانوف با  انتشار توییتی نوشت: «روسیه و امریکا در مذاکرات وین گفت‌وگوهای مشورتی مفیدی درباره لغو تحریم‌های ضد ایرانی امریکا و بازگشت ایران به اجرای کامل برجام داشتند.» اظهاراتی که پیش از این از سوی برخی مقامات آگاه نیز بر روی ابعاد گوناگون آن تاکید شده بود. مبتنی بر این نقشه راه امریکا پذیرفته که تحریم‌های اقتصادی علیه ایران ذیل برجام برداشته شوند تا ایران در بازه زمانی مشخص روند بازگشت به تعهدات برجام خود را آغاز کند.

   نبرد توییت‌ها در فضای مجازی

آخرین اخبار از وین حاکی از این است که با وجود دشواری‌های موجود در مسیر پیش‌رو، طرف‌های مذاکره‌کننده در مسیر درستی قرار گرفته و توانسته‌اند بر اقدامات تخریبی و ایذایی بازیگران ثالث غلبه کنند. پیگیری توییت‌های مقامات شرکت‌کننده در مذاکرات حاکی از آن است که تلاش صهیونیست‌ها برای انحراف مذاکرات به سنگ خورده و دو طرف قدم‌های قابل توجهی برای درک متقابل برداشته‌اند. نخستین توییت در خصوص رویکرد کلی مذاکرات توسط معاون رییس سیاست خارجی اروپا منتشر شد. انریکه مورا در توییتی نوشت: «پس از مذاکرات فشرده که به نظر می‌رسید به بن‌بست رسیده پیشرفت‌هایی حاصل شده که به هیچ‌وجه ساده نبود. با این حال اکنون باید جزییات کار را نهایی کنیم. مساله مهم و کلیدی در این زمینه تعهدی است که همه طرف‌ها برای دستیابی به یک هدف مشترک نشان داده‌اند. امریکا در حال پیوستن دوباره به برجام و اجرای کامل آن است.» بلافاصله پس از مورا نوبت به میخاییل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی رسید که توییتی را با این مضمون در شبکه‌های اجتماعی بازتاب دهد. اولیانوف نوشت: «با جمع‌بندی نتایج ۲هفته مذاکرات در مورد احیای برجام می‌توانیم با رضایت اعلام کنیم که مذاکرات وارد مرحله تهیه پیش‌نویس شده است. با راه‌حل‌های عملی هنوز فاصله بسیاری داریم اما ما از صحبت‌های کلی به توافق درباره گام‌های مشخص برای دستیابی به هدف احیای برجام رسیده‌ایم. 

   عقب‌نشینی امریکا از مواضع افراطی

یکی از رسانه‌هایی که روایتی دست‌اول از اظهارنظرهای مقامات امریکایی ارایه کرده، آنتی وار است. وبسایت امریکایی آنتی‌وار دیروز ابعاد تازه‌ای از استراتژی امریکا در مواجهه با برجام را مورد ارزیابی تحلیلی قرار داد و در نهایت با کنار هم قرار دادن قطعات مختلف پازل اقدام به نتیجه‌گیری نهایی کرد. این رسانه امریکایی در مطلبی تحلیلی با اشاره به رویکردهای ابتدایی بایدن و مقامات امریکایی در خصوص اینکه تحریم‌ها تداوم خواهند داشت و سپس عقب‌نشینی امریکایی‌ها از این مواضع، نوشت: در یک کنفرانس مطبوعاتی ویدئویی با خبرنگاران پس از اولین دور «کمیسیون مشترک» برجام در وین، یک «مقام ارشد» که نامش فاش نشده است، اعلام کرد: امریکا آماده‌ است تحریم‌هایی که با برجام مغایرت داشته و با مزایایی که ایران از برجام انتظار دارد ناسازگار باشد را لغو کند. این به معنای همه آنها نیست، زیرا برخی از آنها مشروع هستند.» در ادامه این نوشتار تحلیلی آمده است: «با این حال، این مقام از روشن کردن چگونگی تمایز مجازات «مشروع» و «غیرقانونی» توسط دولت بایدن خودداری کرد. 

   اتخاذ رویکرد واحد از سوی دیپلمات‌های ایرانی

در پاسخ به این تاکتیک مقامات امریکایی، دیپلمات‌های ایرانی با اتخاذ یک راهبرد واحد و صدای مشترک تلاش کردند تا زمانی که مجموعه تحریم‌هایی که ذیل برجام می‌بایست از دستور کار خارج شوند، وجود داشته باشند، ایران اقدامی برای کاهش تعهدات خود انجام نخواهد داد. عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران در امور سیاسی روشن کرد که ایران با زور دیپلماتیک دولت بایدن خم نخواهد شد. درست قبل از جلسه وین، وی گفت: «ایالات متحده باید همه تحریم‌هایی را که پس از خروج ترامپ از برجام مجددا اعمال شده بود را لغو کند و سپس ما تعهدات خود را تأیید کرده و به آنها برمی‌گردیم.» شواهد دیگری از استراتژی ناپسند ایالات متحده به صورت اظهارنظرهایی توسط وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن در مصاحبه ۳ مارس با پی‌بی‌اس ارایه شد که این واقعیت را نادیده گرفت که این توافق حاصل از پذیرش محدودیت‌های برنامه هسته‌ای تهران برای چندین سال در ازای حذف تحریم‌های ایالات متحده و سازمان ملل بود. بلینکن حتی خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای را به گونه‌ای تنظیم کرد که گویی این یک سیاست اجماعی ایالات متحده است و نه یک سیاست افراطی که خود بایدن به آن حمله کرده بود. وی گفت: «هنگامی که ما از توافق هسته‌ای خارج شدیم، ایران نیز از آن خارج شد و اکنون در موقعیتی قرار دارد که ظرف مدت چند ماه به توانایی تولید مواد شکاف پذیر برای سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر است.» بلینکن تأکید کرد که دولت بایدن «علاقه واقعی به تلاش برای بازگرداندن ایران به آن توافق» دارد. با این وجود وی نقش تخفیف تحریم‌ها در بازگشت به برجام اولیه را نادیده گرفت. وی اظهار داشت: «ما بسیار واضح بودیم که ایران باید به تعهدات خود در توافق هسته‌ای عمل کند.» و «اگر این کار انجام شود، ما همان کار را خواهیم کرد که در صورت انجام آنها، برخی از تحریم‌ها لغو می‌شود.»