گلایه‌ها و انتظارات بورسی اتاق
نشست ماهانه اتاق تهران با محور موضوعات اقتصادی برگزار شد. در این نشست، که سکاندار بورس واوراق بهادار حضور داشت، ابتدا مشکلات جدی بازار سهام از سوی نمایندگان بخش خصوصی مطرح شد . فعالان اقتصادی با انتقاد از عملکرد متولیان بازار سرمایه، معتقد بودند که ترغیب خیل عظیمی از مردم برای پیوستن و ورود به بازار سرمایه بدون پیش‌بینی الزامات آن صورت گرفته است. این در حالی است که اقتصاد در وضعیت رکود تور‌می به سر می‌برد و در بازار پول هم نرخ حقیقی سود منفی بود. در چنین شرایطی، لطمات شدیدی به جامعه وارد شد که نه‌تنها مردم، سرمایه‌های اندک خود در این بازار را از دست دادند بلکه امکان متنفع شدن از سود کم بانکی هم برایشان میسر نشد و اکنون با قفل شدن داراییهایشان در بازار بورس مواجه هستند. به گفته آنها، عدم شناخت متولی سیاست‌گذاری در بازار بورس از ابزارهای قابل استفاده یا دستکاری‌های مختلف دستوری و غیرفنی، موجب شده تا بدون شناخت کافی و بررسی آثار اقدامات، یا تغییر روسا در سازمان بورس شاهد تغییر دامنه نوسان بورس باشیم که متاسفانه تعیین دامنه نوسان به جز بی‌ثباتی بازار و تطویل تخلیه حباب، پیامد دیگری ندارد. از این رو، مهم‌ترین اقدامات مورد انتظار فعالان اقتصادی از مقام سیاست‌گذار بازار سرمایه کشور « به‌روزرسانی قانون و مقررات حاکم بر فعالیت این بازار، حفظ استقلال، ارتقاء شفافیت و رفع عدم تقارن اطلاعاتی، پایان دادن به قیمت‌گذاری دستوری کالاهایی که سهام آنها در بازارهای بورسی عرضه شده، تسهیل الحاق شرکت‌های استارت‌آپی به بازار سرمایه، مکانیزمی مشخص برای خرید و فروش کالایی نظیر خودرو در بورس» است. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار هم در پاسخ به مباحث مطرح شده، از تدوین طرح تحول بازار سرمایه خبر داد و در اظهاراتی گفت: بخش مهمی از تغییرات قیمتی در اقتصاد ایران تحت تاثیر تورم انتظاری به وجود می‌آید و نمی‌توان برای تمامی آنها از لفظ حباب استفاده کرد.
ایران در افت ارزش پول ملی رکورد زده
مسعود خوانساری در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، در نشست هیات نمایندگان اتاق تهران با بیان اینکه متاسفانه اقتصاد ایران از نظر شاخص‌های اقتصادی در برخی حوزه‌ها شرایط مطلوبی ندارد، گفت: در صورتی که برنامه‌ریزی صحیحی صورت نگیرد، فشار اقتصادی بر روی اقشار کم درآمد جامعه افزایش خواهد یافت.
او با اشاره به افت ارزش پول ملی در سال‌های گذشته، گفت: متاسفانه ما در این حوزه بالاترین سرعت افت ارزش در سال گذشته را به ثبت رسانده‌ایم. در کنار آن آمار اشتغال نیز نشان می‌دهد در سال ١٣٩٩، تعداد شاغلان از ۲۴ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر به ۲۳ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر کاهش یافته که بخش مهمی از آن تحت تاثیر کرونا رخ داده و این فشار به اقشار کم درآمد را نشان می‌دهد.
رییس اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه تاب آوری اقتصاد ایران رتبه ۱۲۸ در بین ۱۳۰ کشور را نشان می‌دهد، بیان کرد: در شرایطی که ترکیه در رتبه ۶۰ قرار گرفته، فعالان اقتصادی و اقشار کم درآمد در ایران فشار بالایی را تجربه می‌کنند. متاسفانه میزان خانوارهای زیر خط فقر از ۱۵ به ۳۰ درصد کاهش یافته است و این برای ما زنگ خطر خواهد بود.
خوانساری به مشکلات موجود در نظام بودجه‌ریزی ایران نیز اشاره کرد و گفت: براوردها نشان می‌دهد که میزان بودجه در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۴۰ درصد رشد داشته که هرچند بخشی از آن در صورت تحقق به بودجه اضافه می‌شود اما در نهایت کسری بودجه بسیار محتمل است و دولت جدید احتمالا کشور را در چنین شرایطی تحویل می‌گیرد. به گفته او، با توجه به سرعت بالای رشد نقدینگی، نرخ تورم در اقتصاد ایران دو رقمی شده و اگر در این روند تغییری رخ ندهد ما تا پایان سال همچنان تورم دو رقمی داریم و این به معنای افزایش فشار بر روی اقشار کم درآمد است. رییس اتاق تهران با اشاره به برخی مشکلات داخلی در دشوارتر کردن شرایط اقتصادی کشور، بیان کرد: برآوردها از عملکرد دو ماهه تجاری نشان می‌دهد که میزان واردات حدود ۳۸ و میزان صادرات حدود ۴۸ درصد افزایش یافته است. اما با این وجود براساس گزارش رییس کل گمرک، میزان ماندگاری کالاها در گمرک از حدود ۲۰ روز پیش از کرونا، امروز به ۵۰ روز رسیده و این در حالی است که هر روز توقف کالا، یک درصد به قیمت تمام شده محصول می‌افزاید و اگر تغییری در این سیاست‌ها رخ ندهد، قطعا فشار بر روی فعالان اقتصادی ادامه خواهد داشت. خوانساری گفت: اتاق تهران هم گزارشی درباره رسوب کالاها تهیه کرده که به زودی ارایه خواهد شد. رییس اتاق بازرگانی تهران در انتهای سخن خود خبر خوب دیگری داد و گفت: خوشبختانه رشد اقتصادی کشور طبق پیش‌بینی بانک جهانی امسال بیش از 2 درصد خواهد بود که اگر چه با توجه به کمبودهایی که در سال‌های گذشته وجود داشته، رقم بالایی نیست اما امیدواریم با مثبت شدن رشد بتوان درصدی از بیکاری را کاهش دهد و کسب‌وکارها شرایط بهتری را طی کنند.
انتقادات و انتظارات از بازار سرمایه
در ادامه این جلسه که با حضور رییس سازمان بورس و اوراق بهادار همراه بود، تعدادی از اعضای هیات نمایندگان به طرح دیدگاه‌ها و دغدغه‌های خود در مورد بازار سرمایه پرداختند. رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران نخستین کسی بود که نظرات خود را در این بخش اعلام کرد.
فریال مستوفی گفت: در سال گذشته، اتفاقاتی در بورس کشور رخ داد که برای اقتصاد کشور خوشایند نبود و شاخص کل بورس، در این سال 2.5 برابر شد و این درحالی بود که رشد اقتصادی برای این سال کمتر از 2 درصد برآورد شد. تفاوت قابل توجه میان عملکرد واقعی اقتصاد و بازدهی شاخص بورس که همواره در اقتصاد وجود داشته است، در این سال، تشدید شد و نتیجه دامن زدن به بازدهی کاذب بورس، ایجاد حباب و هدایت بسیاری از مردم به این بازار بود.
او با اشاره به اینکه ترغیب خیل عظیمی از مردم برای پیوستن و ورود به بازار سرمایه بدون پیش‌بینی الزامات آن صورت گرفت، ادامه داد: اقتصاد در وضعیت رکود تور‌می به سر می‌برد و در بازار پول هم نرخ حقیقی سود منفی بود. در چنین شرایطی، لطمات شدیدی به جامعه وارد شد که نه‌تنها مردم، سرمایه‌های اندک خود در این بازار را از دست دادند بلکه امکان متنفع شدن از سود کم بانکی هم برایشان میسر نشد و اکنون با قفل شدن داراییهایشان در بازار بورس مواجه هستند. مستوفی ادامه داد: عدم شناخت متولی سیاست‌گذاری در بازار بورس از ابزارهای قابل استفاده یا دستکاری‌های مختلف دستوری و غیرفنی، موجب شده تا بدون شناخت کافی و بررسی آثار اقدامات، یا تغییر روسا در سازمان بورس، صرفاً شاهد تغییر دامنه نوسان بورس باشیم که متاسفانه تعیین دامنه نوسان به جز بی‌ثباتی بازار و تطویل تخلیه حباب، پیامد دیگری ندارد. او گفت: مهم‌ترین اقدامات مورد انتظار از مقام سیاست‌گذار بازار سرمایه کشور، به‌روزرسانی قانون و مقررات حاکم بر فعالیت این بازار، حفظ استقلال، ارتقاء شفافیت و رفع عدم تقارن اطلاعاتی است. مستوفی با طرح این پرسش که نقش اشخاص حقوقی بزرگ در شکل‌گیری شرایط فعلی بازار چگونه بوده است؟ گفت: وجود شایعات فراوان در بازار سرمایه به صلاح نیست و اگر منابع جهت مصارف دولت در واگذاری‌ها و اوراق جذب شده باید به دقت شفاف‌سازی شود و اگر اشخاص حقوقی از بازار خارج شده‌اند نیز باید دلایل و ابعاد آن و سیاست اتخاذی توضیح داده شود. پرسش دیگری که مستوفی مطرح کرد، آن بود که نگاه آینده‌نگر بورس با توجه به شرایط پساکرونا در بازار جهانی کالاها و محصولات صادراتی کشور چیست و با توجه به تغییر دولت و مذاکرات وین، نرخ ارز و میزان صادرات، نهایتا سودآوری بنگاه‌های اصلی بورس چگونه رقم خواهند خورد؟ او همچنین پرسید که مهم‌ترین دستاورد مدیریت در دوره جدید چه بوده است؟
عباس آرگون، نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران، نیز با انتقاد از فرآیند طولانی مدت تایید صلاحیت هیات‌مدیره شرکت‌های بورسی به این نکته اشاره کرد در سایه این تعلل، هیات‌مدیره سابق اختیاری نداشته اما دارای مسوولیت هستند و هیات‌مدیره جدید نیز فاقد اختیار و مسوولیتند. آرگون با طرح این مساله خواستار تسریع در تایید اعضای‌هیات مدیره شرکت‌ها شد. او همچنین وجود دامنه نوسان و تغییرات مکرر آن را عامل به حاشیه رانده شدن عنصر تحلیل در تصمیم‌گیری سهامداران و شکل‌گیری صف‌نشینی دانست و سپس خواستار پایان دادن به قیمت‌گذاری دستوری کالاهایی شد که سهام آنها در بازارهای بورسی عرضه شده است.
محمدرضا انصاری دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و عضو هیات رییسه اتاق ایران نیز بازگشت نهاد بورس به انجام وظایف ذاتی خود را ضروری دانست چرا که به گفته وی، احیای نقش بازار سرمایه در هدایت نقدینگی موجود در کشور و ارتقای کمی و کیفی پروژه‌ها، موجب گسترش نظم و قاعده‌مندی در بورس خواهد شد. فرزین فردیس، نایب‌رییس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران، نیز با اشاره به تصمیمات قبلی برای تسهیل ورود دست‌کم پنج استارت‌آپ به بورس، از رییس این نهاد پیرامون اقدامات اتاق تهران برای تسریع در الحاق شرکت‌های استارت‌آپی به بازار سرمایه سوال کرد.
محمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون بهبود محیط کسب وکار و رفع موانع تولید اتاق تهران، هم این پرسش را مطرح کرد که چه مکانیزمی برای ورود آگاهانه افراد به بازار سرمایه تعریف شده است. او همچنین با اشاره به آنچه در مجلس مبنی بر کشف قیمت خودرو در بورس مطرح است، پرسید که چه مکانیزمی قرار است برای خرید و فروش کالایی نظیر خودرو تعریف شود؟ حمیدرضا صالحی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز با تاکید بر تسهیل ورود افراد دارای اهلیت به بازار سرمایه گفت و در عین حال، خواستار پرهیز از طرح مباحثی نظیر بیمه سهامداران شد، چرا که از نظر وی طرح این مباحث، بازار سرمایه را از ماهیت اصلی خود که ریسک‌پذیری است، دور می‌کند.
نگویید بازار بورس حباب داشته
محمد علی دهقان دهنوی پس از شنیدن اظهارات فعالان بخش خصوصی گفت: ما در ماه‌های گذشته بارها شاهد آن بوده‌ایم که در تحلیل بازار بورس از لفظ حباب استفاده می‌کنند و این در حالی است که وقتی شاخص بورس ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار واحد بود نیز بعضی می‌گفتند بورس حباب دارد. در حالی که ما باید تحلیل کنیم ریشه تغییرات قیمتی در اقتصاد ایران چیست و حباب را باید در چه زمینه‌ای به کار برد. وی با اشاره به شرایطی که اقتصاد ایران در سال‌های گذشته تجربه کرده است، بیان کرد: ما نباید در اقتصاد یک متغیر اسمی را با یک متغیر واقعی مقایسه کنیم. مثلا اگر رشد اقتصاد کشور مثبت سه درصد باشد، آیا تولیدکنندگان حاضرند قیمت محصول خود را تنها سه درصد افزایش دهند؟ یا اگر رشد اقتصاد منفی شد، آیا قیمت کالاها کاهش می‌یابد؟ در اقتصاد ایران متاسفانه قیمت‌ها در بسیاری از مواقع تحت تاثیر تورم انتظاری تغییر می‌کنند و این با حباب معنی یکسانی ندارد. در دوره فشار حداکثری ترامپ، یک تورم انتظاری جدی شکل گرفت و این با حباب متفاوت است. رییس سازمان بورس با اشاره به وضعیتی که سایر بازارها در ماه‌های گذشته تجربه کرده‌اند، بیان کرد: وقتی این انتظار به وجود می‌آید که ارزش پول ملی کاهش می‌یابد، عده‌ای برای حفظ سرمایه خود به سمت بازارهایی مانند سکه یا دلار می‌روند. عده‌ای وقتی سکه ۱۶ میلیون تومان بود خرید کردند اما امروز قیمت سکه به حدود ۱۰ میلیون تومان رسیده یا عده‌ای وقتی دلار از مرز ۳۰ هزار تومان گذشته بود خرید کردند اما امروز دلار به ۲۴ هزار تومان رسیده است. در بازار بورس نیز میزان کاهش شاخص در همین حد بوده است و تحت تاثیر تغییر شرایط اقتصادی، تغییراتی رخ داده که تفسیر حباب از آنها اشتباه است.
دهنوی با بیان اینکه عده‌ای از مردم وقتی بازار سرمایه به اوج رسیده بود به آن ورود کردند، گفت: متاسفانه همین موضوع باعث شد مردم ضرر کنند که این برای ما بسیار ناراحت‌کننده است. ما باید با ایجاد برخی تغییرات اصولی در آینده از رخ دادن چنین مسائلی جلوگیری کنیم. اگر شاخص بورس از شرایط فعلی به اوجی که چند ماه قبل تجربه کرده بود بازگردد این خود به یک سرمایه‌گذاری جدید می‌ماند که برای جلوگیری از
زیان دهی مردم، باید در کنار برنامه‌ریزی‌های کلان، طوری فرهنگ‌سازی شود که مردم دچار زیان نشوند.
وی با اشاره به برخی اقدامات سازمان بورس برای حمایت از بازار، اظهار کرد: ما برخی محدودیت‌ها در خرید و فروش سهام برای پرسنل کارگزاری‌ها را کاهش دادیم و تلاش شد در توسعه نهادهای مالی، انحصار زدایی صورت گیرد. ما در پنج ماه گذشته هرچه که از دستمان برمی‌آمد انجام دادیم اما همچنان راهی طولانی تا رسیدن به اهداف کلان وجود دارد.
او از تدوین طرح تحول بازار سرمایه نیز خبر داد و در ادامه در واکنش به سخنان یک عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در مورد کشف قیمت خودرو در بورس گفت: البته خودرو کالای مناسبی برای ورود به بورس نیست. معمولا کالایی وارد بورس می‌شود که تا این حد دارای تنوع نباشد. اما اکنون مشاهده می‌کنیم که برای فروش خودرو نوعی لاتاری راه‌اندازی شده و طبق بررسی‌ها پلاک نیمی از خودروهای عرضه شده در این روش، توسط دوربین‌های راهنمایی و رانندگی رصد نشده و این بدان معناست که این خودروها انبار می‌شود و در مقابل، خودروسازها نیز به ازای عرضه هر یک از این خودروها متحمل زیان می‌شوند. در چنین شرایطی اگر ورود خودرو به بورس منجر به رفع این مفسده شود، می‌توان مکانیزم‌هایی را برای آن طراحی کرد. اما سازمان بورس به‌طور کلی با قیمت‌گذاری دستوری خودرو مخالف است. رییس سازمان بورس این را نیز گفت که بازار اولیه شامل پروژه‌های جدید باید در بورس محوریت بیشتری پیدا کنند و بحث‌های اولیه در این زمینه ادامه دارد.
مطالبات از رییس‌جمهور بعدی
در بخش دیگری از این نشست فعالان بخش خصوصی به بیان انتظارات خود از دولت بعدی پرداختند. «ضرورت بهینه‌سازی مصرف انرژی رگولاتوری و کاهش تصدی‌گری دولت و تنظیم‌گری، توسعه گردشگری داخلی، حمایت هوشمندانه از تولید، رفع تصدی‌گری دولت در حوزه کشاورزی واصلاح نظام چندگانه ارزی، توجه به محیط زیست و مساله آب و خاک، دامنه نرخ ارز، توسعه زیرساخت‌های پهنای باند، آزادسازی داده‌ها، توسعه اقتصاد داده‌محور و پیاده‌سازی فرهنگ توقف ممنوع در حوزه فناوری‌های نوین، الحاق یا عدم الحاق به FATF، تداوم یا عدم تداوم ارز 4200 تومانی، پایبندی به قانون بهبود مستمر فضای کسب‌و‌کار، توسعه سامانه‌های شفافیت در سطح وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، استقرار استانداردسازی‌های نوین در حوزه مبارزه با رشوه‌خواری و فساد، توجه جدی به مدیریت تعارض منافع، میزان تعهد و معیار دولت آینده در رابطه با کاهش پلکانی نرخ تورم و دستیابی به نرخ تک‌رقمی در پایان سال 1404، تک‌نرخی کردن ارز، شیوه مدیریت منابع ارزی آزاد شده در صورت توافقات جدید در مذاکرات وین، نحوه مواجهه دولت با افزایش نرخ ارز در صورت عدم توافقات در این دور از مذاکرات، وضعیت نقدینگی در کشور طی دوره چهار ساله پیش رو، کاهش تصدی‌گری دولت، حذف قیمت‌گذاری، «تامین مواد اولیه، برنامه دولت برای کاهش فقر و ارزش پول ملی و چگونگی بازپس‌گیری بازارها» مهم‌ترین مطالبه اعضای اتاق تهران از دولت سیزدهم است.
