برگ برنده نفتی
پروژه گوره- جاسک مسیر انتقال نفت را بین 10تا 14روز کاهش می‌دهد
این خط انتقال با دور زدن تنگه هرمز، مسیری امن ، اقتصادی و استراتژیک برای صادرات نفت ایران فراهم کرد
مهدی بیک|در روزهای پایانی هفته، همزمان با افزایش تهدیدات مقامات آمریکایی در خصوص افزایش نظارت‌های تحریمی برای جلوگیری از صادرات نفت ایران از طریق چین، ایران یکی از برگ‌های برنده خود را برای افزایش صادرات نفت و متنوعسازی مسیرهای صادرات نفتی‌اش رو کرد؛ طرحی 2میلیارددلاری که نه تنها مسیرهای تازه‌ای را پیش روی صادرات نفتی کشورمان قرار می‌داد، بلکه فرصتی را در اختیار مشتریان نفت قرار می‌داد که نفت مورد نیاز خود را با امنیت افزونتر و زمان کمتری دریافت کنند. طرح خط لوله انتقال نفت خام گوره تا جاسک در استان‌های بوشهر، فارس و هرمزگان که بهرهبرداری از آن روز پنجشنبه با دستور حسن روحانی رییس‌جمهوری آغاز و در آن برای نخستین‌بار امکان دریافت و بارگیری محموله و صادرات نفت از منطقه استراتژیک دریای عمان در تاریخ صنعت نفت ایران فراهم شد، اما همزمان با افتتاح این طرح از یک طرف برخی رسانه‌های داخلی ضمن برخورد جناحی با یک چنین طرحی تلاش کردند تا با بی‌توجهی نسبت به این طرح به زعم خود، دستاوردهای اقتصادی دولت دوازدهم در هفته‌های پایانی حضورش در راس هرم اجرایی کشور را سنگین‌تر نکنند و از سوی دیگر برخی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور نیز که بودجه خود را از طریق کشورهای عربی تامین می‌کنند با ارایه اطلاعات غلط در خصوص ابعاد و زوایای این طرح کلیدی به دنبال به حاشیه کشاندن ابعاد و زوایای گوناگون این طرح برآمدند. با توجه به این واقعیت که یکی از مهمترین گزاره‌های راهبردی و امنیتی برای کشورهای مختلف ایجاد جمعیت در مختصات و قلمروهایی است که به نوعی از جمعیت تهی هستند، پروژه گوره-جاسک نقش قابل توجهی در زمینه توسعه مناطق جنوبی کشورمان ایفا خواهد کرد. از آنجا که سواحل بکر مکران، جزو مناطق کم‌‌برخوردار کشور است به همین سبب قلمروی وسیعی از این منطقه به دلیل مشکلات معیشتی، عدم وجود دامنه‌های اشتغالزایی، نبود مکان‌های تجاری، بازرگانی، تفریحی، آموزشی، انتظامی و...خالی از سکنه مانده است. در این میان پروژه‌هایی از جنس پروژه گوره-جاسک کمک می‌کند تا زمینه شاخص‌های رشد در این مناطق فراهم شود و زمینه برای ورود مردم به این منطقه فراهم شود.بر اساس اعلام مسوولان اجرایی در مرحله نخست این طرح راهبردی، روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام از گوره به جاسک صادر می‌شود و در نهایت این حجم صادراتی به 1میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
سایه روشن‌های یک طرح اقتصادی
پروژه خط لوله انتقال نفت گوره- جاسک با حدود 1000 کیلومتر مسافت، در واقع بزرگ‌ترین پروژه خط لوله خاورمیانه است که نقش برجسته‌ای در متنوعسازی پایانههای صادراتی نفتی و معیانات گازی کشور ایفا می‌کند. ارزش پروژه خط لوله گوره به جاسک ۲ میلیارد دلار (معادل 53هزار میلیارد تومان) است که امکان صادرات محموله نفت خام ایران از تنگه هرمز را فراهم می‌کند. اما مختصات جغرافیایی این طرح چه منطقه‌ای را شامل می‌شود و در کدام استان‌های کشور منشا اثرگذاری خواهد بود؟ جاسک از شهر‌های بندری در استان هرمزگان و در جنوب کشور است که از طریق آب‌های آزاد نفت گوره برای صادرات به آنجا منتقل می‌شود و از طریق بندر جاسک می‌توان با دوبی، قطر و کویت ارتباط داشت. با اجرای این طرح در هر روز امکان انتقال یک میلیون بشکه نفت خام سنگین از منطقه گوره به جاسک در استان هرمزگان و پهلوگیری کشتی‌‌های بسیار بزرگ با ظرفیت ۲ میلیون تن و ذخیره‌سازی ۱۰میلیون بشکه نفت خام فراهم خواهد شد. انتقال نفت خام از گوره- جاسک باعث تمرکززادیی از پایانههای صادراتی و متنوعسازی این روند و کاهش ریسک صادرات از تنگه هرمز خواهد شد که در کنار آن سبب ایجاد اشتغال در منطقه مکران و توسعه پایدار می‌شود.برای انتقال 1 میلیون بشکه نفت خام سنگین از گوره به جاسک و تامین فشار نیاز به احداث پنج تلمبهخانه است که برای ساخت هر تلمبهخانه ۱۸ ماه زمان لازم است. شمس‌الدین موسوی‌چاسمی پترواستراتژیست و کارشناس ارشد مسائل انرژی در خصوص دستاوردهای اقتصاد ایران از افتتاح این پروژه می‌گوید: «با افتتاح پروژه گوره-جاسک که نفت را از غرب کارون آورده و از تنگه هرمز نیز عبور می‌دهد عملا 2 اتفاق کلیدی رخ می‌دهد؛ نخست اینکه ما در دریای عمان یک پایانه خواهیم داشت و از وابستگی صرف به تنگه هرمز خارج می‌شویم، همچنین طول انتقال نفت و میعانات گازی توسط کشتی‌ها و نفتکش‌های خارجی از ایران بسیار کمتر خواهد شد و این علاقه‌مندی شرکت‌های نفتی را برای خرید از ایران بیشتر خواهد کرد.» او در ادامه تاکید می‌کند: «ازسوی دیگر حتی درصورت لغو تحریم‌‌های بین‌المللی، امکان صادرات میعانات گازی پارس جنوبی از پایانه جاسک فراهم خواهد شد که با توجه به کوتاه شدن بعد مسافت، هزینه‌های صادرات این محصول ارزشمند گازی هم کاهش می‌‌یابد. ضمن آنکه افزایش قدرت چانه‌‌زنی شرکت ملی نفت ایران برای فروش و صادرات میعانات گازی را می‌توان از دیگر دستاوردهای سیاسی و اقتصادی ساخت و بهرهبرداری از این خط لوله مهم و استراتژیک برشمرد.»
دستاوردهای راهبردی طرح گوره-جاسک
یکی از مهمترین ویژگی‌های طرح گوره-جاسک، اثراتی است که در حوزه مباحث راهبردی، سیاسی و استراتژیک داشته است. موضوعاتی که روحانی در مراسم افتتاح این پروژه تلاش کرد ابعاد مختلفی از آن را مشخص کند. رییس‌جمهوری در آیین افتتاح طرح‌ها با اشاره به اینکه طرح خط لوله انتقال نفت گوره- جاسک را از افتخارات صنعت ایران عنوان کرد و گفت: این افتتاح، پاسخ قوی و محکمی به همه توطئه‌گران به ویژه آمریکا داد. روحانی در هشتاد و سومین برنامه افتتاح طرح‌های ملی با عنوان جهش تولید با بهرهبرداری از طرح‌های مربوط به وزارت نفت در ۳ استان بوشهر، هرمزگان و فارس، امروز را روز تاریخی بسیار بزرگی برای ملت ایران عنوان کرد که هر چه زمان می‌گذرد، اهمیت این مساله برای مردم روشن‌‌تر می‌شود.رییس‌جمهوری افزود: برای جهان روشن است که ایران چه اقدام بسیار مهم ملی انجام داده است. شاید پروژه‌ای با این عظمت برای صادرات نفت، با این هدف که پایانه صادراتی جدیدی نه در خلیج فارس بلکه در دریای عمان داشته باشیم بسیار حائز اهمیت است. روحانی گفت: ساخت این طرح در مدت زمان ۲ سال و چند ماه یکی از افتخارات صنعت ایران زمین است. دولت آمریکا در دو زمینه با ما وارد جنگ شد که یکی در زمینه نفت و صادرات نفت بود و دیگری هم تامین کالاها. هر دو بسیار تاثیر گذار بود و روی آن حساب کرده بودند.
شریان حمل و انتقال نفت را بستند تا جلوی صنعت نفت را بگیرند و صادرات را به قول خود به صفر برسانند تا به قول خودشان دیگر برای ایران این امکان وجود نداشته باشد تا برای تامین نیازمندی‌هایش ارز داشته باشد درحالی که ۶ میلیون دلار ارز برای دارو تامین کردیم.
طرح عظیم گوره به جاسک جلوه‌ای از درهم شکستن تحریم‌هاست
چهره دیگری که سهم قابل توجهی در رشد پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت کشور دارد، بیژن زنگنه وزیر نفت دولت دوازدهم است. بیژن نامدار زنگنه در آیین بهرهبرداری از خط لوله انتقال نفت گوره - جاسک و پایانه نفتی آن افزود: این طرح تا به امروز ۸۲ درصد در مرحله بارگیری پیشرفت فیزیکی داشته و استراتژیک‌ترین طرحی بوده که در این دولت به بهرهبرداری رسیده است. طرح عظیم خط لوله انتقال نفت گوره به جاسک جلوه‌ای از درهم شکستن تحریم‌ها و تکیه بر توان داخلی است. چرا که ۲۵۰ شرکت بزرگ و کوچک داخلی در این طرح مشارکت و افزون بر ۱۰ هزار نفر در آن کار کردند. زنگنه بیان داشت: اکنون نفت خام پس از طی یک‌هزار کیلومتر بدون هیچ مشکل عملیاتی به بندر جاسک رسیده و به دلیل آماده نبودن مخازن ذخیره به طور مستقیم از لوله کشتی بارگیری می‌شود. بخش‌هایی از این طرح که در روز جاری به بهرهبرداری می‌رسد شامل یک هزار کیلومتر خط لوله، ایستگاه تلمبهخانه شماره ۲، تاسیسات ارسال و دریافت توپک و تجهیزات بارگیری نفت در جاسک به ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در روز است. به گفته وزیر نفت، این طرح پیشرفت ۸۲ درصدی دارد که تاکنون حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار در آن هزینه شده است. زنگنه بیان‌داشت: برق مورد نیاز تلمبه‌خانه‌های مسیر در ظرفیت کامل ۱۰۰ مگاوات است. دو شرکت تابعه شرکت ملی نفت ایران یعنی شرکت مهندسی و توسعه نفت و شرکت نفت و گاز پارس به ترتیب مسوولیت بخش‌های خشکی و دریایی این طرح را بر عهده داشتند. برای اجرایی شدن این طرح یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار قرارداد با پیمانکاران و تامین‌کنندگان امضا شده که تاکنون ۹۷۰ میلیون دلار آن پرداخته شده است. همچنین قراردادهایی که شرکت نفت و گاز پارس با پیمانکاران و تامین‌کنندگان به امضا رسانده ۳۰۰ میلیون دلار است که ۲۰۰ میلیون دلار آن پرداخته شده است. در حال حاضر بهرهبرداری از خط و تلمبه‌خانه‌ها و همه تجهیزات مسیر به شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت سپرده شده که دارای بالاترین تجربه حرفه‌ای در امر بهرهبرداری از خطوط لوله است. اکنون عملیات بارگیری و صادرات نفت در جاسک توسط شرکت نفت و گاز پارس انجام می‌شود که در ماه‌های آینده به طور کامل به شرکت پایانههای نفتی واگذار خواهد شد .این طرح از ابتدای سال ۱۴۰۱ به بهرهبرداری کامل خواهد رسید که از امروز تا مهرماه ظرفیت آن ۳۰۰ هزار بشکه خواهد بود، در مهر تا آبان به ۴۰۰ هزار بشکه، از آبان تا دی‌ماه با وارد مدار شدن تلمبه‌خانه‌ها و یک مخزن ذخیره در جاسک به ۵۰۰ هزار بشکه، از دی ماه به ظرفیت ۷۵۰ هزار بشکه و از ابتدای اسفندماه به یک میلیون بشکه ظرفیت خواهد رسید.
شاخص‌های رشد و توسعه در منطقه مکران
این عضو کابینه دوازدهم خاطرنشان‌کرد: بهرهبرداری مرحله‌ای از طرح‌های بزرگ این‌چنینی یک امر طبیعی است که از جمله در نیروگاه‌ها، تصفیه‌خانه‌ها، خطوط لوله و پالایشگاه‌های گاز نیز مرسوم است که طی آن کارفرما و سرمایه‌گذار از منافع حاصل از بهرهبرداری برخوردار شده و اشکالات کار نیز به طور کامل رفع خواهد شد. در همه بخش‌های خط لوله گوره به جاسک و همه تاسیسات مرتبط، تمامی الزامات و استانداردهای ملی و بین‌المللی از جمله استاندارد IPS و API رعایت شده است.در ابتدای کار قراردادی برای تامین ۴۰۰ هزار تن ورق «نیز» که یک ورق مخصوص مقاوم به نفت ترش است با خرید از شرکت‌های خارجی منعقد شد، همچنین در آغاز کار مقرر بود از پمپ‌های ۶ مگاواتی استفاده شود اما تامین این اقلام با دشواری همراه شد .در این راستا یک کار یک ساله مشترک بین شرکت ملی نفت ایران، شرکت فولاد مبارکه و شرکت فولاد اکسین تعریف شد تا بتوانند به استاندارد تولید تختال توسط فولاد مبارکه و استاندارد تولید ورق توسط فولاد اکسین برسند و پس از آن استانداردها در اختیار شرکت‌های لوله‌ساز قرار گرفت. بخش اصلی ورق مورد نیاز این طرح که یک ورق مقاوم به نفت و گاز ترش است برای اولین بار در ایران ساخته شد. در حالی که در ابتدای کار مقرر بود از پمپ‌های ۶ مگاواتی در این طرح استفاده شود، به ۵۰ پمپ ۲.۵ مگاواتی تبدیل شد که همگی در ایران ساخته شدند و شرکت‌های «پمپ ایران»، «پتکو» و «پمپ‌های صنعتی ایران» این ۵۰ پمپ را ساختند. زنگنه ابراز امیدواری کرد: این طرح به عنوان مهمترین طرح پایه‌ای، زمینه‌ساز توسعه اقتصادی منطقه مکران باشد. وی گفت: امروز اجازه ساخت پالایشگاه ۹۰۰ هزار بشکه‌ای در منطقه داده شده که می‌توانند صنایع پایین دستی خود را نیز داشته باشند، همچنین ۲۰ میلیون مخزن با سرمایه‌گذاری ۲۳۰ میلیون دلاری توسط بخش خصوصی به روش بی‌او.تی در حال احداث است. وزیر نفت همچنین از تصمیم‌گیری برای ساخت یک هنرستان صنعتی به منظور پرورش نیروهای ماهر در منطقه خبر داد .زنگنه تصریح کرد: اکنون یک پایانی صادراتی داریم که نفت را از دریای عمان صادر می‌کند که ضمن افزایش ظرفیت صادراتی ایران، منجر به تنوع و انعطاف در پایانههای نفتی شده و کاهش ریسک‌های صادراتی و امنیتی را به دنبال خواهد داشت. صادرات از جاسک منجر به کوتاه شدن مسیر رفت و برگشت مشتریان نفت کشور به اندازه یک‌هزار مایل دریایی می‌شود، همچنین هزینه هر بشکه نفت از ۶۰ سنت (در صورتی که با نفتکش حمل می‌شد) با بهرهبرداری از این خط لوله به ۴۰ سنت در هر بشکه کاهش خواهد یافت. تملک اراضی به طول یک‌هزار کیلومتر با عرض نزدیک به ۲۰۰ متر در طول مسیر انجام شده است. این خط لوله، ایرانی‌ترین و سریع‌ترین خط لوله‌ای است که تاکنون در کشور ساخته شده امروز مرحله نخست آن به بهرهبرداری خواهد رسید.
