معیشت, سلامت؛ حلقه‌های مفقوده کادر درمان
گلی ماندگار|
نزدیک به دو سال از همه‌گیری کرونا می‌گذرد و در این بین پرستاران و کادر درمان بیشترین تلاش را برای مراقبت از بیماران انجام داده‌اند و در این بین کمتر از همه مورد توجه قرار گرفته‌اند. در تمام این مدت هیچ مسوولی سعی در رفع مشکلات پرستاران نداشته و ندارد. بسیاری از آنها ماه‌هاست که حقوق و مزایای خود را دریافت نکرده‌اند، به دلیل کار در ساعات متوالی حتی جان خود را از دست داده‌اند. وضعیت معیشت پرستاران بحرانی است و بسیاری از آنها برای گذران زندگی خود با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند، این در حالی است که در اکثر کشورها دنیا در دوران همه‌گیری کووید 19 به تمام پرستاران و کادر درمان اضافه حقوق پرداخت شد تا شاید اندکی از زحماتی را که آنها برای نجات جان افراد بیمار می‌کشند، جبران کنند. در اکثر کشورهای اروپایی و امریکایی و حتی کشورهای همسایه ما حقوق پرستاران در این دوران افزایش پیدا کرد. آنها حتی پاداش‌هایی هم دریافت می‌کردند که حداقل دیگر نگران معاش خود نباشند و با تمام وجود به بیماران خدمت کنند. اما در ایران هنوز هستند بیمارستان‌هایی که حقوق سال‌های پیش پرستاران را هم دست و پا شکسته پرداخت کرده‌اند. بسیاری از آنها در این شرایط سخت که وضعیت اقتصاد کشور هم چندان خوب نیست و فشارهای اقتصادی معیشت خانواده‌ها را با مشکلات زیادی مواجه کرده در قبال ساعت‌های متوالی کار حق و حقوق خود را به موقع دریافت نکرده‌اند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان حوزه پرستاری بارها و بارها اعلام کرده‌اند که تمام بیمارستان‌های کشور با کمبود نیروی پرستار مواجه است و این نقصان نه‌تنها به کادر درمان ضربه می‌زند که جان بیماران را نیز به خطر می‌اندازد.
نیاز به استخدام پرستار داریم
دبیرکل خانه پرستاران معتقد است، نحوه جذب ۸۹ روزه پرستاران اوج بهره‌کشی از این گروه شغلی به حساب می‌آید و جذب نیرو باید در دستور کار قرار گیرد. محمد شریفی‌مقدم در ارتباط با وضعیت پرستاران طرحی و ۸۹ روزه به «تعادل» می‌گوید: دولت دوازدهم بر این باور بود، مدت زمان کرونا بسیار کوتاه خواهد بود و در بازه زمانی دو هفته‌ای موفق به مهار این ویروس خواهد شد؛ به همین دلیل، پرستاران ۸۹ روزه را مطرح کرد. این تصمیم به معنای اوج بهره‌کشی و رفتار غیرمنصفانه علیه پرستاران است. این فعال صنفی با بیان اینکه امنیت شغلی برای پرستاران ۸۹ روزه وجود ندارد، می‌افزاید: موج اول کرونا در اردیبهشت ماه سال ۹۹ به پایان رسید و در آن بازه زمانی این گروه بیکار شدند و فرصت برخورداری از موقعیت شغلی از آنها گرفته شد. به دلیل وضعیت کرونایی کشور، طرح پرستاران تمدید می‌شود و پس از پشت‌سرگذاشتن شرایط، آنها نیز بیکار می‌شوند.
کمبود پرستار فوق حاد است
دبیرکل خانه پرستار با اشاره به تعداد نیروی پرستار شاغل می‌گوید: وضعیت کمبود نیروی پرستاری فوق حاد است. تعداد پرستاران شاغل فعلی به هیچ‌وجه نمی‌تواند پاسخگوی شرایط موجود باشد و نیاز به جذب نیروی انسانی جدید احساس می‌شود. شریفی‌مقدم اظهار می‌دارد: نسبت تعداد نیروی پرستار به تخت در دوران قبل از انقلاب، یک به یک بوده، به عبارت دیگر، به ازای هر تخت در بیمارستان‌ها یک پرستار خدمات ارایه می‌داد. این امکان وجود داشت که تعداد آنها نیز بیشتر شود به‌طور مثال در یک بیمارستان ۱۰۰ تخت‌خوابی حداقل ۱۰۰ پرستار شاغل بودند. این فعال صنفی با اشاره به اینکه همزمان با پیشرفت در علم پزشکی نیاز به تعداد نیروی انسانی افزایش می‌یاید، می‌افزاید: میزان مراقبت از بیماران در بخش‌های عمومی با توجه به وضعیت بیماری مشخص می‌شود. هر بیمار به‌طور کلی در بخش‌های عمومی به ۵ ساعت مراقبت نیاز دارد اما این ساعات در بخش‌های تخصصی و فوق‌تخصصی افزایش می‌یابد. مراقبت از بیمار در بخش تخصصی ۲ برابر و در بخش‌های تخصصی ۳ تا ۴ برابر می‌شود اما تعداد نیروهای حاضر در کشور نمی‌تواند به این نیاز پاسخ دهد.
با استاندارد جهانی فاصله داریم
شریفی مقدم گفت: وزارت بهداشت اعلام کرده است، به ازای هر تخت باید به‌طور متوسط ۵/۲ کادر پرستاری وجود داشته باشد که از این تعداد ۲ نفر پرستار و ۵/۰ هم کمک‌بهیار هستند. این استاندارد بر اساس استاندارد جهانی نیست. همچنین اجرای قانون ارتقای بهره‌وری سبب شد تا میزان ساعات کاری پرستاران کاهش یابد. اگرچه اجرای این قانون مورد تایید پرستاران است اما این موضع سبب می‌شود تا تعداد پرستاران از استاندارد درنظر گرفته شده توسط وزارت بهداشت کمتر باشد. او می‌افزاید: وزیر بهاشت به صورت ضمنی اعلام کرده است، بیشتر مرگ و میر ناشی از کرونا در شیفت عصر و شب اتفاق می‌افتد. این موضوع به دلیل کاهش کیفیت خدمات ارایه شده در این ساعات است. این موضوع به دلیل کم بودن نیروی پرستاری اتفاق می‌افتد. من بازهم تاکید می‌کنم، نیاز به استخدام پرستار به‌شدت احساس می‌شود. دبیرکل خانه پرستار می‌گوید: بسیاری از پرستاران در ۲ شیفت کار می‌کنند، شرایطی را درنظر بگیرید که یک پرستار از صبح تا شب در یک بیمارستان خصوصی اشتغال دارد و سپس با خستگی فراوان مجبور است که شیفت شب در یک بیمارستان دولتی را سپری کند. آیا این پرستار می‌تواند به بهترین نحو خدمات ارایه دهد؟ اگر نیروی انسانی افزایش یابد و تعداد آنها منطبق‌بر نیاز کشور باشد، میزان مرگ و میر حدود ۱۰ درصد کاهش می‌یابد. نیروی انسانی، مهم‌ترین مولفه برای کاهش خسارت وارده بر مردم به حساب می‌آید. من بازهم تاکید می‌کنم، اگر تعداد پرستاران متناسب با تخت‌های بیمارستانی کشور باشد، شرایط بهبود خواهد یافت. او می‌افزاید: مسوولان وزارت بهداشت مدعی هستند، حدود ۷۰ هزار پرستار در بازه زمانی ۸ سال گذشته جذب کادر درمان شده‌اند. اگر این میزان را درست بدانیم باید مولفه‌هایی مثل بازنشستگی، ترک شغل، مهاجرت و مرگ پرستاران هم محاسبه کنیم. حدود ۳ هزار پرستار سالانه از سیستم درمانی کشور خارج می‌شوند.
پرستاران به‌شدت خسته هستند
از سوی دیگر عضو شورای عالی نظام پرستاری با بیان اینکه در دوران کرونا فشار جسمی، روانی و کمبود نیروی پرستاری به مراتب افزایش یافته است، می‌گوید: بسیاری از وعده‌ها برای افزایش پرداخت و استخدام نیرو اجرا نشده است، پرستاران به‌شدت خسته هستند وبه توجه فوری نیازدارند. حامد سارانی می‌افزاید: نبود استراحت و مرخصی، خدمات شبانه روزی به بیماران، سختی کار و فشار کاری مضاعف، مشاهده مرگ بیماران و کمبود نیرو، پرستاران را خسته کرده است و به‌شدت به انگیزه نیاز دارند. پرستاری جزو مشاغل حساس است، پرستاران با زندگی و سلامت جسمی و روانی افراد جامعه سر و کار دارند، اما با وجود این حساسیت‌ها در گروه پرستاری تسهیلات شغلی با حداقل استانداردهای هم فاصله زیادی دارد.
او اظهار می‌دارد: سختی شغل پرستاری، فقدان عدالت در پرداختها، کمبود نیروی پرستار، افزایش شیفت‌های طولانی مدت و ارایه خدمات پیوسته به بیماران، پرستاران را تحت فشار سنگین جسمی و روانی قرار داده است.
سارانی می‌گوید: با شروع بحران کرونا حجم بیماران افزایش چشمگیری داشته است، ویروس کرونا عامل بیماری ناشناخته است که با مرگ و میر زیادی همراه بوده است. در ابتدای شیوع این بیماری هنوز به‌طور کامل نحوه مراقب از بیمار و درمان دارویی وجود نداشت. پرستاران نیز در کنار سایر تیم درمانی در وضعیت نامطمئنی قرار داشتند و همین مساله باعث ایجاد ترس و فشار جسمی و روانی برای پرستاران شد. عضو شورای عالی نظام پرستاری می‌افزاید: شیفت‌های طولانی مدت و شبانه روزی، دوری از خانواده و فرزندان، نگرانی از ابتلا به بیماری و سختی استفاده از وسایل حفاظتی، شهادت همکاران پرستار، آسیب‌های روانی پرستاران را بیشتر از گذشته کرد اما پرستاران همانطور که در دوران دفاع مقدس ایثارگرانه حضور داشتند با همان شجاعت و ایثارگیری در خط مقدم مبارزه با این ویروس ناشناخته ماندند.
بدقولی مسوولان خستگی پرستاران را بیشتر می‌کند
سارانی بیان می‌کند: در بحران کرونا شاهد این بودیم که پرستاران داوطلبانه به صورت نیروهای شرکتی، طرحی و حتی با قراردادهای ۸۹ روزه وارد عرصه مبارزه با این بیماری شدند؛ اما با وجود طولانی شدن دوران بیماری، محقق نشدن قول‌های مسوولان بر افزایش فشارهای روانی و خستگی مضاعف پرستاران دامن زد.
او می‌افزاید: کمبود نیروی پرستار، نبود عدالت در پرداختی‌ها و... با وجود فشار و خستگی ناشی از حجم بالای خدمات به بیماران عوارض زیادی برای پرستاران ایجاد کرد و این سرمایه‌های انسانی را در وزارت بهداشت و مراکز درمانی کشور بیش از گذشته خسته و فرسوده کرد. به هر حال اگر فشارهای روانی پرستاران ادامه‌دار باشد، باعث افزایش فرسودگی، نارضایتی شغلی و ایجاد اعتراض در سیستم بهداشت و درمانی کشور می‌شود و این مشکلات به نوبه خود می‌تواند چالشی در امر مراقبت از بیماران ایجاد کند.
او با اشاره به کمبود نیروی پرستاری می‌گوید: متاسفانه کمبود نیرو به شکل مزمن در گروه پرستاری وجود دارد به‌طوری که قبل از کرونا هم پرستاران تنها نیروهایی بودند که به اجبار و بر خلاف قانون ارتقای بهره وری و قانون مشاغل سخت و زیان‌آور به صورت دو شیفت کار می‌کردند و کارفرماها با اعمال سلیقه فقط بخشی از دستمزد و حق الزحمه پرستاران را پرداخت می‌کردند. این در حالی است پرسنل اداری در وزارت بهداشت و درمان بدون کار اضافه، حقوق و اضافه کاری خود را دریافت می‌کنند. سارانی نیز جذب نیروی‌های شرکتی ۸۹ روزه، تمدید طرح پرستاران فارغ‌التحصیل، افزایش شیفت‌های طولانی‌مدت همراه با نبود نیروی کافی را چیزی جز تداوم نابرابری‌ها در وزارت بهداشت نمی‌داند.
