چشم‌انداز تجارت با آل‌سعود
تعادل |
آیا مسیر برای تجارت بین تهران و ریاض هموار شده است؛ در هفته‌های اخیر گمانه‌زنی‌های زیادی درباره آغاز گفت‌وگوهای مشترک میان مقامات دو کشور برای کاهش تنش‌های سیاسی مطرح شده که برخی مقامات رسمی نیز آن را تایید کرده‌اند، اما هنوز جزییاتی از این گفت‌وگوها منتشر نشده است. در پی قطع ارتباطات سیاسی، روند تجارت با این کشور متوقف و به صفر رسیده بود، اما قبل از آن، میزان تجارت ایران و عربستان در سال به ۴۰۰ میلیون دلار می‌رسید. هرچند هنوز هم چشم‌انداز چندان روشنی نسبت به آینده تجاری این دو کشور وجود ندارد و در این زمینه اختلاف نظرهایی وجود دارد، اما برخی از مقامات دولتی از اعلام آمادگی ایران برای تجارت با عربستان خبر می‌دهند. درباره آینده تجاری ایران و آل‌سعود، دو دیدگاه وجود دارد؛ عدهای معتقدند، بازار۱۴۰میلیارد دلاری عربستان می‌تواند فرصت خوبی برای کالاهای ایرانی باشد وعلاوه بر این با نفوذ بالای این کشور بر دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس تجارت ایران نه تنها از طریق مستقیم بلکه به‌طور غیرمستقیم نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در مقابل عدهای می‌گویند که با درآمد سرانه ۲۳ هزار دلاری این کشور، بازار عربستان بیشتر به روی کالاهای باکیفیت و لوکس باز است که باعث می‌شود کالاهای ایرانی نتوانند در این بازار رقابت کنند و بنابراین حضور یا عدم حضور در بازار عربستان نمی‌تواند تغییر محسوسی در حجم تجارت ایران داشته باشد. البته متولیان تجاری، می‌گویند که برقراری روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور بیش از همه مستلزم عادی شدن ارتباطات سیاسی و استقرار نمایندگی‌های دو کشور است. در گام بعدی هم باید زیرساخت‌هایی در زمینه ارتباطات بانکی و حمل و نقلی و همچنین امکان تردد تجار میان دو کشور برقرار شود.
دو دیدگاه به روابط تجاری با عربستان
بررسی آمار تجارت خارجی از گمرک ایران نشان می‌دهد که در نیمه اول امسال، تجارت خارجی ایران به ۴۵ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۴۷ درصد رشد دارد، در این مدت ۷۹ میلیون و ۱۰۰ هزار تن کالا بین ایران و کشورهای مختلف جهان مبادله شده است. طبق این گزارش، در نیمه اول سال جاری ۶۰ میلیون تن کالا به ارزش ۲۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار از سوی ایران به خارج از کشور صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن ۳۰ درصد و از نظر ارزش ۶۱ درصد افزایش دارد. مهم‌ترین کشورهای مقصد صادرات ایران به ترتیب چین با ۱۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تن کالا به ارزش شش میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، عراق با ۱۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، ترکیه با هفت میلیون و ۲۰۰ هزار تن به ارزش دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، امارات متحده عربی با پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ارزش دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار و افغانستان با دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن به ارزش یک میلیارد دلار هستند. آنچه در روند صادرات ایران مشهود است، اینکه به دنبال افزایش تنش‌های سیاسی میان ایران و عربستان سعودی در سال‌های گذشته، تجارت مشترک میان دو کشور عملا متوقف شده است. این در حالی است که پیش از آن صادرکنندگان ایرانی در بازار این کشور عربی فعالیت داشتند. با این حال این روزها خبرهایی مبنی توافق اولیه سیاسی بین دو کشور ایران و عربستان به گوش می‌رسد. سیگنال‌های مثبتی که ممکن است بر روی تجارت این دو کشور نیز اثر گذار باشد. از این رو، طی روزهای گذشته برخی از متولیان سازمان توسعه تجارت از اعلام آمادگی ایران و هموار شدن مسیر تجارت با عربستان خبر داده‌اند. فرهاد نوری معاون سازمان توسعه تجارت در اظهاراتی به «ایسنا» گفته است: در زمانی که روابط سیاسی میان ایران و عربستان سعودی حسنه بود، صادرکنندگان ایرانی در بازار این کشور فعالیت داشتند و امروز نیز در صورتی که مذاکرات میان دو کشور به نتایج مثبت برسد، قطعا تجار ایرانی توان آن را خواهند داشت که در این بازار بزرگ فعال شوند و می‌توان برای آن برنامه‌ای ویژه تدارک دید. او با اشاره به درآمد نفتی بالای عربستان سعودی گفت: بازار این کشور از نظر کالاهای مصرفی بسیار گسترده است و با توجه به نزدیکی فرهنگی، موضوع حج و بقاع متبرکه و حضور قدیمی تجار ایرانی در بازار این کشور، صادرکنندگان ما ذائقه این بازار را می‌شناسند و قطعا در صورت نتیجه بخش شدن مذاکرات، می‌توان انتظار داشت که در این بخش تحولی ویژه به وجود آید. او در عین حال توسعه صادرات به کشورهای همسایه، را یکی از اولویت‌های اصلی این سازمان در دوره جدید خواهد بود، عنوان کرده و گفته است: یکی از بازارهایی که می‌تواند برای ما ظرفیتی بسیار گسترده را فعال کند، بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس است و ما به‌طور ویژه بحث گسترش حضور در این بازار را پیگیری می‌کنیم. با توجه به هدف‌گذاری کلان صورت گرفته در دولت و برنامه‌ریزی وزارت صمت، در دوره چهار ساله تا افق ۱۴۰۴ باید صادرات به رقم ۷۰میلیارد دلار برسد. از این رو، استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه و منطقه اولویت نخست متولیان تجاری عنوان شده است.
تجارت‌مان با عربستان چقدر بوده؟
اما روند تجارت ایران با عربستان چگونه و به چه میزان بوده است؟ مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت در مورد ظرفیت‌های تجاری بین ایران و عربستان اظهار کرد: عربستان واردکننده حدود ۱۴۰ میلیارد دلار کالا از دنیا است و این فرصت بسیار خوبی برای ما فراهم می‌کند تا در بازار این کشور حضور پیدا کنیم. فرهاد پیلتن با اشاره به اقلام وارداتی عربستان تصریح کرد: مهم‌ترین اقلام وارداتی کشور شامل «ماشین‌آلات، تجهیزات مکانیکی و برقی، کشتی و قایق، سازه‌های دریایی، دارو، آهن، فولاد، سوخت معدنی و روغن‌های معدنی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات عکاسی و فیلمبرداری، سنگ‌ها و مواد پلاستیکی» است که در برخی از این زمینه‌ها ما ظرفیت داریم تا بتوانیم به این کشور صادرات داشته باشیم. به گفته او، برقراری روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور بیش از همه مستلزم عادی شدن ارتباطات سیاسی و استقرار نمایندگی‌های دو کشور است. در گام بعدی باید زیرساخت‌هایی در زمینه ارتباطات بانکی و حمل و نقلی و همچنین امکان تردد تجار میان دو کشور برقرار شود. پیلتن با اشاره به ارتباطات تجاری ایران و عربستان در گذشته گفت: در سال‌های قبل از قطع ارتباطات سیاسی، ایران و عربستان در سال تا ۴۰۰ میلیون دلار رابطه تجاری با یکدیگر داشتند که در بعضی موارد ۷۰ درصد از آن شامل صادرات ایران و عربستان و ۳۰ درصد آن شامل واردات بود. در برخی از سال‌ها هم این نسبت تغییر کرده و به عکس می‌شد اما به‌طور معمول سالانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار بین دوکشور ارتباطات تجاری وجود داشت. بنابه اظهارات این مقام دولتی، بعد از قطع روابط سیاسی بین دو کشور ارتباط مستقیم تجاری هم قطع شد و به صفر رسید، اما خبرها حاکی از آن است که به شکل غیرمستقیم و از طریق صادرات مجدد از راه برخی از کشورها مانند امارات کالاهای ایرانی در بازار عربستان وجود دارد. امیدواریم روابط دو کشور به حالت عادی بازگردد تا بتوانیم از این فرصت به خوبی استفاده کنیم. با این حال، اما سید رضی میری از صادرکنندگان بخش خصوصی در مورد آینده روابط تجاری ایران و عربستان می‌گوید: در مورد موضوع ارتباط با عربستان بیش از آنچه جنبه اقتصادی داشته باشد جنبه سیاسی دارد و تأثیر چندانی بر میزان تجارت خارجی ما نخواهد داشت از نظر واردات از آن کشور کالایی که برای بازار ایران مناسب و مورد نیاز باشد ندارند مضافاً به اینکه اساساً واردات به ایران بسیار محدود شده است. از نظر صادرات هم بازاری که برای کالاهای ما مفید باشد ندارد از این منظر به نظر می‌رسد که این موضوع بیشتر از منظر سیاسی واجد اهمیت باشد. عضویت در اتحادیه‌های اقتصادی از دیگر برنامه‌های تجاری ایران است که در دستور کار متولیان تجاری قرار گرفته است. فرهاد نوری در مورد پیوستن به اتحادیه‌های اقتصادی نیز در اظهاراتی گفته است: ما تمایل زیادی برای پیوستن به اتحادیه‌های اقتصادی داریم؛ نکته مهم این است که تجارت با کشورها انجام می‌شود نه با اتحادیه‌ها. اتحادیه‌ها که ورود می‌کنند مثل اوراسیا و شانگهای کمک می‌کنند که سیاست‌ها بین کشورهای عضو، همسو شود. اما در نهایت بنگاه‌ها به کشورها کالا صادر می‌کنند و عملکرد اتحادیه‌ها صرفاً در راستای کاهش تعرفه‌ها و تسهیل و گسترش تجارت است. او تاکید کرده که بازرگانان ما با تک تک کشورهای عضو اتحادیه باید وارد مذاکره شوند و خریدار پیدا کنند. حالا در اینجا به دلیل عضویت در اتحادیه تسهیلاتی همچون کاهش تعرفه‌ها ارایه می‌شود. به عنوان مثال کشورهای عربی در حوزه خلیج فارس پیمان مشترکی دارند و طبق آن پیمان با هم تجارت می‌کنند. عضویت در این پیمان موجب شده که صادرات و واردات به ویژه از لحاظ قیمت تسهیل شود. همین مساله موجب شده که ما در صادرات کالا به کشورهای عربی خلیج فارس دچار مشکل شویم زیرا به دلیل پایین بودن نرخ تعرفه‌ها وقتی از همدیگر کالا می‌خرند ارزان‌تر تمام می‌شود.
