نفت در آستانه افزایش قیمت

حسن مرادی

بعد از تصمیماتی که اوپک‌پلاس در خصوص عدم افزایش تولید نفت گرفت و باعث تقویت قیمت نفت شده، دولت بایدن در روزهای پایانی هفته با لحنی هشدارآمیز اعلام کرد این نوع تصمیم‌سازی‌های اوپک در برخورد انقباضی با مقوله تولید نفت در نهایت اقتصاد جهانی که بعد از مشکل کرونا در حال تنفس دوباره است را با اخلال مواجه می‌کند. بایدن همچنین اشاره کرد تلاش‌هایش برای افزایش تولید از طریق افزایش مناسبات ارتباطی با کشورهای تاثیرگذار اوپک را افزایش می‌دهد. اما پرسشی که بعد از برگزاری آخرین اجلاس اوپک در محافل اقتصادی و عمومی کشور مطرح شده، آن است که این نوع تصمیم‌سازی‌های اوپک‌پلاس برای اقتصاد ایران که در گیرو‌دار تحریم‌های فزاینده اقتصادی قرار دارد، چه معنا و مفهومی خواهد داشت؟ پاسخ به این پرسش به‌طور کلی مرتبط با یک متغیر کلی است. اینکه ایران تا چه اندازه بتواند نفت خود را چه به صورت پنهان و چه آشکارا به فروش برساند. هر اندازه که دامنه فروش نفت ایران در بازارهای جهانی و منطقه‌ای بیشتر باشد به همان اندازه نیز تصمیمات اوپک‌پلاس و تقویت قیمت جهانی نفت به نفع ایران خواهد بود. اما اینکه اوپک‌پلاس علی‌رغم همه فشارهایی که از سوی امریکا و سایر قدرت‌های جهانی توانست بر روی خواسته خود برای تداوم رویکرد انقباضی پافشاری کند، نشان‌دهنده این واقعیت مشخص است در میان اعضای اوپک اتحاد و همبستگی مطلوبی وجود دارد که هم تولید‌کنندگان اوپک و هم تولیدکنندگان خارج از اوپک در یک مسیر گام برمی‌دارند. از سوی دیگر با توجه به آغاز فصل سرما، پایان یافتن نسبی محدودیت‌های برآمده از کرونا و... بازار نفت شاهد افزایش تقاضای خرید نفت است و این روند فزاینده در سفارش‌های نفتی قیمت نفت را با افزایش روبه رو خواهد ساخت. در این شرایط بایدن که به دنبال رشد بیشتر اقتصاد امریکا و رونق گرفتن بازارهای اقتصادی ایالات متحده است، طبیعی است نسبت به این تصمیم اوپک، موضع‌گیری منفی داشته باشد و از اعضای این سازمان خواستار تجدید نظر در تصمیماتشان باشد. مساله اصلی اما اینجاست که برخلاف گذشته که خواسته‌ها و مطالبات امریکا معمولا در تصمیم‌سازی‌های اوپک تاثیرگذاری فراوانی داشت، اما امروز اعضای اوپک و اساسا تولیدکنندگان نفتی به این نتیجه رسیده‌اند که می‌بایست منافع خود را بر منافع هر عنصر دیگری ترجیح دهند. از سوی دیگر هر اندازه که افزایش قیمت نفت، اقتصاد کشورهای تولید‌کننده نفت را بهبود می‌بخشد، برای سایر کشورها منشأ اثرات مخرب خواهد بود. به هر حال جهان بعد از دوره‌ای از مشکلات عدیده که در اثر کرونا ایجاد شده بود، نیازمند انرژی ارزان قیمت‌تر است و   تصمیمات اوپک می‌تواند این روند رشد را در اقتصاد جهانی با نوسان مواجه کند. همچنین با توجه به قیمت مواد سوختی در اروپا به خصوص گاز که در مقایسه با برق در زمره مشتقات نفتی است، پایداری بیشتری در قیمت‌ها ایجاد می‌کند و دوره‌ای مطلوب را برای تولید‌کنندگان گاز و نفت ایجاد می‌کند. ایران یکی از معدود کشورهایی است که هم در حوزه تولید نفت و هم ذخایر گازی شرایط مطلوبی دارد. اگر قرار است اثرات مستقیم این تصمیمات را در اقتصاد ایران ارزیابی کنیم، باید ببینیم که ایران چه میزان صادرات نفتی و گازی دارد؟ هر اندازه که صادرات نفت و گاز ایران بیشتر باشد به همان اندازه سود بیشتری را کسب خواهد کرد. در حال حاضر ایران بخشی از صادرات نفتی خود را به صورت آشکار و مشخص انجام می‌دهد و بخش قابل توجهی از صادرات ایران نیز به صورت پنهان صورت می‌گیرد. اما به‌طورکلی می‌توان گفت که هر نوع افزایش قیمت انرژی برای اقتصاد ایران که اقتصادی مبتنی بر درآمدهای نفتی است، خبری خوشحال‌کننده است. به هر حال ایران برای ایجاد ثبات در بازارهای کشور، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود وضعیت معیشتی مردم و... نیازمند درآمدهای نفتی است. این نیاز به توجه به اینکه اقتصاد ایران یک دهه و چند برهه تحریمی را پشت سر گذاشته است، بسیار واجد اهمیت و برجستگی است. البته اظهارنظر بایدن در این خصوص که اعلام کرده تلاش می‌کند تا تصمیمات اوپک را تغییر دهد، دورنمایی متفاوت را در برابر این تصمیم اوپک قرار دهد. باید ببینیم، در نهایت این اتحاد میان اعضای اوپک و کشورهای غیر اوپک تا چه زمانی تداوم خواهد داشت و آیا بازیگرانی مانند امریکا می‌توانند این روند را دچار تغییر و دگرگونی کنند یا نه...