زنگ خطر مالیاتی در ایران

با وجود تمام برنامه‌ریزی‌هایی که برای دریافت مالیات دقیق، به موقع و همه‌جانبه صورت گرفته، به نظر می‌رسد همچنان در ایران فاصله قابل توجهی با استانداردها وجود دارد و دست دولت در اجرای کامل قوانین بسته است. آخرین بار در تابستان سال گذشته بود که امید علی پارسا، رییس وقت سازمان مالیاتی از افزایش قابل توجه معوقات در این حوزه خبر داد.

وی با اشاره به ۳۷۰ هزار میلیارد تومان معوقات مالیاتی گفت: تنها ۲۰ هزار میلیارد تومان از این میزان قابلیت تحقق طی دو سال را دارد زیرا، اگر فرهنگ و ساختار مالیاتی مربوطه در این زمینه وجود داشت، حتما بالای ۳۷۰ هزار میلیارد تومان محقق می‌شود درحالی که این امکان در حال حاضر وجود ندارد. در حال حاضر، طبق محاسبات سازمان امور مالیاتی میزان فرار مالیاتی ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است که ۵۰ هزار میلیارد تومان آن مربوط به فرار مالیاتی و ۵۰ هزار میلیارد تومان دیگر به اجتناب مالیاتی مربوط می‌شود. در حال حاضر، ۵۰ درصد درآمدهای مالیاتی تحقق یافته را می‌توانید به حساب تورم بگذارید و باقی آن حاصل تلاش‌های صورت گرفته و تغییر سیاست‌ها و اقدمات لازم است.

این صحبت‌ها نشان از آن داشت که نه تنها هنوز روند دریافت مالیات از فعالان اقتصادی تسریع نشده که حتی رقم مالیات‌های پرداخت نشده، بسیار بیشتر از بودجه‌های حمایتی دولت در بخش‌های مختلف است. این در حالی است که در اقتصاد ایران حقوق بگیران ثابت، اعم از کارمندان و کارگران، مالیات خود را به شکل دقیق در هر پرداختی حقوق پرداخت می‌کنند اما فعالان اقتصادی همچنان راه‌های فراوانی برای دور زدن قوانین و فرار مالیاتی دارند. آخرین براوردها در سال گذشته از این حکایت داشت که رقم فرار مالیاتی به حدود 100 هزار میلیارد تومان نیز رسیده و اگر تغییر در رویه‌ها به ثبت نرسیده باشد، احتمالا این عدد امروز بیشتر نیز شده است.

افزایش جدی معوقات مالیاتی، صدای رییس سازمان بازرسی کل کشور را نیز در آورده است و او گفته که عدد معوقات به بودجه کشور نزدیک شده است. ذبیح‌الله خداییان، رییس سازمان بازرسی کل کشور در دیدار با داود منظور، رییس سازمان امور مالیاتی با ابراز تأسف از میزان فرار مالیاتی در کشور، با بیان اینکه نباید مالیات‌ستانی محدود به حقوق‌‌بگیران شود، لزوم مالیات‌ستانی از افرادی که درآمد هنگفت دارند را مورد اشاره قرار داد و گفت: باید افرادی که به فرار مالیاتی اقدام می‌کنند شناسایی و با این امر ضمن ساماندهی اقتصاد کشور نسبت به کاهش اختلاف طبقاتی نیز اقدام کرد.رییس سازمان بازرسی کل کشور توجه دستگاه‌های اجرایی و نظارتی را به تمرکز بر پیشگیری از فرار مالیاتی معطوف ساخت و بر آسیب‌شناسی علل فرار مالیاتی تأکید کرد.

این مسوول عالی قضایی یکی از علل فرار مالیاتی را ناشی از عدم شفافیت در کشور دانست و ادامه داد: سازمان امور مالیاتی باید به تمام منابع درآمدی افراد دسترسی و تمام دستگاه‌ها هم باید بانک‌های اطلاعات مالی خود را در اختیار این سازمان قرار دهند.وی لازمه دسترسی سازمان امور مالیاتی به بانک‌های اطلاعاتی مالی دستگاه‌ها را فراهم کردن زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری عنوان کرد و با انتقاد از شیوه سنتی اجرای امور در این سازمان، یادآور شد: متأسفانه سازمان امور مالیاتی کشور در بحث سیستمی و الکترونیکی کردن امور جزو دستگاه‌های پیشرو نیست و هنوز به سیاق سنتی عمل می‌کند.

عضو شورای عالی قوه قضاییه با بیان اینکه برخی قوانین تکالیفی را بر عهده سازمان امور مالیاتی گذاشته که متأسفانه هنوز اجرایی نشده است در بیان مصداق به قانون «پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان» اشاره کرد و افزود: سازمان امور مالیاتی می‌توانست به تمام خرید و فروش‌ها و نقل و انتقالات مالی دسترسی پیدا ‌کند ولی متأسفانه بعد از مدت‌ها از اجرای قانون، هنوز از ظرفیت آن استفاده نشده است.

آمار بالای معوقات مالیاتی، نکته دیگری بود که رییس سازمان بازرسی کل کشور به آن اشاره کرد و خواستار آسیب‌شناسی از سوی متخصصان امر شد.

وی در این زمینه یادآور شد: حدود 224 هزار میلیارد تومان معوقه مالیاتی وجود دارد که قریب به بودجه یک سال کشور است.

خداییان بیان کرد: از یک طرف فرار مالیاتی وجود دارد و از طرف دیگر نسبت به وصول منابع مالیاتی که شناسایی شده‌اند هم اقدام نمی‌شود.

رییس سازمان بازرسی کل کشور کاهش اطاله دادرسی مالیاتی را مورد توجه قرار داد و گفت: گاهی رسیدگی به یک پرونده مالیاتی چند سال به طول می‌انجامد که این موضوع باعث بی‌ارزش شدن مبلغ مالیات می‌شود.

وی در عین حال گفت که طبق گزارش دریافتی 229 هزار پرونده مالیاتی به ارزش 96 هزار میلیارد تومان در هیات‌های حل اختلاف مستقر در سازمان امور مالیاتی وجود دارد که ساماندهی آنها امری ضروری است.

این مسوول عالی قضایی وجود شرکت‌های صوری در حوزه مالیاتی را ناشی از ضعف‌ سازمان امور مالیاتی دانست و گفت: با توجه به فراهم ساختن دسترسی سازمان امور مالیاتی برای رصد شرکت‌ها از ناحیه سازمان ثبت و اسناد و املاک کشور، این سازمان به‌راحتی می‌تواند شرکت‌های صوری یا اجاره‌ای را شناسایی و معلق کند.

رییس سازمان بازرسی کل کشور با بیان اینکه طبق قانون «تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار» باید ثبت شرکت‌ها تسهیل شود، لزوم نظارت پسینی سازمان امور مالیاتی جهت شناسایی شرکت‌های صوری را یادآور شد. وی با تأکید بر دسترسی کامل سازمان امور مالیاتی کشور به تمام بانک‌های اطلاعاتی مالی، گفت: سازمان امور مالیاتی باید مصرانه روی این موضوع ایستادگی کند و دلیلی وجود ندارد که بانک مرکزی و سایر دستگاه‌ها، اطلاعات مالی خود را در اختیار این سازمان قرار ندهند.

خداییان با اشاره به اینکه اجرای دولت الکترونیک در حوزه مالیاتی از فساد پیشگیری می‌کند، گفت: نباید هیچ معامله‌ای در کشور صورت بگیرد مگر اینکه از مسیر سازمان امور مالیاتی عبور کند و صورت تحقق این امر، عدم وابستگی به نفت محقق می‌شود.

عضو شورای عالی قوه قضاییه با تأکید بر اینکه اولویت سازمان بازرسی کل کشور پیشگیری از بروز تخلف و فساد است، خاطرنشان کرد: گزارش‌های هشداری سازمان بازرسی کل کشور در راستای پیشگیری است و این سازمان تلاش می‌کند مانع از شکل‌گیری سوءجریان‌ها شود.

وی با اشاره به کمک سازمان بازرسی به سازمان امور مالیاتی کشور در شناسایی منابع مالیاتی جدید گفت: سازمان بازرسی کل کشور در سال گذشته هزاران منابع مالیاتی را شناسایی و در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار داده است.

رییس سازمان بازرسی کل کشور به مصادیقی اشاره کرد که عدم شناسایی آن منابع باعث تعجب هستند و یادآور شد: طبق گزارش بازرسان سازمان بازرسی، در تهران 116 صرافی، 129 قطعه‌ساز و 29 تالار پذیرایی شناسایی شدند که پرونده مالیاتی نداشته‌اند و این موضوع نشان می‌دهد که شاید عزمی در شناسایی مودیان نیست و مواردی که ذکر شدند از جمله چیزهایی نیستند که از چشمان تیزبین ماموران به دور باشند. این صحبت‌ها نشان می‌دهد که با وجود پیگیری‌های قضایی و برنامه‌ریزی‌هایی که از سوی نهادهای مختلف در دستور کار قرار گرفته، همچنان راهی طولانی تا وصول تمام معوقات مالیاتی و نهایی کردن پرونده‌ها در این حوزه باقی مانده است. اگر به این مشکلات، بحث‌ها درباره مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات ستانی از خودروها و خانه‌های لوکس، مالیات بر خانه‌های خالی و مالیات از برخی اصناف را نیز اضافه کنیم، مشخص می‌شود بحث درباره مالیات در ایران بسیار پیچیده شده و مشخص نیست دولت رییسی چگونه بنا دارد با تمام این چالش‌ها مقابله کند.