مزیت ترانزیتی ایران برای چین و روسیه

گروه راه و شهرسازی|

پتانسیل جغرافیایی کشور پهناور ایران برای ترانزیت کالا از شرق به غرب و شمال به جنوب جهان بر کسی پوشیده نیست، این ظرفیت به ویژه در پی بروز جنگ در اوکراین و انسداد برخی مسیرهای بالاسری ایران بیش از پیش نمایان شد.

در عین حال، ظرفیت‌های حمل و نقلی ایران از منظر زیرساخت‌های لازم ریلی و جاده‌ای در برخی از مناطق کشور دچار نقصان است به گونه‌ای که باعث گسست می‌شود. به‌طور نمونه، راه آهن رشت- آستارا که طی سال‌های گذشته علی رغم پیگیری‌ها و وعده‌های متعدد مسوولان همچنان به بهره‌برداری نرسیده است، یکی از نقاط گسست کریدور شمال به جنوب به شمار می‌رود.

یا نبود ناوگان ریلی کارآمد و نوسازی شده یکی دیگر از نگرانی‌ها برای رونق‌گیری حمل و نقل ریلی با هدف ترانزیت کالاها به شمار می‌رود.در این حال، بی‌گمان، آنگونه که مسوولان وزارت راه کشور اعلام کرده‌اند، ایران بهتر مسیر برای اتصال چین و روسیه به مقاصد مختلف است.

    هاب ترانزیتی منطقه

معاون وزیر راه و شهرسازی درباره ترانزیت ریلی معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی در دیدار با سفیر چین در ایران با اشاره به موقعیت‌های حمل‌ونقل کالای چین و اتصال این کشور به اروپا گفت: ایران با توجه به زیرساخت‌ها و امکانات فعلی و برنامه‌های پیش رو قابلیت تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه را به ویژه در مسیر شرقی_ غربی دارد.

به گزارش ایلنا، شهریار افندی‌زاده، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی در دیدار با سفیر چین در ایران و هیات همراه که با حضور نمایندگانی از سازمان بنادر و دریانوردی و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، مرکز امور بین‌الملل وزارت راه و شهرسازی و وزارت امور خارجه برگزار شد، مسیرهای ترانزیت کالاهای چین به کشورهای اروپایی را توضیح داد.

افندی‌زاده خاطرنشان کرد: کشور ایران هم در محور کریدورهای شمال به جنوب و هم در مسیر شرق به غرب می‌تواند نقش سازنده‌ای را در فضای برد_ برد با سایر کشورها ایفا کند.

وی افزود: ما مطلعیم حجم زیادی کالا از طریق چین به کشورهای اروپایی صادر و به این کشور وارد می‌شود، بنابراین ایران می‌تواند محوری ایمن با ظرفیت‌های مناسب جابه‌جایی کالا برای کشور چین باشد.

معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: با توجه به برنامه‌های ۲۵ ساله میان ایران و چین می‌توان از پتانسیل ایران برای ترانزیت استفاده کرد و در حوزه حمل و نقل، توسعه شبکه‌های ریلی و توسعه بنادر و حمل و نقل ترکیبی مد نظر است.

وی ادامه داد: محورهای ایران با همسایگان در مرز سرخس و اینچه برون است که هر دو به کشور ترکمنستان ختم می‌شود، بنابراین چین می‌تواند از طریق کشورهای مختلف از جمله ترکمنستان و ترکیه به اروپا متصل شود.

افندی‌زاده با اشاره به ظرفیت‌های بالای بنادر ایران مثل آستارا، امیر آباد و انزلی برای سرمایه‌گذاری گفت: ایران به‌طور جدی به دنبال توسعه محور غرب به شرق است و کشور چین هم می‌تواند در جهت ارتقا و توسعه سیستم‌های ریلی در بنادر شمالی مشارکت داشته‌ باشد.

وی با بیان اینکه در بنادر جنوبی نیز آمادگی توسعه کریدور شمال به جنوب وجود دارد، افزود: در این کریدور ۳ محور ریلی تاثیرگذار برای ایران در آینده وجود دارد، مهم‌ترین محور اتصال بندر عباس به سمت شرق و آستارا است که اگر قطعه راه آهن رشت و آستار با حدود ۱۶۰ کیلومتر به اتمام برسد، شبکه ریلی ایران از طریق بندر عباس به شمال روسیه وصل می‌شود. افندی‌زاده محور دیگر را از سرخس به سمت بندر عباس دانست که در حال بهره‌برداری است و گفت: قطاری که از طریق مسکو وارد ایران شد از طریق سرخس به سمت بندر عباس و سپس به هند حرکت کرد و کالاهای هند نیز از طریق بندرعباس به روسیه رسید.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به پروژه بندر چابهار به عنوان یکی از پروژه‌های تاثیرگذار اشاره کرد و گفت: ایران به دنبال ایجاد سیستم ریلی از طریق چابهار به سمت زاهدان و از زاهدان به سمت سرخس است و اگر این محور ریلی بین چابهار تا سرخس در آینده تکمیل شود، قطعا مسیر کریدور شمال_ جنوب از سمت شرق ایران کوتاهتر می‌شود و می‌تواند دولت چین را به سمت کشورهای آزاد جنوب و حوزه خلیج فارس متصل کند.

افندی‌زاده ادامه داد: بنادر ایران ظرفیت ایجاد مراکز لجستیک و تبدیل شدن به هاب منطقه را دارد و امروز فرصت مناسبی برای دو کشور به منظور توسعه روابط حمل و نقلی و ترانزیت ایجاد شده که باید از آن استفاده کرد.وی خاطرنشان کرد: تمام شبکه‌های ریلی کشور ایران در چند سال آینده به هم متصل شده و بهترین مسیر برای کشورهای چین و روسیه در جهت اتصال به مقاصد مختلف است. ایران می‌تواند کریدوری ایمن با هزینه و زمان کم برای جابه‌جایی کالاهای چین باشد.

    هدف‌گذاری ترانزیت 20 میلیون تنی

معاون حمل ونقل وزارت راه و شهرسازی گفت: ایران سال گذشته به ۱۱.۵ میلیون تن کالای ترانزیت دست یافت و هدف امسال دستیابی به ۲۰ میلیون تن کالای ترانزیت است که طی سه ماهه اول امسال حدود ۴ میلیون تن کالای ترانزیت داشتیم. وی با بیان اینکه موافقت‌نامه‌های زیادی با پاکستان، روسیه، ترکمنستان، ازبکستان و ترکیه در حال تنظیم است، افزود: کشورهای منطقه باید باهم هماهنگ شوند تا کالاهای ترانزیتی بیشتری بین کشورها جابه‌جا شود.افندی‌زاده ایران را بهترین مسیر اتصال به اروپا برای کشورهای آسیایی دانست و تاکید کرد: این امر تا چند سال آینده محقق خواهد شد.

    شرکت‌ها پول تعمیرات استاندارد را  ندارند

در این حال، سبحان نظری، دبیر انجمن شرکت‌های حمل و نقل ریلی در درباره دلایل سوانح مستمر ریلی در طول چند ماه اخیر اظهار کرد: هر سانحه و اتفاق را باید با اقتضاء و شرایط و مشخصات آن تحلیل کرد. مجموعه‌ای از عوامل در بروز و رخداد این اتفاقات دخیل هستند اما سهم هر یک از عوامل در بروز اتفاقات متفاوت است.نظری با اشاره مشتریان حمل و نقل ریلی اظهار داشت: در سال 20 میلیون بلیت قطار فروخته می‌شود که این حجم فروش برای مسیر رفت و برگشت به 10 میلیون بلیت می‌رسد. به این معنا که اگر این میزان فروش را در مقابل 85 میلیون نفر جمعیت کشور قرار دهیم به‌طور متوسط هر ایرانی هر 8 سال یک بار سفر ریلی دارد البته این آمار میانگین و خام است.وی گفت: باید توجه داشته باشیم که دخل و خرج شرکت‌های مسافری با هم نمی‌خواند و نتیجه آن هم بروز سوانح ناشی از عدم تعمیر و نگهداری استاندارد است و نمی‌توان انتظار عملکرد بهتری را داشت.دبیر انجمن شرکت‌های حمل و نقل ریلی تاکید کرد: در حالی که هزینه شرکت‌ها به‌شدت افزایش یافته، درآمدها پایین است و با این شرایط برای شرکت‌ها به صرفه نیست که واگن‌های زمین‌گیر را به روزرسانی و روی خط بیاورند. از سوی دیگر برای قطارهایی که فعال هستند هم ناگریز است تمام تعمیرات را انجام ندهد.نظری ادامه داد: در سایر کشورها هم شرکت‌های قطارهای مسافری زیان‌ده هستند و دولت زیان آنها را جبران می‌کند اما در ایران یارانه‌های قانونی راه‌آهن را هم نمی‌پردازند.این کارشناس حمل و نقل ریلی درباره استقبال مردم از سفر ریلی با توجه به افزایش سوانح و خرابی ناوگان گفت: تقاضا به اندازه ناوگان مسافری موجود وجود دارد بلکه بیشتر هم است اما نکته بسیار مهم این است که تقاضای ناراضی وجود دارد و مردم از قطار استفاده می‌کنند اما رضایتی ندارند و البته گزینه دیگری را هم ندارند جز استفاده از سفر ریلی. ویژگی حائز اهمیت حمل و نقل ریلی از گذشته ایمن و راحتی آن بوده این ویژگی‌ها به‌طور جدی تضعیف شده‌اند.

    افزایش سوانح ریلی در ماه‌های اخیر

وی با بیان اینکه اخیرا هم سوانح قطارهای مسافری و هم قطارهای باری افزایش یافته است، اظهار داشت: متاسفانه شرکت راه آهن آمار سوانح را منتشر نمی‌کند و به این اطلاعات دسترسی نداریم. هر چند که ما به عدم انتشار سوانح با جزییات آن انتقاد داریم اما شرکت راه‌آهن به دلیل اینکه عملکرد آن پوشش رسانه‌ای نداشته باشد، از انتشار آن خودداری می‌کند البته فعالان این حوزه از سوانح اطلاع دارند و به گواهی آنچه که فعالان از وضعیت اعلام می‌کنند، سوانح ریلی در چند ماه گذشته افزایش یافته ‌است که دلیل آن هم کاهش کیفیت خطوط است.نظری گفت: این دولت هم آرزو دارد سهم حمل و نقل ریلی در جابه‌جایی بار و مسافر افزایش یابد اما آیا در عمل اقدام موثری را انجام می‌دهد؟ تحقق این اهداف به سیاست‌های مکمل نیاز دارد و اینگونه نیست که شعار کاغذی این اهداف محقق شوند.

این کارشناس حمل و نقل ریلی با اشاره به یارانه حمل و نقل جاده‌ای ادامه داد: در حالی که 30 درصد از درآمد حاصل از کرایه در بخش ریلی صرف تعمیرات می‌شود این عدد در بخش جاده‌ای به تازگی به 9 درصد رسیده و قبل از آن 4 درصد بود. قیمت گازوئیل در جاده 300 تومان و در راه آهن 700 تومان است. بنابراین دولت حمایتی از بخش ریلی نمی‌کند که انتظار داشته باشم سهم حمل و نقل ریلی در جابه‌جایی بار و مسافر افزایش یابد و هر روز هم شاهد ضعف صنعت ریلی هستیم.

وی تاکید کرد: هر چند که بودجه راه آهن تضعیف شده و این عامل در بروز سوانح اثرگذار است اما مهم‌تر از آن، تضعیف نظم درونی و ساختار شرکت راه‌آهن است. در گذشته روابط سازمانی در این شرکت بسیار محکم بوده اما امروز به این روابط بسیار خدشه وارد شده و نتیجه آن هم رخدادهایی مانند سوانح قطار مشهد- یزد و دزفول- مشهد است.نظری ادامه داد: متاسفانه به دلیل عدم برخورد مناسب با خاطیان سوانح در شرکت راه آهن، شاهد تکرار این سوانح هستیم و مسائل و مشکلات جزیی در این ساختار به بحران تبدیل می‌شود و معتقدم علت اصلی و پنهان این روند، عدم توان مدیریت فرایند و نداشتن نظم درونی و ناآگاهی از فرایند مدیریت سازمانی است.