تداوم سردرگمی یارانه‌ای دولت

با وجود گذشت حدود پنج ماه از آغاز اصلاحات یارانه‌ای دولت در بهار امسال، هنوز مشخص نیست که گام نهایی برای اجرای کامل این طرح دولت چه زمانی برداشته خواهد شد. در واقع اصلاحات اخیر یارانه‌ای دولت، در چارچوب برنامه حذف ارز 4200 تومانی نهایی شد. دولت رییسی از ابتدای کار خود تاکید کرده بود که شرایط را برای ادامه دادن سیاست تخصیص ارز ترجیحی مناسب نمی‌داند و معتقد است باید به جای آن از شیوه‌های حمایتی دیگر استفاده کرد. با این وجود دولت سیزدهم تا ابتدای سال جاری، ارز 4200 تومانی را تخصیص داد اما از اردیبهشت ماه اعلام شد که دیگر ارز به چهار کالای روغن، مرغ، تخم مرغ و لبنیات تخصیص داده نمی‌شود و امکان افزایش قیمت این کالاها وجود دارد. علی‌رغم تاکیدات دولت اما حذف ارز 4200 تومانی به افزایش جدی تورم در خرداد و تیر ماه منجر شد و رکوردهای جدیدی در تورم نقطه به نقطه و ماهانه به ثبت رسید. هرچند بررسی تورم در ماه‌های بعد نشان داد که لااقل بخشی از شوک حاصل از حذف این ارز پشت سر گذاشته شده اما همچنان نرخ تورم در ایران بالای 40 درصد است و بعید به نظر می‌رسد که دولت بتواند در کوتاه‌مدت برای آن چاره‌ای پیدا کند. از این رو خطر آنکه بار دیگر یارانه نقدی تحت تاثیر تورم قرار بگیرد وجود خواهد داشت. در ماه‌های گذشته دولت با یک کاسه کردن حمایت‌های نقدی، یارانه را به دهک‌هایی که کمترین درآمد را دارند 400 هزار تومان و به درآمدهای متوسط 300 هزار تومان اختصاص داد اما با توجه به تجربه یارانه 45 هزار تومانی احمدی‌نژاد که پس از گذشت حدود 10 سال عملا تاثیر خود را از دست داد، کارشناسان باز هم تاکید دارند که با تورم فعلی، این یارانه نیز به مرور زمان قدرت تاثیرگذاری خود را از دست خواهد داد. به این ترتیب همچنان بحث یارانه غیر نقدی که بناست به شکل کالابرگ الکترونیکی تخصیص یابد داغ است.

دولت در اردیبهشت ماه اعلام کرده بود که یارانه نقدی تنها برای دو ماه، تخصیص می‌یابد و پس از آن کالابرگ توزیع می‌شود. پس از آن این روند به شکل ماه به ماه تمدید شد و در شرایطی که وزارت اقتصاد اعلام کرده بود که از مهر ماه امکان کلید زدن آن وجود دارد، صحبت‌های جدید رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نشان می‌دهد که فعلا در این حوزه خبر قطعی وجود ندارد. محمدرضا پورابراهیمی با اشاره به موانع اجرای کالابرگ الکترونیکی، اظهار داشت: دولت تا امروز گزارشی از زیرساخت‌های پایگاه رفاه جامع ایرانیان به ما ارایه نداده است. وی متذکر شد: مطابق نشستی که در کمیسیون اقتصادی مجلس با وزیر قبلی تعاون، کار و رفاه اجتماعی داشتیم، اطلاعات پایگاه رفاه جامع ایرانیان ناقص است و برخط نیست. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در همان مقطع، گزارش‌هایی به ما ارایه شد که نشان داد بیش از ۴۰ درصد از دستگاه‌هایی که باید به پایگاه رفاه جامع ایرانیان اطلاعات دهند، این کار را انجام ندادند و هیچ خط ارتباطی با پایگاه رفاه ایرانیان ندارند. نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: برای مثال، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان بورس و بسیاری از مجموعه‌ها باید اطلاعات خود را به این پایگاه ارایه دهند، اما این کار را انجام ندادند. پورابراهیمی گفت: علاوه بر این، اطلاعات بخش عمده‌ای از مجموعه‌ها و دستگاه‌ها به پایگاه رفاه جامع ایرانیان به صورت آفلاین یا غیربرخط ارایه شده است، یعنی ارتباط برخط وجود ندارد و داده‌های آنان مربوط به ۶ ماه تا دو سال قبل است. وی با اشاره به اینکه فرمول محاسباتی دهک‌بندی خانوارها برای دریافت یارانه کاملاً اشتباه است، ادامه داد: فرمول محاسبه دهک‌بندی‌ها باید بازنگری شود. شاخص‌های ارزیابی برای بررسی دهک‌ها باید بر اساس داده‌های واقعی باشد و نباید صرفاً مبنای درآمدی، ملاک عمل قرار گیرد. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی افزود: برای مثال، فردی به بنده مراجعه کرده است و می‌گوید خودم معلم و همسرم نیز شاغل است و یارانه ما حذف شده است. وی توضیح داد که درست است من و همسرم هر دو شاغل هستیم، اما دو فرزند معلول داریم و درآمد ما با هزینه‌هایمان همخوانی ندارد. پورابراهیمی ادامه داد: همچنین فردی مراجعه کرده و می‌گوید که من نماینده کشاورزان در پرداخت قبوض آب و برق چاه هستم و به همین دلیل، کل مبالغ کشاورزان دیگر هم در حساب من متمرکز شده است تا قبوض را پرداخت کنم و یارانه مرا حذف کردند. باید محاسبه شود که آیا این حجم از نقدینگی برای خود کشاورز است یا خیر و سپس درباره اعطا یا عدم اعطای یارانه وی تصمیم گرفته شود. نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: مجلس تصویب کرد که اگر دولت بخواهد ارز ترجیحی را در سال ۱۴۰۱ حذف کند، موظف است مابه‌التفاوت آن را از طریق کالابرگ الکترونیک به مردم اختصاص دهد، به نحوی که قیمت کالاهای اساسی و دارو به نرخ شهریور ۱۴۰۰ به دست مردم برسد. از اینکه این قانون اجرا نمی‌شود، از دولت گلایه داریم.

وی با اشاره به اینکه دولت مکلف است که قانون را اجرا کند، تاکید کرد: به نظر می‌رسد هنوز زیرساخت‌های اجرای کالابرگ الکترونیک فراهم نیست. البته سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده است که به روز کردن اطلاعات پایگاه رفاه جامع ایرانیان را آغاز کرده‌اند و صحبت آنان این است که در شهریور ماه برای اعطای کالابرگ آماده هستند. اگر این اتفاق بیفتد، ما حتماً از دولت تقدیر و تشکر می‌کنیم. به این ترتیب هنوز معلوم نیست کالابرگ چه زمانی وارد چرخه اجرا خواهد شد و تا آن زمان احتمالا واریز نقدی ادامه خواهد داشت. در کنار آن، به نظر می‌رسد هنوز نحوه حذف افراد از فهرست یارانه بگیران نیز محل بحث باقی مانده است. از اردیبهشت ماه که تعداد زیادی از خانوارها به حذف خود اعتراض داشتند، تعدادی از آنها بار دیگر در فهرست یارانه بگیران قرار گرفتند و حالا صحبت از مشمولان بهزیستی می‌شود که شاید به فهرست دریافت یارانه بازگردند. معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان بهزیستی کشور از معلولانی که به‌دلیل قرار گرفتن در دهک دهم، یارانه‌شان قطع شده اما خواهان دریافت آن هستند، خواست از طریق سامانه اعلامی وزارت کار و رفاه نسبت به ثبت اعتراض جهت دریافت یارانه اقدام کنند. چندی پیش بود که رییس سازمان بهزیستی اعلام کرد «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسما اعلام کرد افرادی که معلول هستند ولو دهک ۱۰ هم باشند هیچ منعی برای دریافت یارانه ندارند. یک فردی که یک یا چند معلول را در خانواده دارد و خود سرپرست آن خانواده است، مشمول دریافت مستمری سازمان بهزیستی و هم موضوع دریافت یارانه‌های دولتی است. ما گزارشی در حال حاضر نداریم که بخواهند یارانه‌های آنها را به جهت اینکه در دهک ۱۰ قرار گرفته‌اند قطع کرده باشند. سازمان بهزیستی به هر فردی که دارای معلول است و کارت معلولیت دریافت می‌کند متناسب با نوع و شدت معلولیت خدمات خود را ارایه خواهد داد.»

در این راستا سیدمرتضی حسینی معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان بهزیستی کشور در این باره اظهار کرد: اگر یارانه جدید دولت برای افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان بهزیستی که جزو دهک دهم محسوب می‌شوند حذف شده باشد، از طریق سامانه‌ای که وزارت رفاه اعلام کرده، اعتراض خود را ثبت کنند و سازمان بهزیستی نیز از طریق وزارتخانه این موضوع را پیگیری کرده که همه افراد دارای معلولیت مشمول دریافت یارانه دولت باشند. وی درادامه بیان کرد: در ستاد گزارشی دال بر این موضوع که یارانه جدید افراد دارای معلولیت تحت پوشش حذف شده باشد، شنیده نشده است و اگر در استان‌ها چنین موضوعی وجود دارد افراد در صورت اعتراض، باید اعتراض خود را از طریق سامانه وزارت رفاه اعلام کنند. با رسیدن به نیمه دوم سال جاری، باید دید که آیا سرانجام دولت بحث بر سر اصلاحات یارانه‌ای را می‌بندد یا تا زمان رسیدن به فصل بودجه نویسی در مجلس، موضوع یارانه و کالابرگ بدون سرنوشت قطعی باقی خواهند ماند.