چِشم دولت به کیسه مالیات
در شرایطی که هنوز سرنوشت مذاکرات برجام و لغو تحریم‌ها مشخص نیست، به نظر می‌رسد که دولت همچنان حساب ویژه‌ای روی درآمدهای مالیاتی باز کرده است، حسابی که البته باید دید در عرصه عمل تا چه حد قابلیت اجرایی شدن دارد. اقتصاد ایران از چند دهه قبل و از زمانی که امکان برداشت و صادرات گسترده نفت به وجود آمد، به پول صادرات مربوط به آن وابسته شد و همین موضوع سبب شد که تعداد زیادی از طرح‌ها و برنامه‌هایی که به استفاده از ظرفیت‌های درآمدی پایدار مربوط می‌شد نادیده گرفته شود. در چنین بستری حتی با وجود آنکه در دولت‌های مختلف بارها شعار استفاده از مالیات به عنوان یکی از ارکان درآمدی مطرح شد اما در نهایت سهم این درآمدها هرگز در اقتصاد ایران افزایش پیدا نکرد. جدای از آن، نبود تسلط قانونی برای اخذ مالیات باعث شده که در جامعه اقتصادی ایران نیز این فرهنگ که پرداخت مالیات نباید اجرایی شود ادامه پیدا کرده و همین موضوع سبب شده، گرفتن مالیات دشوار شود. در ابتدای سال جاری، پیگیری برخی سیاست‌های مالیاتی از سوی دولت با نگرانی و اعتراض برخی اصناف مواجه شد و در نهایت رییس‌جمهور اعلام کرد که دولت بر اساس اعتماد به اصناف کار خود را دنبال خواهد کرد، موضوعی که وزیر اقتصاد نیز اخیرا بار دیگر به آن پرداخته است. وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: با توجه به سر فصل مهم دولت مردمی که اعتماد به فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان و اهالی کسب و کار است از حدود ۴.۵ میلیون اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی ارایه شده در کشور طی سال گذشته حدود ۳.۵ میلیون اظهارنامه مالیاتی بدون رسیدگی و با اعتماد به مودیان حقیقی مورد پذیرش قرار گرفته و قریب به یک میلیون از طریق موتور ریسک سازمان امور مالیاتی و با تمرکز به مودیان پر خطر مورد بررسی قرار گرفته است. سید احسان خاندوزی در خصوص تشکیل واحد رصد تورم اظهار کرد: همانطور که مطلع هستید در مجموع سیاست‌های کلان دولت سیزدهم مهار تورم یکی از اولویت‌های بسیار مهم بوده که بر این اساس مقرر شده است که این موضوع به صورت ثابت و هفتگی از طریق بانک مرکزی رصد شود. در کمیته رصد تورم تمام دستگاه‌ها مرتب حضور داشته و عوامل بی‌انضباطی پولی، مالی و بودجه‌ای باعث ایجاد تورم در جامعه، تخلف دستگاه‌ها، مسائل مربوط به کسری بودجه و... را رصد کرده و بانک مرکزی گزارشی را به ستاد اقتصادی دولت ارایه خواهد داد.
وی در خصوص اجلاس سراسری مدیران مالیاتی کل کشور در مشهد افزود: در این اجلاس ضمن مروری بر عملکرد سازمان‌های امور مالیاتی استان‌های مختلف و شناسایی نقاط قوت و ضعف این سازمان‌ها در خصوص راهبردهای مالیاتی کشور در سال دوم دولت مردمی تصمیماتی به صورت مشترک اتخاذ و ابلاغ شد. با توجه به سر فصل مهم دولت مردمی که اعتماد به فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان و اهالی کسب و کار است از حدود ۴.۵ میلیون اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی ارایه شده در کشور طی سال گذشته حدود ۳.۵ میلیون اظهارنامه مالیاتی بدون رسیدگی و با اعتماد به مودیان حقیقی مورد پذیرش قرار گرفته و قریب به یک میلیون از طریق موتور ریسک سازمان امور مالیاتی و با تمرکز به مودیان پر خطر مورد بررسی قرار گرفته است. وزیر امور اقتصادی و دارایی در خصوص سهولت دسترسی فعالان کسب و کار و مودیان مالیاتی به مفاصای مالیاتی یا گواهی عدم بدهی مالیاتی ماده ۱۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم بیان کرد: در این خصوص مقرر شده است تا پایان پاییز امسال تمام گواهی‌ها به صورت الکترونیکی ابلاغ شود که این مساله موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت و دقت خواهد شد. با این وجود تلاش دولت برای افزایش درآمد مالیاتی نیز ادامه دارد و در این بین سازمان مالیاتی، مالیات بر مجموع درآمد را به شکل جدی دنبال خواهد کرد. رییس مرکز آموزش، پژوهش و برنامه‌ریزی مالیاتی کشور توضیحاتی را درمورد طرح مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی ارایه کرد. مهدی موحد درمورد طرح مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی توضیح داد: در این طرح هر فرد ایرانی یا هر فرد مقیم ایران که دارای یک شناسه هویتی یکتا مانند شماره ملی یا شماره گذرنامه باشد، یک مودی بالقوه مالیاتی است و هر نوع فعالیت اقتصادی را شروع کند و درآمدی داشته باشد، به یک مودی بالفعل مالیاتی تبدیل خواهد شد و به اتکای این موضوع امکان وصول مالیات فراهم می‌شود. اولین ویراست از این لایحه انجام شده و برای ارزیابی‌های بعدی در اختیار وزارت اقتصاد قرار گرفته است. سازمان امور مالیاتی نیز اصلاحاتی روی آن انجام داده و در کمیسیون اقتصادی هیات دولت درحال بررسی است.
وی ادامه داد: بنابراین افرادی ایرانی که مقیم خارج از کشور هستند یا خارجی‌هایی که مقیم ایران هستند به اتکای شماره هویتی می‌توانند به گونه‌ای مشمول این مالیات شوند. البته این موضوع به نوع فعالیت آنها بستگی دارد. ممکن است فردی که ۱۰ سال پیش مهاجرت کرده است هم مشمول شود، زیرا ممکن است فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد با حوزه اقتصادی کشور مرتبط باشد. در این راستا از مجموع درآمد فرد مالیات اخذ می‌شود. رییس مرکز آموزش، پژوهش و برتنامه‌ریزی مالیاتی به این سوال که مزایای طرح مالیات بر مجموع درآمد چیست؟ پاسخ داد: این طرح نه تنها افزایش درآمد ایجاد می‌کند بلکه در راستای تحقق عدالت مالیاتی است. همه درآمدها از همه مجاری درآمدی فرد جمع می‌شود و یک مالیات یکپارچه‌ای دریافت می‌کند و بالاتر از آن پایه معافیت، مشمول مالیات می‌شود. برای مثال فردی یک طلافروشی، یک سری سهام و یک سپرده بانکی دارد که از آنها درآمد و سود کسب می‌کند همه این اقلام جمع می‌شود، معافیت پایه می‌خورد و بالاتر از معافیت پایه مشول مالیات بر جمع درآمد خواهد شد.موحد همچنین درمورد اینکه آیا هر خانوار باید یک اظهارنامه مالیاتی ارایه کند یا خیر، توضیح داد: ممکن است شرایط اجرای این طرح به گونه‌ای پیش نرود که هر فرد یا خانواده یک اظهارنامه ارایه کند. ممکن است با توجه به اطلاعاتی که از خانوارها یا افراد وجود دارد بتوان اظهارنامه پیش فرض یا اظهارنامه‌ای از پیش تکمیل شده تهیه کنیم. اگر این اظهارنامه‌های از پیش تکمیل شده برای افراد تهیه شود آنها را از اینکه خودشان اظهارنامه تولید کند بی‌نیاز می‌کند. با وجود این پیگیری‌ها هنوز فاصله قابل توجهی میان برنامه‌ریزی‌های کلان و آنچه در عمل رخ داده وجود دارد. در شرایطی که هنوز معلوم نیست که تا چه میزان دسترسی به درآمدهای نفتی در سال جاری ممکن خواهد بود، باید دید برنامه‌ریزی دولت برای استفاده از منابع مالیاتی تا چه اندازه اجرایی می‌شود و تیم دولت رییسی تا چه میزان می‌تواند به اجرای این اهداف خود امیدوار باشد.
