اختلال خواب در دانش‌آموزان

شهرزاد رشن

همیشه وقتی فصل آغاز مدارس از راه می‌رسد یکی از مشکلاتی که خانواده‌ها با آن دست به گریبان هستند، اختلالات خواب در دانش‌آموزان است، اینکه برای بیدار شدن و به مدرسه رفتن بدخلقی می‌کنند، خسته به نظر می‌رسند یا حتی سر کلاس درس به خواب می‌روند. اما دلایل بروز چنین مشکلاتی چه می‌تواند باشد. کودکان به خصوص بچه‌هایی که در مقطع ابتدایی تحصیل می‌کنند نیاز به خواب 7 تا 9 ساعت دارند. اما وقتی این کودکان دچار اضطراب می‌شوند، وقتی ساعت خوابشان تنظیم نیست و والدین با رفتارهای قهرآمیز آنها را به خوابیدن دعوت می‌کنند کیفیت خواب پایین می‌آید و در این شرایط است که کودک برای رفتن به مدرسه هیچ اشتیاقی از خود نشان نمی‌دهد و ترجیح می‌دهد ساعات بیشتری را در رختخواب بماند. باید توجه داشته باشیم بدن همه انسان‌ها خیلی راحت شرطی می‌شود؛ حتی زمان خواب انسان که از آن با نام ساعت زیستی بدن نام‌ برده می‌شود را می‌توان شرطی کرد. حتماً تجربه کردید که خود ما بزرگسالان اغلب اوقات رأس یک ‌ساعتی می‌خوابیم و روز تعطیل تصمیم می‌گیریم کمی بیشتر بخوابیم اما می‌بینیم ناخودآگاه همان ساعتی از خواب بیدار می‌شویم که روزهای غیر تعطیل بلند می‌شویم؛ این همان ساعت زیستی است که بدن را آگاه می‌کند که چه ساعتی از خواب بیدار شود.عادت به زود خوابیدن در کودکان نیز می‌تواند ساعت بیولوژیک بدن آنها را تنظیم کند که این امر، با برنامه‌ریزی ساعت خواب کودکان توسط والدین امکان‌پذیر خواهد بود. از سوی دیگر کم‌خوابی به‌شدت در عملکرد روزانه کودکان تأثیر می‌گذارد. اغلب دانش‌آموزانی که در طول روز و سر کلاس خواب‌آلودند و تمرکز و توجه کافی براییادگیری دروس را ندارند، خواب کافی و باکیفیتی نداشته‌اند. بچه‌هایی که از خواب کافی برخوردار نیستند معمولاً در طول روز آرامش کافی ندارند چون خواب شبانه بر روی عملکرد روزانه تأثیرگذار است و وقتی کودک در طول شب خواب باکیفیتی را تجربه نمی‌کند در روز دچار پرخاشگری، بی‌حوصلگی و اختلال دریادگیری می‌شود. تجربه این موارد به‌طورکلی منجر به این خواهد شد که کودک مرتباً احساس اضطراب کند زیرا از عملکرد روتین زندگی عقب‌تر است. 

یکی از کارهایی که باید والدین انجام دهند توضیح قوانین خواب به کودک است. چون کودک به‌طورکلی اگر به حال خودش رها شود و زمان خواب مشخصی نداشته باشد، حتماً دوست دارد پا به‌پای بزرگ‌ترها بنشیند. اغلب کودکان احساس می‌کنند با زود خوابیدن زمان را از دست می‌دهند و متوجه نمی‌شوند اطرافشان چه اتفاقی می‌افتد. از سوی دیگر گاهی بچه‌ها بعد از تعطیل شدن از مدرسه، ساعت 5-4 بعدازظهر می‌خوابند و 7 شب بلند می‌شوند؛ طبیعتاً این روند در ساعت خواب شبانه تأثیرگذار است لذا بهتر است والدین به هر طریقی کودک را بیدار نگه‌دارند چراکه هرچقدر کودک در طول روز خسته‌تر شود، شب زودتر و راحت‌تر می‌خوابد. اما فراموش نکنیم تمام شرایط ذکرشده برای تنظیم ساعت خواب مختص کودکانی بود که ازنظر روانی در حالت طبیعی قرار دارند اما گاهی کم‌خوابی و بی‌خوابی در کودکان علل دیگری غیر از عادت به دیر خوابیدن دارد.راهکارهای تنظیم ساعت خواب در کودکانی که اضطراب خواب و ترس شبانه دارند، زمانی امکان‌پذیر است که والدین ابتدا اضطراب و ترس شبانه را توسط متخصص کودک درمان و سپس قوانین و شرایط خواب زودهنگام را اجرایی کنند.گاهی کودکان به دلیل شروع مدارس دچار اضطراب شده و به‌تبع آن، دچار اختلال خواب می‌شوند؛ رحمانی در این باره می‌گوید: «تا زمانی که عملکرد کودک در طول روز و شب مختل نشود، اضطراب مدرسه طبیعی است چون به‌هرحال کودک قرار است شرایط جدیدی را تجربه کند و با دوستان جدید، معلم جدید و درس‌های جدید آشنا شود و همه اینها می‌تواند برای کودک اضطراب‌آور باشد اما این نوع اضطراب با حرف زدن کودک درباره شرایط موجود به‌مرور کاهش می‌یابد. والدین باید دقت کنند گاهی اضطراب کودک ارتباطی با شروع سال تحصیلی جدید ندارد بلکه گاهی کودک با اضطراب‌های قدیمی و حل‌نشده‌ای روبرو است که این اضطراب‌ها در یک شرایط زمانی خاص مثل شروع سال تحصیلی جدید خودش را نشان می‌دهد. اضطراب غیرطبیعی در کودکان نشانه‌هایی دارد که ارجاع به یک متخصص کودک را برای والدین شفاف و ضروری می‌کند؛ این نشانه‌ها عبارت است از حالت تهوع، دل‌درد شدید، سرگیجه، گریه‌های زیاد، پایین آمدن آستانه تحمل، چسبندگی به والدین و...اگر این علائم در کودکی شدت گرفت و ادامه‌دار بود حتما باید به پزشک و سپس به روانشناس مراجعه شود .اضطراب ریشه بسیاری از دیگر بیماری‌های روحی و روانی است و درمان به موقع آن می‌تواند آینده‌ای با سلامت بیشتر برای فرد رقم بزند.