نسل امروز مطالبه‌گر است

مصطفی اقلیما

توجه به مساله جامعه نیازها و خواست‌های آن همیشه باید در اولویت باشد، اگر می‌خواهیم جامعه‌ای پویا، شاداب و موفق داشته باشیم باید به مسائل مشکلاتی که در آن جامعه وجود دارد توجه کنیم، باید رفع این مشکلات را در اولویت قرار دهیم، وقتی ما از آسیب‌های اجتماعی صحبت می‌کنیم، وقتی می‌گوییم فقر ریشه تمام گرفتاری‌های اجتماعی است این جملات از پس سال‌ها تجربه و تحقیق به دست آمده است و باید به آنها توجه شود. هر گونه بی‌توجهی به مشکلات افراد جامعه، بی‌توجهی به خواست افراد و بی‌توجهی به مطالبات آنها می‌تواند باعث بروز مشکلاتی عمیق‌تر در متن جامعه شود. متاسفانه سال‌های سال است که بحث جامعه‌شناسی در کشور ما به حاشیه رانده شده است، جامعه شناسان و نظرات آنها در مورد علت‌ها و معلول‌هایی که در جامعه وجود دارند نادیده گرفته شده و همین امر هم باعث می‌شود تا هر از چند گاهی با اتفاقاتی از این دست که امروز شاهد آن هستیم مواجه شویم. در واقع دولتمردان اگر مساله جامعه‌شناسی و مشورت با جامعه‌شناسان را جدی بگیرند، می‌توانند برای رفع بسیاری از مشکلات که ممکن است در آینده باعث بروز اتفاقاتی چون هرج و مرج در جامعه شود، آماده بوده و اصلا کارهایی را انجام دهند که این هرج و مرج‌ها هیچگاه به وقوع نپیوندد. مساله همان شایسته‌سالاری است که در تمام این سال‌ها نادیده گرفته شده است. ما الان با نسلی طرف هستیم که مطالبه‌گر است، باید بتوانیم مطالبات این نسل را شناسایی کرده و در بستر امن و آرام به آن پاسخ بدهیم. نسل‌های قبل بیشتر تاب آور بوده‌اند تا مطالبه گر. شاید همین اشتباه باعث شده تا مسوولان هم برای پاسخگویی به خواست‌ها و نیازهای مردم آمادگی لازم را نداشته باشند. در واقع طی سال‌های متمادی تاب آوری مردم در مقابل کمبودها و کاستی‌های موجود در جامعه باعث شده تا نیاز به مطالبه‌گری به فراموشی سپرده شود، اما نسلی که ما الان با آن مواجه هستیم اصلا تاب آوری را یاد نگرفته است. او از همان ابتدای کودکی یاد گرفته مطالبه‌گر باشد، در واقع همان نسل تاب آور فرزندانی را پرورش داده که دیگر تاب آوری را در رفتار خود ندارند. به همین خاطر است که وقتی این مطالبه‌گری از سوی مسوولان نادیده گرفته می‌شود باعث بروز چنین اتفاقاتی در جامعه می‌شود. 

 در حال حاضر هم می‌توان با ایجاد گفتمان درست، نه گفتمان از بالا به پایین یا گفتمان دستوری به این مطالبه‌گری‌ها پاسخ داد. بسیاری از جامعه شناسان طی سال‌های گذشته در مورد اتفاقی که امروز درجامعه رخ داده هشدار داده بودند. اما هر بار مسوولان از کنار این هشدارها گذشته و آن را به هیچ انگاشتند. در واقع جامعه وقتی از ظرفیت‌های تاب آوری لبریز می‌شود چنین اتفاقاتی چندان هم دور از ذهن نیست. فشارهای اقتصادی طی سال‌های گذشته به خصوص در سه سال پاندمی کرونا خود به تنهایی می‌تواند هرفردی را از پای در بیاورد، چند خانواده به خاطر همین مشکلات مالی و اقتصادی دوران کرونا از هم پاشید. چند نفر به دلیل همین مشکلات مالی و معیشتی دست به خودکشی زدند. ما نمی‌توانیم با دستور مشکلات را حل و فصل کنیم. حل و فصل کردن این مشکلات نیاز به رفتارهای عملیاتی دارد. وقتی تورم از حد توان افراد خارج می‌شود، وقتی بسیاری از خانواده‌ها که تا همین چند سال پیش قشر متوسط جامعه را تشکیل می‌دادند ناگهان به زیر خط فقر سقوط می‌کنند، اینها همه می‌تواند باعث ناآرامی اجتماعی شود. همین سه سال پیش بود که در مصاحبه‌ای اعلام کردم اگر به مشکلات جامعه نرسیم ممکن است انفجار در جامعه رخ بدهد. نباید از واقعیت‌ها فرار کنیم. اینکه مسوولان به جای حل مشکلات فرار رو به جلو را در دستور کار خود قرار می‌دهند یکی از مشکلاتی است که باعث می‌شود تا آسیب‌های موجود در جامعه نه تنها کاهش پیدا نکند که رو به افزایش بگذارد. به هر حال هر جامعه‌ای ممکن است با مشکلاتی از این دست که ما الان با آن مواجه هستیم رو به رو شود، اما این نحوه برخورد دولتمردان و مسوولان است که راهکار مناسب برای گذر از این شرایط را تعیین می‌کند. باز هم بر مساله شایسته‌سالاری تاکید می‌کنم چرا که تنها توجه به همین مساله می‌تواند باعث شود تا افرادی مسوولیت گذر از این روزها را به عهده بگیرند که می‌توانند بهترین راهکارها را ارایه دهند.